Bên giữ tài sản có quyền gì?

1.Căn cứ pháp lý

Trong hợp đồng gửi giữ tài sản, bên giữ tài sản là bên có nghĩa vụ trông coi, bảo quản tài sản. Họ phải chịu trách nhiệm về những thiệt hại xảy ra với tài sản trong quá trình trông giữ tài sản. Do đó, pháp luật đã trao cho bên giữ các quyền năng nhất định nhằm tự bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình và hoàn thành tốt nghĩa vụ thỏa thuận. Điều 558 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về quyền của bên giữ tài sản như sau:

“Điều 558. Quyền của bên giữ tài sản
1. Yêu cầu bên gửi trả tiền công theo thỏa thuận.
2. Yêu cầu bên gửi trả chi phí hợp lý để bảo quản tài sản trong trường hợp gửi không trả tiền công.
3. Yêu cầu bên gửi nhận lại tài sản bất cứ lúc nào, nhưng phải báo trước cho bên gửi một thời gian hợp lý trong trường hợp gửi giữ không xác định thời hạn.
4. Bán tài sản gửi giữ có nguy cơ bị hư hỏng hoặc tiêu hủy nhằm bảo đảm lợi ích cho bên gửi, báo việc đó cho bên gửi và trả cho bên gửi khoản tiền thu được do bán tài sản, sau khi trừ chi phí hợp lý để bán tài sản”

2.Nội dung

Bên giữ là bên cung cấp dịch vụ gửi giữ tài sản hoặc đồng ý nhận tài sản của các chủ thể khác giúp họ thực hiện việc trông coi tài sản đó. Bên giữ tài sản là bên có trách nhiệm trông coi, bảo quản tài sản. Hợp đồng gửi giữ tài sản hình thành trên cơ sở thỏa thuận của các bên về việc một bên nhận tài sản của bên kia và thực hiện việc trông coi, bảo quản tài sản đó trong một thời hạn nhất định. Nghĩa vụ của bên giữ tài sản trong quá trình trông coi tài sản gắn với trách nhiệm đối với những rủi ro xảy ra với tài sản gửi giữ. Vì vậy, để bên giữ tài sản thuận lợi trong quá trình thực hiện nghĩa vụ, pháp luật đã ghi nhận những quyền năng mà họ được thực hiện khi tham gia giao kết hợp đồng gửi giữ tài sản. Cụ thể, bên giữ tài sản được thực hiện những quyền sau:
-Một là, quyền yêu cầu bên gửi tài sản thanh toán tiền công theo thỏa thuận. Quyền này chỉ phát sinh khi hợp đồng gửi giữ tài sản là hợp đồng có đền bù. Tức các bên có thỏa thuận về việc thanh toán tiền công cho bên giữ tài sản. Hợp đồng gửi giữ tài sản là thỏa thuận của các bên về việc một bên nhận tài sản của bên kia và thực hiện trông giữ tài sản trong thời hạn nhất định. Bên giữ tài sản có thể là cá nhân, tổ chức kinh doanh dịch vụ gửi giữ tài sản hoặc không. Thông thường, Thông thường, thỏa thuận về tiền công gửi giữ thường diễn ra khi bên giữ tài sản là chủ thể kinh doanh dịch vụ gửi giữ. Trong cuộc sống sinh hoạt tại cộng đồng, hoạt động gửi giữ tài sản có thể diễn ra mang tính chất chất tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau nhằm giải quyết khó khăn tạm thời như giữa những người thân quen, hàng xóm,…Trong trường hợp, hợp đồng gửi giữ tài sản là hợp đồng có đền bù thì bên giữ tài sản có quyền yêu cầu bên gửi trả tiền công theo thỏa thuận về mức tiền, phương thức thanh toán, thời hạn thanh toán. Mức tiền công phải trả do các bên thỏa thuận hoặc do bên giữ tài sản đưa ra và bên gửi có thể đồng ý với mức giá đó hoặc không. Trường hợp không đồng ý thì không làm phát sinh hợp đồng. Trường hợp đồng ý thì sự đồng ý đó được xem như thỏa thuận, thống nhất ý chí của các bên.  Tiền công bao gồm chi phí mà bên giữ phải bỏ ra để thực hiện nghĩa vụ và lợi nhuận thu được. Bản chất của bên giữ là chủ thể kinh doanh nhằm tìm kiếm lợi nhuận, vì vậy, quyền yêu cầu trả tiền đầy đủ của bên gửi tài sản có ý nghĩa quan trọng.
-Hai là, quyền yêu cầu bên gửi trả chi phí hợp lý để bảo quản tài sản. Ngược lại với quyền yêu cầu thanh toán tiền công, quyền yêu cầu thanh toán chi phí cho việc bảo quản tài sản chi phát sinh khi hợp đồng gửi giữ tài sản là hợp đồng không có đền bù. Tức các bên thỏa thuận về việc không phải trả tiền công cho bên giữ tài sản. Bởi, nếu hợp đồng thỏa thuận về việc trả tiền công, thì khoản tiền công mà bên gửi phải trả đã bao gồm cả chi phí mà bên giữ đã bò ra để giữ gìn tài sản. Hợp đồng gửi giữ tài sản không đền bù mang tính chất tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau, bên giữ tài sản đã thực hiện công việc vì lợi ích của chủ thể khác mà không đòi hỏi đền bù. Bên cạnh đó, việc áp dụng các biện pháp bảo quản tài sản nhằm bảo vệ lợi ích cho bên gửi tài sản. Chính vì vậy, chi phí cho việc bảo quản tài sản phải do bên gửi tài sản thanh toán. Quyền yêu cầu thanh toán chi phí hợp lý cho việc bảo quản tài sản đồng thời làm phát sinh nghĩa vụ của bên giữ tài sản trong việc chứng minh việc mình đã bỏ chi phí ra để bảo quản tài sản. Hơn nữa, chi phí đó phải hợp lý, tức việc áp dụng biện pháp bảo quản đó là cần thiết nếu không tài sản sẽ bị thiệt hại, hư hỏng, mất mát. 
-Ba là, quyền yêu cầu bên gửi tài sản lấy lại tài sản bất kỳ lúc nào. Yêu cầu bên gửi lấy lại tài sản là quyền của bên giữ tài sản được yêu cầu bên gửi lấy lại tài sản gửi giữ, khi không muốn hoặc không đủ điều kiện tiếp tục thực hiện nghĩa vụ trông giữ tài sản. Khi tài sản bị bên gửi lấy lại sẽ làm chấm dứt hợp đồng gửi giữ tài sản. Để tạo điều kiện linh hoạt cho các bên trong việc giao nhận lại tài sản pháp luật có quy định về việc bên gửi tài sản được lấy lại tài sản bất kỳ lúc nào. Tuy nhiên, khi thực hiện quyền này bên gửi phải đảm bảo các điều kiện sau:
(1) Được yêu cầu bên gửi lấy lại tài sản bất cứ lúc nào nếu hợp đồng gửi giữ không xác định thời hạn. Quyền yêu cầu bên gửi lấy lại tài sản bất cứ lúc nào chỉ phát sinh trong hợp đồng gửi giữ không xác định thời hạn. Thời hạn thực hiện hợp đồng là khoảng thời gian mà bên giữ tài sản phải thực hiện việc trông coi, bảo quản tài sản cho bên gửi. Hợp đồng được hình thành dựa trên sự thỏa thuận của các bên, do đó, họ có thể thỏa thuận về thời hạn gửi giữ hoặc không. Nếu hợp đồng xác định thời hạn gửi giữ cụ thể thì bên giữ chỉ được yêu cầu bên giữ lấy lại tài sản khi hết hạn thực hiện hợp đồng. Khi hợp đồng không xác định thời hạn để tránh việc xảy ra tranh chấp về việc giao nhận lại tài sản, và tạo điều kiện linh hoạt cho bên giữ trong trường hợp khẩn cấp không thể tiếp tục trông giữ tài sản, pháp luật đã cho phép họ được quyền yêu cầu bên gửi lấy lại tài sản bất kỳ lúc nào. Tuy nhiên, trên thực tế dù các bên đã thỏa thuận về thời hạn thực hiện hợp đồng, nhưng vì lý do nào đó mà bên gửi mong muốn lấy lại tài sản trước thời hạn thì vẫn có thể thỏa thuận với bên giữ về việc đó.
(2) Việc yêu cầu lấy lại tài sản phải thông báo trước cho bên gửi trong một khoảng thời gian hợp lý. Mặc dù việc yêu cầu lấy lại tài sản bất kỳ lúc nào là quyền của bên giữ, tuy nhiên điều kiện này là nghĩa vụ mà bên giữ phải thực hiện để bảo vệ lợi ích cho bên gửi. Bên gửi cần phải có thời gian kịp thời chuẩn bị để nhận lại tài sản từ bên giữ. Việc thông báo trước một khoảng thời gian hợp lý là nguyên tắc chung trong giao dịch dân sự. Chủ thể sẽ thực hiện nghĩa vụ tốt hơn nếu ở tình thế chủ động. 
-Bốn là, quyền bán tài sản gửi giữ có nguy cơ hư hỏng hoặc tiêu hủy. Hoạt động này nhằm bảo vệ lợi ích cho bên gửi. Trong trường hợp thời hạn gửi giữ tài sản vẫn còn, nhưng việc tiếp tục để lại tài sản sẽ dẫn đến sự hư hỏng hoặc tiêu hủy của tài sản đó thì bên giữ có thể bán tài sản đó. Thông thường, việc định đoạt tài sản chỉ có chủ sở hữu của tài sản mới được thực hiện. Nhưng đây là trường hợp ngoại lệ, việc bán tài sản cần thiết để bảo vệ lợi ích của chính bên gửi tài sản. Theo đó, bên giữ phải thông báo việc bán tài sản cho chủ thể có quyền với tài sản đó chính là bên gửi. Bên gửi tài sản là chủ thể có quyền đối với tài sản, bên giữ chỉ thực hiện công việc thay cho họ, vậy nên khoản tiền thu được từ việc bán tài sản phải được trả lại cho bên gửi. Đồng thời bên giữ có quyền yêu cầu thanh toán các chi phí hợp lý cho việc bán tài sản. Quy định về quyền bán tài sản của bên giữ làm phát sinh nghĩa vụ của họ trong việc chứng minh tài sản có nguy cơ bị hư hỏng hoặc tiêu hủy nếu không bán, tránh trường hợp bên giữ tự ý bán tài sản. 
Quy định của pháp luật về quyền của bên giữ tài sản trong hợp đồng gửi giữ là định hướng cho thỏa thuận của các bên về quyền và nghĩa vụ của chủ thể. Là cơ sở pháp lý cho bên giữ bảo vệ lợi ích của mình. 

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh