Hậu quả của việc hủy bỏ hợp đồng là gì?

1.Căn cứ pháp lý

Hợp đồng sau khi giao kết mà bị hủy bỏ thì sẽ để lại hậu quả nhất định. Điều 427 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về hậu quả hủy bỏ hợp đồng như sau:

“Điều 427. Hậu quả của việc hủy bỏ hợp đồng
1. Khi hợp đồng bị hủy bỏ thì hợp đồng không có hiệu lực từ thời điểm giao kết, các bên không phải thực hiện nghĩa vụ đã thỏa thuận, trừ thỏa thuận về phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại và thỏa thuận về giải quyết tranh chấp.
2. Các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận sau khi trừ chi phí hợp lý trong thực hiện hợp đồng và chi phí bảo quản, phát triển tài sản.
Việc hoàn trả được thực hiện bằng hiện vật. Trường hợp không hoàn trả được bằng hiện vật thì được trị giá thành tiền để hoàn trả.
Trường hợp các bên cùng có nghĩa vụ hoàn trả thì việc hoàn trả phải được thực hiện cùng một thời điểm, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.
3. Bên bị thiệt hại do hành vi vi phạm nghĩa vụ của bên kia được bồi thường.
4. Việc giải quyết hậu quả của việc hủy bỏ hợp đồng liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này và luật khác có liên quan quy định.
5. Trường hợp việc hủy bỏ hợp đồng không có căn cứ quy định tại các điều 423, 424, 425 và 426 của Bộ luật này thì bên hủy bỏ hợp đồng được xác định là bên vi phạm nghĩa vụ và phải thực hiện trách nhiệm dân sự do không thực hiện đúng nghĩa vụ theo quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan”

2.Nội dung

Pháp luật quy định kể từ khi hợp đồng có hiệu lực, hợp đồng có thể bị hủy bỏ theo thỏa thuận của các bên hoặc theo quy định của pháp luật. Sau khi hợp đồng phát sinh hiệu lực sẽ làm phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự của các bên trong hợp đồng, do đó khi hợp đồng chấm dứt sẽ để lại những hậu quả nhất định, cụ thể. 

2.1.Chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên

-Theo quy định của pháp luật thì khi hủy bỏ hợp đồng, thì đương nhiên hợp đồng sẽ chấm dứt hiệu lực pháp luật. Hủy bỏ hợp đồng là hậu quả bất lợi cho các bên giao kết hợp đồng, hủy bỏ hợp đồng khi hợp đồng còn chưa hoàn thành khiến cho lợi ích mà các bên kỳ vọng nhận được khi giao kết hợp đồng không nhận được trọn vẹn, hoặc không nhận được bất kỳ lợi ích gì, hậu quả nặng nề nhất là gây thiệt hại cho tất cả các bên trong hợp đồng. Quyền và nghĩa vụ của các bên phát sinh cùng thời điểm với hiệu lực của hợp đồng và tồn tại song song, khi hiệu lực hợp đồng chấm dứt, quyền và nghĩa vụ của các bên cũng chấm dứt theo. Đây là hậu quả cơ bản khi hủy bỏ hợp đồng, dù hợp đồng bị hủy bỏ trong bất kỳ trường hợp nào.

2.2.Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận

-Từ khi hợp đồng có hiệu lực cho đến khi hủy bỏ hợp đồng là quãng thời gian dài, ngắn tùy thuộc vào từng hợp đồng cụ thể. Trong trường hợp, các bên đã chuyển giao cho nhau những lợi ích nhất định thì khi hợp đồng bị hủy bỏ các bên phải trao trả lại cho nhau những lợi ích đó. Hậu quả này giống với hậu quả khi hợp đồng vô hiệu. Hủy bỏ, được xem như là chưa có hợp đồng nào được giao kết nên việc trả lại cho nhau những gì đã nhận là hoàn toàn hợp lý. Chi phí cho việc thực hiện hợp đồng và chi phí cho việc bảo quản, phát triển tài sản không được xem là lợi ích, đó là những khoản chi phí đương nhiên phải bỏ ra để duy trì hợp đồng, vì vậy, các bên không cần phải hoàn trả các chi phí này.
-Thông thường, trong quan hệ hợp đồng đối tượng là vật, khi chuyển giao cho nhau lợi ích là vật, thì khi trả lại các bên cũng cũng phải thực hiện bằng vật. Tuy nhiên, đó có thể là vật tiêu hao, tại thời điểm hủy bỏ hợp đồng nếu hoàn trả vật đó giá trị của nó đã bị hao mòn, không còn như ban đầu, hoặc vật đó đã bị mất, bị hư hỏng. Lúc này, giá trị của vật đó được định giá thành tiền và bên có nghĩa vụ chuyển giao phải chuyển giao số tiền bằng giá trị của vật đó.
-Để đảm bảo khi hủy bỏ hợp đồng các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, không ai chịu thiệt hơn ai, cũng không ai được lợi hơn ai. Pháp luật đã quy định trường hợp các bên cùng có nghĩa vụ hoàn trả thì việc hoàn trả phải được thực hiện cùng một thời điểm. Nếu quy định chuyển giao trước sau, khi bên chuyển giao sau đã nhận được lại tài sản từ bên chuyển giao trước, họ có thể chây ỳ, không chịu thực hiện nghĩa vụ đáp trả. Tuy nhiên, nếu các bên có thỏa thuận khác thì pháp luật vẫn cho phép các bên thực hiện theo thỏa thuận, mọi rủi ro có thể xảy ra các bên phải tự gánh chịu

2,3. Bên bị thiệt hại do hành vi vi phạm nghĩa vụ của bên kia được bồi thường

-Vấn đề bồi thường thiệt hại là đương nhiên khi việc hủy bỏ hợp đồng là do lỗi của một bên. Hợp đồng có thể bị hủy bỏ mà không do lỗi của bất kỳ bên nào, như trong trường hợp hoàn ảnh thực hiện hợp đồng thay đổi cơ bản. Đó là những sự kiện tác động dẫn đến hợp đồng bị hủy bỏ nằm ngoài ý chí của các bên, họ không thể lường trước được sự việc tại thời điểm giao kết hợp đồng. Việc tiếp tục thực hiện hợp đồng sẽ gây thiệt hại nặng nề cho một bên, vì vậy bắt buộc phải hủy bỏ hợp đồng. Còn nếu hợp đồng bị hủy bỏ do hành vi vi phạm của một bên thì họ phải chịu trách nhiệm dân sự về hành vi của mình. 

2.4. Việc giải quyết hậu quả của việc hủy bỏ hợp đồng liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này và luật khác có liên quan quy định

-Các vấn đề về nhân thân có thể có liên quan đến giao kết hợp đồng như sức khỏe, tính mạng, quyền bí mật đời tư,…Nếu hợp đồng bị hủy bỏ thì việc giải quyết hậu quả của việc hủy bỏ hợp đồng liên quan đến quyền nhân thân do BLDS và luật khác có liên quan quy định.

2.5.Tự ý hủy bỏ hợp đồng

-Pháp luật cho phép một bên được hủy bỏ hợp đồng để bảo vệ lợi ích của mình khi bên kia vi phạm hợp đồng là điều kiện hủy bỏ mà các bên đã thỏa thuận, bên kia vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ hợp đồng, do bên kia chậm thực hiện nghĩa vụ, do bên kia không có khả năng thực hiện và trong trường hợp tài sản bị mất, bị hư hỏng do lỗi của bên kia. Điều đó có nghĩa ngoài những trường hợp trên, một bên không được tự ý hủy bỏ hợp đồng. Nếu một bên tự ý hủy bỏ hợp đồng khi không có các căn cứ trên thì,  bên hủy bỏ hợp đồng được xác định là bên vi phạm nghĩa vụ và phải thực hiện trách nhiệm dân sự do không thực hiện đúng nghĩa vụ theo quy định. 

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh