Hành khách có những nghĩa vụ gì?

1.Căn cứ pháp lý

Bên cạnh các quyền được hưởng, chủ thể có nhu cầu di chuyển trong hợp đồng vận chuyển hành khách cũng phải thực hiện những nghĩa vụ nhất định để đáp ứng lại lợi ích cho bên vận chuyển, đồng thời việc thực hiện những nghĩa vụ đó còn giúp họ tự bảo vệ quyền của mình và cả những hành khách khác. Theo đó, quy định của pháp luật về nghĩa vụ của hành khách được thể hiện tại Điều 526 Bộ luật Dân sự năm 2015, cụ thể:

“Điều 526. Nghĩa vụ của hành khách
1. Trả đủ cước phí vận chuyển hành khách, cước phí vận chuyển hành lý vượt quá mức quy định và tự bảo quản hành lý mang theo người.
2. Có mặt tại điểm xuất phát đúng thời gian đã thỏa thuận.
3. Tôn trọng, chấp hành đúng quy định của bên vận chuyển và quy định khác về bảo đảm an toàn giao thông”

2.Nội dung

Sự phát triển của nền kinh tế thị đã làm cho nhu cầu giao lưu, đi lại của người dân tăng lên. Phạm vi di chuyển không chỉ bó hẹp trong nước mà còn mở rộng ra nước ngoài. Để đáp ứng nhu cầu đó các tổ chức, cá nhân đã thành lập và phát triển kinh doanh dịch vụ vận chuyển hành khách trong và ngoài nước. Hành khách là chủ thể có nhu cầu di chuyển và tham giao vào hợp đồng vận chuyển hành khách do bên vận chuyển cung cấp. Mặc dù là bên có quyền trong hợp đồng vận chuyển, nhưng để cân bằng lợi ích giữa các bên trong quan hệ, pháp luật đã quy định hành khách khi tham gia hợp đồng vận chuyển phải thực hiện những nghĩa vụ nhất định, bao gồm:
-Một là, trả đủ cước phí vận chuyển hành khách, cước phí vận chuyển hành lý vượt quá hạn mức quy định. Nghĩa vụ này của hành khách tương đương với nghĩa vụ quyền yêu cầu thanh toán cước phí vận chuyển của bên vận chuyển quy định tại khoản 1 Điều 525 BLDS năm 2015. Cước phí mà hành khách phải trả bao gồm cả cước phí vận chuyển hành khách và cước phí vận chuyển hành lý mang theo nếu vượt quá mức theo quy định. Bên vận chuyển bản chất là nhà cung ứng dịch vụ tham gia vào công việc kinh doanh dịch vụ vận chuyển nhằm thu lợi nhuận, mà lợi nhuận phát sinh từ chính cước phí thu được từ khách hàng sử dụng dịch vụ. Do đó, pháp luật ghi nhận nghĩa vụ của hành khách trong việc phải thanh toán cước phí vận chuyển. Thông thường, cước phí được tính dựa trên chi phí vận chuyển của hành khách, còn việc vận chuyển hành lý thuộc nghĩa vụ bắt buộc của bên vận chuyển. Khi cung cấp dịch vụ vận chuyển, bên vận chuyển phải đảm bảo vận chuyển và bảo quản của hành lý của hành khách. Tuy nhiên, tùy vào từng phương tiện vận chuyển mà pháp luật quy định cụ thể khối lượng hành lý tối đa mà khách hàng được mang theo, trên cơ sở đó mà mỗi nhà cung cấp dịch vụ vận chuyển quy định cụ thể trong lượng hành lý mà khách hàng được mang theo. Do đó, khi vượt quá trọng lượng theo quy định thì khách hàng phải thanh toán thêm chi phí cho phần vượt quá đó. Thực chất quy định này nhằm hạn chế việc hành khách mang theo quá nhiều hành lý khi di chuyển khiến cho phương tiện vận chuyển vượt quá trọng tải. Mỗi phương tiện cụ thể đều có trọng lượng vận tải riêng, nếu vượt quá trọng lượng đó sẽ khiến cho việc di chuyển không an toàn, dễ gặp rủi ro gây thiệt hại về người và tài sản. Chính vì vậy, pháp luật quy định nghĩa vụ bắt buộc của hành khách trong việc thanh toán chi phí vận chuyển hành lý vượt quá khối lượng quy định nhằm thực tiễn hóa quy định về trọng lượng tối đa của hàng lý mang theo. Trong một số trường hợp hành khách được miễn tiền cước như trẻ em dưới 6 tuổi, thương binh,…
-Hai là, nghĩa vụ tự bảo quản hành lý mang theo người. Thông thường, hành lý mà hành khách đem theo được giao cho bên vận chuyển bảo quản và sẽ nhận lại sau khi đến địa điểm dừng. Tuy nhiên, không phải tài sản nào bên vận chuyển cũng có nghĩa vụ bảo quản thay cho hành khách, theo đó, họ có nghĩa vụ phải tự bảo quản hành lý đem theo bên người. Trong trường hợp có mất mát, hư hỏng đối với hành lý này thì bên vận chuyển không có trách nhiệm phải bồi thường thiệt hại. Những hành lý mà hành khách đem theo người như tiền mặt, điện thoại,…thì hành khách có nghĩa vụ tự bảo quản. Điều này là hoàn toàn phù hợp, bởi theo nguyên tắc chung tài sản do chủ thể nào nắm giữ thì chủ thể đó có nghĩa vụ bảo vệ, quản lý. 
-Ba là, nghĩa vụ có mặt tại địa điểm xuất phát đúng thời gian đã quy định. Để bên vận chuyển thực hiện công việc vận chuyển đúng thời gian đã thỏa thuận, thì hành khách cũng có nghĩa vụ bắt buộc trong  việc có mặt tại địa điểm xuất phát theo đúng thời hạn quy định. Thời gian đã được quy định được hiểu là thời gian do các bên thỏa thuận hoặc theo thông báo của bên vận chuyển. Nghĩa vụ này không phát sinh đối với phương tiện vận chuyển đưa đón tận nơi như taxi, xe ôm. Bởi khi di chuyển bằng những phương tiện này, các bên có thỏa thuận về việc bên vận chuyển phải đến địa điểm xuất phát để chuyên chở hành khách theo đúng thời gian đã thỏa thuận. Còn đối với những phương tiện ấn định sẵn thời gian, địa điểm xuất phát như xe buýt, xe khách, máy bay, tàu hỏa,…thì hành khách bắt buộc phải đến đúng giờ về đúng địa điểm. Những phương tiện này đều có đặc điểm chung là chuyên chở nhiều người, ấn định sẵn lộ trình, địa điểm, thời gian xuất phát,….những thông tin đó được công khai để tất cả các chủ thể được biết và lựa chọn sao cho phù hợp với nhu cầu, điều kiện của mình. Trường hợp hành khách đã lựa chọn tức là đã có sự thống nhất ý chí với bên vận chuyển, do đó, họ phải tự bảo vệ lợi ích của chính mình. 
-Bốn là, nghĩa vụ tôn trọng, chấp hành quy định của bên vận chuyển và quy định khác đảm bảo an toàn giao thông. Nhằm đảm bảo an toàn cho hành trình di chuyển, trật tự công cộng và vệ sinh môi trường,…pháp luật buộc hành khách phải chấp hành đúng mọi quy định của bên vận chuyển và các quy định khác liên quan đến an toàn giao thông do Nhà nước quy định. Trường hợp bên vận chuyển yêu cầu hành khách phải mua vé trước khi di chuyển thì hành khách chỉ được lên phương tiện vận chuyển khi có vé hợp lệ. Vé là chứng từ thu tiền cước của khách hàng, là chứng từ hợp pháp để bảo hiểm hành khách theo điều lệ của bảo hiểm hành khách. Bên cạnh đó, để đảm bảo trật tự, an toàn chung pháp luật còn buộc một số người không được đi chung trên phương tiện công cộng, cụ thể: người bị bệnh tâm thần mà không có người khác đi cùng, trẻ em dưới 6 tuổi không có người lớn trông giữ, người say rượu không làm chủ được hành vi,….Đây là một nghĩa vụ cơ bản, quan trọng của hành khác trong quá trình tham gia hợp đồng vận chuyển.
Nghĩa vụ của hành khách trong hợp đồng vận chuyển không chỉ đơn thuần là đáp ứng lại lợi ích cho bên vận chuyển, mà còn để bảo vệ lợi ích của chính mình và những hành khách khác.

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh