Nguyên nhân gây ra tranh chấp hợp đồng chuyển giao công nghệ là gì?

1. Chuyển giao công nghệ

Hoạt động chuyển giao công nghệ ở Việt Nam đang diễn ra sôi động với nhiều hình thức đa dạng như: hợp đồng chuyển giao công nghệ độc lập, hợp đồng nhượng quyền thương mại, hợp đồng chuyển giao quyền sở hữu công nghiệp, hợp đồng mua bán máy móc, thiết bị kèm theo chuyển giao công nghệ… kéo theo đó là sự gia tăng tranh chấp giữa các bên về hợp đồng chuyển giao công nghệ.

Căn cứ theo Khoản 7 Điều 2 Luật chuyển giao công nghệ số 07/2017/QH14 ngày 19 tháng 6 năm 2017 quy định:

“7. Chuyển giao công nghệ là chuyển nhượng quyền sở hữu công nghệ hoặc chuyển giao quyền sử dụng công nghệ từ bên có quyền chuyển giao công nghệ sang bên nhận công nghệ.”

Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng chuyển giao công nghệ phụ thuộc lớn vào thỏa thuận của các bên trong hợp đồng. Pháp luật, mà cụ thể là Luật Chuyển giao công nghệ năm 2017 chỉ đưa ra những quy định cơ bản liên quan đến phần quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong hợp đồng chuyển giao. Việc bên nhận chuyển giao có được phát triển công nghệ hay không sẽ là nội dung mà các bên có thể trao đổi, thỏa thuận với nhau trong hợp đồng. Tuy nhiên, cần lưu ý, liên quan đến chuyển giao quyền sử dụng liên quan đến đối tượng sở hữu công nghiệp, Luật Sở hữu trí tuệ hiện đang cấm đưa ra các quy định về hạn chế quyền của bên nhận chuyển giao trong hợp đồng, ví dụ như quyền cải tiến dựa trên các đối tượng mà mình được nhận chuyển giao quyền sử dụng (điểm a khoản 2 Điều 144 Luật Sở hữu trí tuệ). Trong trường hợp này, việc đưa ra các hạn chế sẽ không phù hợp với các quy định pháp luật sở hữu trí tuệ.

2. Tranh chấp hợp đồng chuyển giao công nghệ

Phạm vi điều chỉnh của chuyển giao công nghệ rất rộng, dẫn tới việc tranh chấp diễn ra thường xuyên. Nổi bật trong số đó là đối tượng chuyển giao, bởi lẽ, nói tới công nghệ là sẽ gắn với bí quyết về công nghệ hoặc những sáng chế nhất định. Việc sáng chế đó có được bảo hộ hợp pháp ở Việt Nam hay không, tức bên chuyển giao đã được xác lập quyền với sáng chế hay bí quyết công nghệ đó hay chưa, sẽ dẫn tới quyền của bên chuyển giao đối với bên nhận chuyển giao như thế nào. Bên cạnh đó, câu chuyện về công nghệ được chuyển giao có đạt được yêu cầu của người được chuyển giao trên các tiêu chí thẩm mĩ, kỹ thuật… hay không cũng là một nguyên nhân dễ gây ra những tranh chấp của các bên trong hợp đồng.

Có một số nguyên nhân dẫn đến tranh chấp hợp đồng chuyển giao công nghệ như sau:

+ Do tài sản và công nghệ được chuyển giao tại thời điểm thị trường cần nên khi thị trường thay đổi, bên nhận chuyển giao viện lý do công nghệ đã trở nên “lạc hậu” để không thực hiện nghĩa vụ thanh toán. Ngoài ra, nguyên nhân dẫn đến tranh chấp có thể do bên nhận chuyển giao đã vi phạm những nghĩa vụ liên quan đến việc sử dụng hoặc bảo mật công nghệ được chuyển giao, thậm chí là chuyển giao trái phép công nghệ được nhận chuyển giao cho bên thứ ba mà không được bên chuyển giao đồng ý, hoặc bên chuyển giao có những sự vi phạm về việc mở rộng và chiếm lĩnh thị trường, dẫn đến việc trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp của bên chuyển giao.

+ Tranh chấp xuất phát từ chính hành vi vi phạm của bên chuyển giao. Khi chuyển giao, bên chuyển giao cần tập huấn, vận hành thử, đảm bảo rằng sản phẩm sản xuất từ công nghệ đó phải đảm bảo ổn định và có nghĩa vụ phải theo dõi, giám sát trong thời gian nhất định. Sau thời gian đó, sản phẩm sản xuất ra không đúng yêu cầu, không đáp ứng các tiêu chí công nghệ. Trong trường hợp này, liệu bên chuyển giao có vô tình giấu bí kíp nào hay không? Việc công nghệ không được chuyển giao một cách hoàn toàn khiến sản phẩm không đáp ứng được những tiêu chí mà công nghệ đã mô tả hoặc yêu cầu.

+ Đối với những doanh nghiệp Việt Nam nhận chuyển giao công nghệ từ nước ngoài, bên nước ngoài thường cung cấp các hợp đồng mẫu cho phía Việt Nam. Các doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là các công ty và các tập đoàn lớn thường có những kinh nghiệm rất dày dặn về kiến thức cũng như kỹ năng đàm phán trong các thương vụ về chuyển giao công nghệ, trong khi đó đây lại là một điểm yếu của các doanh nghiệp Việt Nam. Thậm chí, có rất nhiều các doanh nghiệp Việt chủ quan, không thận trọng và kỹ lưỡng trong việc tìm hiểu các quy định của pháp luật cũng như việc soạn thảo và rà soát các nội dung của hợp đồng, dẫn đến việc ký kết hợp đồng với những điều khoản bất lợi, khi triển khai trên thực tế thường phát sinh tranh chấp.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về công nghệ và chuyển giao công nghệ.

Luật Hoàng Anh