Nghĩa vụ trả tiền trong hợp đồng mua bán tài sản là gì?

1.Căn cứ pháp lý

Trong hợp đồng mua bán tài sản, các bên đều có quyền và nghĩa vụ với nhau. Theo đó, bên bán có nghĩa vụ giao tài sản thì nghĩa vụ trả tiền thuộc về bên mua. Quyền lợi của bên bán phụ thuộc vào việc thực hiện nghĩa vụ thanh toán tiền của bên mua, do đó, bên mua phải thực hiện nghĩa vụ của mình đúng theo thỏa thuận và theo quy định của pháp luật. Điều 440 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về nghĩa vụ trả tiền như sau:

“Điều 440. Nghĩa vụ trả tiền
1. Bên mua có nghĩa vụ thanh toán tiền theo thời hạn, địa điểm và mức tiền được quy định trong hợp đồng.
2. Trường hợp các bên chỉ có thỏa thuận về thời hạn giao tài sản thì thời hạn thanh toán tiền cũng được xác định tương ứng với thời hạn giao tài sản. Nếu các bên không có thỏa thuận về thời hạn giao tài sản và thời hạn thanh toán tiền thì bên mua phải thanh toán tiền tại thời điểm nhận tài sản.
3. Trường hợp bên mua không thực hiện đúng nghĩa vụ trả tiền thì phải trả lãi trên số tiền chậm trả theo quy định tại Điều 357 của Bộ luật này”

2.Nội dung

Đối với bên mua, nghĩa vụ trả tiền là nghĩa vụ cơ bản và quan trọng nhất. Nghĩa vụ trả tiền của bên mua được quy định như sau:

2.1.Bên mua có nghĩa vụ thanh toán tiền theo thời hạn, địa điểm và mức tiền được quy định trong hợp đồng. 

-Thời hạn thanh toán tiền là thời điểm mà bên mua phải thanh toán sang cho bên bán. Thời hạn trả tiền được xác định theo sự thỏa thuận của các bên, đó có thể là trước hoặc sau khi bên mua nhận tài sản từ bên bán. Thời hạn trả tiền có thể được xác định theo một đơn vị thời gian cụ thể như giờ, ngày, tháng, năm hoặc cũng cũng thể được xác định theo một sự kiện diễn ra trong tương lai. Ví dụ: A mua của B một chiếc xe máy, hai bên thỏa thuận thời hạn trả tiền là khi A bán số hoa màu đã thu hoạch. 
-Địa điểm trả tiền là nơi diễn ra sự kiện bên mua trả tiền cho bên bán. Cũng như các nội dung khác trong hợp đồng, địa điểm trả tiền được xác định theo thỏa thuận của các bên trong hợp đồng. Theo đó, địa điểm trả tiền có thể là nơi cư trú hoặc trụ sở của bên mua hay bên bán, hoặc là một địa điểm bất kỳ, pháp luật cũng không quy định bắt buộc đối với địa điểm thanh toán nên các bên có thể chủ động thỏa thuận với nhau. 
-Phương thức thanh toán tiền là cách mà bên mua chuyển tiền cho bên bán. Theo truyền thống, thì bên mua sẽ gặp trực tiếp bên bán và giao tiền cho bên bán. Tuy nhiên, với sự phát triển của nền kinh tế thị trường hai bên xác lập hợp đồng có thể ở rất xa nhau, nên việc gặp trực tiếp để trả tiền là không khả thi. Bên cạnh đó, với sự phát triển của khoa học công nghệ, ngày càng có nhiều phương thức thanh toán mới xuất hiện, hiện đại hơn, tiện lợi hơn, nhanh hơn. Một trong những phương thức thanh toán phổ biến rộng rãi hiện nay đó là thông qua hình thức chuyển khoản ngân hàng. Phương thức này đã xóa đi trở ngại về mặt khoảng cách địa lý, cho phép các bên có thể dễ dàng trong việc giao nhận tiền. 
-Mức tiền là số lượng tiền, giá trị của tài sản mà bên mua phải thanh toán cho bên bán. Giá tiền trong hợp đồng mua bán phụ thuộc vào thỏa thuận của các bên. Nếu các bên không có thỏa thuận thì được xác định theo quy định của pháp luật, cụ thể là được xác định theo giá thị trường của tài sản đó tại thời điểm giao kết hợp đồng. Khi xác định mức giá của tài sản còn phải dựa trên số lượng, chất lượng của tài sản đó. 

2.2.Trường hợp các bên không có thỏa thuận về thời hạn thanh toán tiền

-Trong hợp đồng mua bán tài sản, nếu các bên không thỏa thuận về thời hạn trả tiền thì thời hạn thực hiện nghĩa vụ này phụ thuộc vào thời hạn giao tài sản từ bên bán sang bên mua. Cụ thể:
Trường hợp 1: Các bên có thỏa thuận về thời hạn giao tài sản. Thời hạn giao tài sản là thời hạn mà bên bán chuyển giao tài sản sang cho bên mua. Theo quy định của pháp luật thì các bên có thể thỏa thuận về thời hạn này. Lúc đó, thời hạn thanh toán tiền được xác định tương ứng với thời hạn giao tài sản. Quy định này nhằm bảo vệ lợi ích của bên bán, tránh trường hợp tài sản đã chuyển giao mà bên mua không chịu thanh toán tiền. Bởi các bên không có thỏa thuận xác định thời hạn trả tiền nên việc yêu cầu bên mua trả tiền sẽ rất khó khăn.
Trường hợp 2: Nếu các bên không thỏa thuận về thời hạn thanh toán tiền và cũng không thỏa thuận về thời hạn giao tài sản, thì thời điểm tài sản được chuyển giao cũng chính là thời điểm thanh toán tiền. Về cơ bản, trường hợp này và trường hợp trên gần giống với nhau, cũng là khi tài sản được chuyển giao cho bên mua thì đồng thời họ cũng phải thanh toán tiền cho bên bán.

2.3.Trách nhiệm của bên mua khi chậm thực hiện nghĩa vụ trả tiền

-Trường hợp bên mua không thực hiện đúng nghĩa vụ trả tiền thì bị xem là vi phạm thực hiện nghĩa vụ và phải chịu trách nhiệm dân sự. Theo đó, họ phải thanh toán cho bên bán giá trị của tài sản mà các bên đã thỏa thuận, thêm vào đó là lãi trên số tiền chậm trả. Bên mua có thể vi phạm nghĩa vụ thanh toán trong trường hợp đến hạn thanh toán mà không thanh toán hoặc thanh toán không đầy đủ. Theo đó, Điều 357 BLDS năm 2015 quy định về trách nhiệm do chậm thực hiện nghĩa vụ trả tiền như sau:

“Điều 357. Trách nhiệm do chậm thực hiện nghĩa vụ trả tiền
1. Trường hợp bên có nghĩa vụ chậm trả tiền thì bên đó phải trả lãi đối với số tiền chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả.
2. Lãi suất phát sinh do chậm trả tiền được xác định theo thỏa thuận của các bên nhưng không được vượt quá mức lãi suất được quy định tại khoản 1 Điều 468 của Bộ luật này; nếu không có thỏa thuận thì thực hiện theo quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật này”.

-Quy định này nhằm ràng buộc trách nhiệm thanh toán của bên mua, đồng thời bảo vệ lợi ích của bên bán trong trường hợp việc chậm thực hiện nghĩa vụ của bên mua gây ảnh hưởng đến quyền lợi của họ.

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh