Nghĩa vụ phải thực hiện hoặc không được thực hiện một công việc?

Theo quy định tại Điều 274 Bộ luật Dân sự năm 2015, nghĩa vụ là việc mà theo đó, một hoặc nhiều chủ thể (sau đây gọi chung là bên có nghĩa vụ) phải chuyển giao vật, chuyển giao quyền, trả tiền hoặc giấy tờ có giá, thực hiện công việc hoặc không được thực hiện công việc nhất định vì lợi ích của một hoặc nhiều chủ thể khác (sau đây gọi chung là bên có quyền). Từ đó có thể thấy, đối tượng mà quan hệ nghĩa vụ hướng đến bao gồm nhiều loại khác nhau nên phải có quy định riêng về việc thực hiện nghĩa vụ đối với từng đối tượng cụ thể. Với đối tượng là việc thực hiện hoặc không thực hiện một công việc, chủ thể mang nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ theo quy định tại Điều 281 Bộ luật Dân sự năm 2015, cụ thể:

“Điều 281. Nghĩa vụ phải thực hiện hoặc không được thực hiện một công việc
1. Nghĩa vụ phải thực hiện một công việc là nghĩa vụ mà theo đó bên có nghĩa vụ phải thực hiện đúng công việc đó.
2. Nghĩa vụ không được thực hiện một công việc là nghĩa vụ mà theo đó bên có nghĩa vụ không được thực hiện công việc đó”

Khi các bên có thỏa thuận hoặc pháp luật hoặc theo quy định của pháp luật nghĩa vụ của một bên là công việc phải thực hiện, hoặc không được thực hiện một công việc thì nghĩa vụ đó phải được thực hiện như sau:

1.Nghĩa vụ phải thực hiện một công việc

Công việc phải thực hiện là một dạng hoạt động cụ thể mà một bên mong muốn xác lập quan hệ nghĩa vụ để bên còn lại thực hiện hoạt động này. Hoạt động này được thể hiện bằng một hành vi cụ thể, mà thông qua đó bên yêu cầu có thể thỏa mãn được nhu cầu về lợi ích và tinh thần. Ví dụ: Hoạt động tư vấn dịch vụ pháp lý, hợp đồng dịch vụ, hợp đồng gia công,…Như vậy khi các bên có thỏa thuận, hoặc pháp luật quy định đối tượng của quan hệ nghĩa vụ là công việc phải thực hiện thì bên có nghĩa vụ phải thực hiện công việc đó. Hay khoản 1 Điều 320 BLDS năm 2015 quy định nghĩa vụ của bên thế chấp như sau: “Giao giấy tờ liên quan đến tài sản thế chấp trong trường hợp các bên có thỏa thuận, trừ trường hợp luật có quy định khác”.

2.Nghĩa vụ không phải thực hiện một công việc

Công việc không thực hiện là những hoạt động không thông qua hành vi, có nghĩa là không được thể hiện dưới một dạng hành động cụ thể. Hoạt động không được thực hiện cũng là đối tượng của quan hệ nghĩa vụ, khi các bên có thỏa thuận hoặc pháp luật quy định. Thông qua hoạt động này, một bên được hưởng quyền và lợi ích của mình. Khi các bên thỏa thuận nghĩa vụ phát sinh trên cơ sở một chủ thể nào đó không được thực hiện một công việc là nghĩa vụ mang lại lợi ích cho bên có quyền, thì bên có nghĩa vụ không được thực hiện công việc đó[1]. Thời hạn không thực hiện công việc do các bên thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật. Ví dụ: A và B thỏa thuận với nhau, tạm thời không xây dựng nhà trên trên đất của A tránh che mất lối đi của B, để tạo điều kiện cho B thu hoạch xong vụ mùa. Theo đó, B sẽ thanh toán cho A một khoản chi phí hợp lý vì việc tạm hoãn này. Hay theo quy định tại khoản 2 Điều 313 BLDS năm 2015 quy định về nghĩa vụ của bên nhận cầm cố: “Không được bán, trao đổi, tặng cho, sử dụng tài sản cầm cố để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ”. 
Việc quy định nguyên tắc thực hiện một công việc hoặc không thực hiện một công việc mang lại lợi ích cho bên có quyền, là sự phù hợp của pháp luật trong vấn đề giải quyết tranh chấp giữa các bên. Đối tượng dù là công việc phải thực hiện hay không phải thực hiện cũng phải được xác định cụ thể, và trong một quãng thời gian nhất định tùy vào tính chất, đặc điểm của quan hệ đó.

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh

[1] PGS.TS.Nguyễn Văn Cừ - PGS.TS.Trần Thị Huệ,(2017), “Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2015 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”,Nxb.Công an nhân dân