Nghĩa vụ thực hiện công việc không có ủy quyền?

1.Căn cứ pháp lý

Mặc dù thực hiện công việc không có ủy quyền không phải nghĩa vụ bắt buộc chủ thể phải thực hiện. Tuy nhiên khi đã bắt đầu thực hiện công việc, chủ thể phải tuân thủ quy định của pháp luật về nghĩa vụ trong quá trình thực hiện nhằm đảm bảo công việc được thực hiện không gây thiệt hại cho người có công việc. Điều 575 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về nghĩa vụ thực hiện công việc không có ủy quyền như sau:

“Điều 575. Nghĩa vụ thực hiện công việc không có ủy quyền
1. Người thực hiện công việc không có ủy quyền có nghĩa vụ thực hiện công việc phù hợp với khả năng, điều kiện của mình.
2. Người thực hiện công việc không có ủy quyền phải thực hiện công việc như công việc của chính mình; nếu biết hoặc đoán biết được ý định của người có công việc thì phải thực hiện công việc phù hợp với ý định đó.
3. Người thực hiện công việc không có ủy quyền phải báo cho người có công việc được thực hiện về quá trình, kết quả thực hiện công việc nếu có yêu cầu, trừ trường hợp người có công việc đã biết hoặc người thực hiện công việc không có ủy quyền không biết nơi cư trú hoặc trụ sở của người đó.
4. Trường hợp người có công việc được thực hiện chết, nếu là cá nhân hoặc chấm dứt tồn tại, nếu là pháp nhân thì người thực hiện công việc không có ủy quyền phải tiếp tục thực hiện công việc cho đến khi người thừa kế hoặc người đại diện của người có công việc được thực hiện đã tiếp nhận.
5. Trường hợp có lý do chính đáng mà người thực hiện công việc không có ủy quyền không thể tiếp tục đảm nhận công việc thì phải báo cho người có công việc được thực hiện, người đại diện hoặc người thân thích của người này hoặc có thể nhờ người khác thay mình đảm nhận việc thực hiện công việc”

2.Nội dung

Bản chất của thực hiện công việc không có ủy quyền nhằm tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các chủ thể trong lúc khó khăn. Chủ thể thực hiện công việc hoàn dựa trên sự tự nguyện, tức công việc được thực hiện trong quan hệ này không phải là một nghĩa vụ pháp lý có tính chất bắt buộc. Chủ thể có thực hiện hay không thực hiện công việc đó thì cũng không phải gánh chịu bất kỳ chế tài nào. Trước thời điểm thực hiện công việc, giữ hai bên không có bất kỳ ràng buộc pháp lý hay thỏa thuận nào. Tuy nhiên, sau khi bắt đầu thực hiện công việc thì chủ thể thực hiện phải tuân thủ theo quy định của pháp luật, tức việc thực hiện công việc lúc này đã trở thành nghĩa vụ bắt buộc với bên thực hiện. Theo đó, chủ thể khi bắt đầu thực hiện công việc thì có nghĩa vụ như sau:
-Một là, người thực hiện công việc không có ủy quyền có nghĩa vụ thực hiện công việc phù hợp với khả năng, điều kiện của mình. Điều này có nghĩa là người thực hiện phải ý thức được khả năng, điều kiện của mình có thể thực hiện công việc đó đến mức độ nào. Thực hiện công việc phù hợp với khả năng, điều kiện không chỉ giúp công việc được hoàn thành tốt mà còn không gây thiệt hại cho chính người thực hiện. Khả năng, điều kiện của chủ thể là căn cứ để quyết định chủ thể có thực hiện công việc hay không. Thông thường, ngay từ khi bắt đầu có ý định thực hiện công việc, chủ thể phải xem xét mình có đủ khả năng và điều kiện để hoàn thành tốt công việc đó hay không. Tuy nhiên, có nhiều trường hợp chủ thể không thể nhận thức được khả năng, điều kiện thực hiện công việc của mình, mà tại thời điểm bắt đầu thực hiện công việc họ mới phát hiện ra. Theo đó, nếu họ không đủ khả năng, điều kiện để tiếp tục thực hiện công việc thì phải tạm ngưng việc thực hiện công việc để tránh gây thiệt hại cho bản thân và công việc. Việc tạm ngưng có thể diễn ra cho đến khi họ có đủ khả năng, điều kiện để tiếp tục thực hiện công việc hoặc chuyển giao cho người khác thực hiện thay.
-Hai là, người thực hiện công việc không có ủy quyền phải thực hiện công việc như công việc của chính mình; nếu biết hoặc đoán biết được ý định của người có công việc thì phải thực hiện công việc phù hợp với ý định đó. Một trong  những điều kiện làm phát sinh thực hiện công việc không có ủy quyền là công việc thực hiện phải xuất phát từ lợi ích của bên có công việc. Để đáp ứng điều kiện đó, chủ thể thực hiện công việc phải thực hiện công việc như công việc của chính mình. Chỉ khi chủ thể thực hiện coi công việc đó là bổn phận của mình thì mới thực hiện công việc đó một cách tận tâm nhất, hoàn thành công việc một cách tốt nhất. Bên cạnh đó, nếu chủ thể đoán biết được ý định của người có công việc thì phải thực hiện công việc theo đúng ý định đó. Thực hiện công việc theo ý định của chủ thể là cách tốt nhất để đáp ứng lợi ích của họ. Bởi với họ, kết quả công việc như vậy mới là kết quả tốt nhất mà họ mong muốn. Tuy nhiên, trên thực tế việc đoán biết ý định của người có công việc thường rất khó, bởi thực hiện công việc không có ủy quyền không có sự thỏa thuận giữa các bên, mà được thực hiện dựa trên ý chí của một bên chủ thể.
-Ba là, người thực hiện công việc không có ủy quyền phải báo cho người có công việc được thực hiện về quá trình, kết quả thực hiện công việc nếu có yêu cầu, trừ trường hợp người có công việc đã biết hoặc người thực hiện công việc không có ủy quyền không biết nơi cư trú hoặc trụ sở của người đó. Bản thân người thực hiện công việc không có ủy quyền của người có công việc, cũng không có thỏa thuận, nên trong nhiều trường hợp có thể việc thực hiện công việc đang đi sai hướng với ý định ban đầu của người có công việc. Điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của công việc thực hiện, gây thiệt hại cho người có công việc. Để hạn chế tình trạng này có thể xảy ra, pháp luật quy định nghĩa vụ của chủ thể thực hiện công việc trong việc thông báo cho người có công việc biết về quá trình, kết quả thực hiện công việc. Việc thông báo kịp thời có thể giúp người có công việc biết và đưa ra biện pháp xử lý kịp thời. Nghĩa vụ thông báo chỉ phát sinh khi người có công việc không biết về việc thực hiện công việc không có ủy quyền. Trong trường hợp họ đã biết thì không làm phát sinh nghĩa vụ này, vì họ có thể trực tiếp kiểm soát, theo dõi quá trình thực hiện công việc của chủ thể thực hiện công việc. Quy định này hướng đến việc công việc thực hiện được diễn ra theo đúng mong muốn của bên có công việc.
-Bốn là, người có công việc được thực hiện chết, nếu là cá nhân hoặc chấm dứt tồn tại, nếu là pháp nhân thì người thực hiện công việc không có ủy quyền phải tiếp tục thực hiện công việc cho đến khi người thừa kế hoặc người đại diện của người có công việc được thực hiện đã tiếp nhận. Theo quy định này, thì khi người có công việc chết hoặc chấm dứt tồn tại thì người thực hiện công việc phải tiếp tục thực hiện công việc cho đến khi người thừa kế hoặc người đại diện của người có công việc được thực hiện đã tiếp nhận công việc. Thực hiện công việc không có ủy quyền là hành vi của chủ thể tự nguyện thực hiện công việc vì lợi ích của bên có công việc, do đó, khi bên có công việc mất hoặc chấm dứt tồn tại không làm chấm dứt nghĩa vụ của chủ thể. Theo đó, chủ thể phải thực hiện công việc cho đến khi người thừa kế hoặc người đại diện tiếp nhận thực hiện công việc. Như vậy, trong trường hợp này chủ thể có thẩm quyền với công việc đó được chuyển giao sang người thừa kế hoặc người đại diện, họ trở thành người có quyền với công việc đó. Vậy nên, họ có thể tiếp nhận công việc ngay cả khi công việc chưa được hoàn thành. 
-Năm là, trường hợp có lý do chính đáng mà người thực hiện công việc không có ủy quyền không thể tiếp tục đảm nhận công việc thì phải báo cho người có công việc được thực hiện, người đại diện hoặc người thân thích của người này hoặc có thể nhờ người khác thay mình đảm nhận việc thực hiện công việc. Mặc dù, người thực hiện công việc không có ủy quyền phải thực hiện công việc như bổn phận của mình, và theo nguyên tắc họ phải hoàn thành công việc đang thực hiện vì lợi ích của người có công việc. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện công việc với sự tác động của nhiều yếu tố khác nhau mà họ không thể tiếp tục thực hiện công việc nữa, thì pháp luật cho phép họ quyền được không tiếp tục thực hiện công việc. Nhưng việc dừng thực hiện công việc phải có lý do chính đáng, tránh trường hợp chủ thể trốn tránh trách nhiệm gây thiệt hại cho người có công việc. Những lý do chính đáng mà bên thực hiện công việc có thể dừng thực hiện công việc không có ủy quyền được chấp nhận như: lý do liên quan đến sức khỏe; thay đổi nơi cư trú, trụ sở làm việc;….Theo đó, họ có thể dừng công việc đang thực hiện bằng hai cách:
(1) Báo cho người có công việc được thực hiện, người đại diện hoặc là người thân thích của người này biết về việc không thể tiếp tục thực hiện công việc. Việc thực hiện công việc chấm dứt khi những chủ thể này đã tiếp nhận công việc.
(2) Tìm người khác thay mình đảm nhận thực hiện công việc. Chủ thể có thể tìm người khác thay mình đảm nhận công việc đang thực hiện để tránh gây thiệt hại cho người có công việc.

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh