Cưỡng chế chuyển giao quyền sử dụng đất khi nào?

Cưỡng chế chuyển giao quyền sử dụng đất là một biện pháp cưỡng chế thi hành án được quy định tại khoản 5 Điều 71 và Điều 117 Luật Thi hành án dân sự năm 2008, sửa đổi, bổ sung năm 2014 (Luật thi hành án dân sự).

Chuyển giao quyền sử dụng đất là một loại việc rất phổ biến trong thi hành án dân sự. Tại khoản 5 Điều 71 Luật Thi hành án dân sự quy định: “Buộc chuyển giao vật, chuyển giao quyền tài sản, giấy tờ”. Trong đó quyền tài sản bị cưỡng chế buộc chuyển giao theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự là quyền sử dụng đất. Thực tế đây là biện pháp được đánh giá là phức tạp nhất và gặp nhiều khó khăn, vướng mắc nhất trong việc tổ chức thi hành án.

Trường hợp bản án, quyết định tuyên nghĩa vụ chuyển giao quyền sử dụng đất thì Chấp hành viên tổ chức giao diện tích đất cho người được thi hành án. Khi tiến hành giao đất phải có sự tham gia của đại diện cơ quan quản lý nhà nước về đất đai cùng cấp và Uỷ ban nhân dân cấp xã nơi có đất được chuyển giao.

Khoản 2 Điều 117 Luật thi hành án dân sự quy định việc xử lý tài sản gắn liền với đất được chuyển giao thực hiện theo quy định sau đây (Việc cưỡng chế giao quyền sử dụng đất cho người trúng đấu giá hoặc cho người nhận quyền sử dụng đất để trừ vào số tiền được thi hành án được thực hiện theo quy định này):

1. Trường hợp tài sản gắn liền với đất hình thành sau khi có bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật

Trường hợp này Chấp hành viên yêu cầu người có tài sản đó tháo dỡ hoặc chuyển tài sản ra khỏi diện tích đất phải chuyển giao cho người được thi hành án. Nếu người có tài sản không thực hiện thì Chấp hành viên cưỡng chế tháo dỡ hoặc chuyển tài sản ra khỏi diện tích đất phải chuyển giao, trừ trường hợp đương sự có thoả thuận khác. Chi phí cưỡng chế do người có tài sản chịu.

Trường hợp người có tài sản gắn liền với đất từ chối nhận tài sản thì Chấp hành viên lập biên bản ghi rõ số lượng, chủng loại, tình trạng từng loại tài sản, giao tài sản cho tổ chức, cá nhân có điều kiện bảo quản hoặc bảo quản tại kho của cơ quan thi hành án dân sự và thông báo địa điểm, thời gian để người có tài sản nhận lại tài sản.

Hết thời hạn thông báo mà người có tài sản không đến nhận thì tài sản được xử lý theo quy định tại Điều 126 của Luật này;

Điều 126 quy định về việc trả lại tiền, tài sản tạm giữ cho đương sự, theo đó Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự ra quyết định trả lại tiền, tài sản tạm giữ trong trường hợp bản án, quyết định tuyên trả lại tài sản cho đương sự. Trường hợp người được trả lại tiền, tài sản tạm giữ đồng thời là người phải thi hành nghĩa vụ trả tiền không tự nguyện thi hành án thì Chấp hành viên xử lý tiền, tài sản đó để thi hành án. Việc trả lại tiền tạm ứng án phí theo bản án, quyết định được thực hiện theo quy định

2. Trường hợp tài sản gắn liền với đất có trước khi có bản án, quyết định sơ thẩm nhưng bản án, quyết định được thi hành không tuyên rõ việc xử lý đối với tài sản đó

Khi đó thì cơ quan thi hành án dân sự yêu cầu Toà án đã ra bản án, quyết định giải thích rõ việc xử lý đối với tài sản hoặc đề nghị Toà án có thẩm quyền xem xét lại nội dung bản án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.

Thực tế đã diễn ra vụ việc cưỡng chế chuyển giao quyền sử dụng đất được ghi nhận tại tỉnh Quảng Nam như sau: [1]

Sáng 30/3/2021, Cục Thi hành án dân sự Quảng Nam phối hợp với các cấp ngành liên quan của TP.Hội An tiến hành cưỡng chế giao quyền sử dụng đất sau hơn một năm giải quyết các thủ tục pháp lý liên quan. Theo đó, lực lượng chức năng thực hiện cưỡng chế bàn giao đất tranh chấp của bà Huỳnh Thị Xê cho ông Huỳnh Phán

Ông Huỳnh Quang - con trai trưởng của ông Huỳnh Phán cho biết, ông nội ông có 2 người con nuôi là ông Huỳnh Phán (SN 1934) và bà Huỳnh Thị Xê (SN 1952). Khi ông nội mất để lại toàn bộ nhà cửa đất đai tại địa chỉ số 34 Thoại Ngọc Hầu, khối phố Ngọc Thành (thửa đất số 6, tờ bản đồ số 38, tổng diện tích 1.704m2).

Ban đầu mảnh đất này do bà Xê đứng tên, vợ chồng con gái bà Xê là bà Nguyễn Thị Bé sinh sống. Năm 2018, ông Huỳnh Phán đề nghị bà Huỳnh Thị Xê cắt lại một phần diện tích đất để làm nhà thờ nhưng bà Xê không thực hiện. Sau nhiều lần thương lượng không thành, ông Huỳnh Phán khởi kiện ra Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam. Ngày 20.9.2019 Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam ban hành Bản án sơ thẩm số 33/2019/DS-ST xử ông Huỳnh Phán được quyền sử dụng 714,4m2 là một phần trong thửa đất số 6, tờ bản đồ số 38.

Không đồng tình, bà Xê khiếu nại Tòa án nhân dân cấp cao tại TP.Đà Nẵng. Ngày 16.6.2020, Tòa án nhân dân cấp cao tại TP.Đà Nẵng ban hành bản án dân sự phúc thẩm số 108/2020/DS-PT, nội dung giao ông Huỳnh Phán được quyền sử dụng 714,4m2 đất ở đô thị trong một phần thửa đất số 6, tờ bản đồ số 38 cùng toàn bộ tài sản gắn liền với diện tích đất được giao, bao gồm cây cối, vật kiến trúc… Ông Huỳnh Phán có trách nhiệm thối trả cho bà Huỳnh Thị Xê và vợ chồng ông Vũ, bà Bé số tiền khoảng 34 triệu đồng là trị giá tài sản gắn liền với đất.

Ngày 17.7.2020 Cục Thi hành án dân sự tỉnh ban hành quyết định thi hành án; đồng thời nhiều lần triệu tập hai bên đến thương lượng, tự nguyện thi hành án, tuy nhiên bà Huỳnh Thị Xê và vợ chồng bà Nguyễn Thị Bé đều vắng mặt.

Ngày 16.11.2020, Cục Thi hành án dân sự tỉnh ban hành quyết định về việc cưỡng chế chuyển giao quyền sử dụng đất cho ông Huỳnh Phán.

[1] Bài đăng “Cưỡng chế chuyển giao quyền sử dụng đất tại Hội An, báo Quáng Nam điện tử, Tỉnh ủy Quảng Nam

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Thi hành án dân sự

Luật Hoàng Anh