Pháp luật nước ngoài không áp dụng trong trường hợp nào?

Khi điều chỉnh quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài có thể dẫn đến việc áp dụng pháp luật của quốc gia khác. Tuy nhiên trong một số trường hợp pháp luật nước ngoài sẽ không được áp dụng. Điều 670 Bộ luật Dân sự quy định về các trường hợp không áp dụng pháp luật nước ngoài như sau:

“Điều 670. Trường hợp không áp dụng pháp luật nước ngoài
1. Pháp luật nước ngoài được dẫn chiếu đến không được áp dụng trong trường hợp sau đây:
a) Hậu quả của việc áp dụng pháp luật nước ngoài trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam;
b) Nội dung của pháp luật nước ngoài không xác định được mặc dù đã áp dụng các biện pháp cần thiết theo quy định của pháp luật tố tụng.
2. Trường hợp pháp luật nước ngoài không được áp dụng theo quy định tại khoản 1 Điều này thì pháp luật Việt Nam được áp dụng”

Pháp luật nước ngoài được áp dụng khi quy phạm pháp luật xung đột dẫn chiếu đến, được các bên thỏa thuận lựa chọn, hoặc được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xác định là hệ thống pháp luật có mối liên hệ gắn bó nhất với quan hệ đang điều chỉnh. Tuy nhiên, trong một số trường hợp mặc dù quy phạm pháp luật được dẫn chiếu đến theo những căn cứ trên, nhưng pháp luật nước ngoài lại không được áp dụng. Theo đó, 02 trường hợp pháp luật nước ngoài không được áp dụng là:

1.Hậu quả của việc áp dụng pháp luật nước ngoài trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam

-Quy định trong hệ thống pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài là không giống nhau, tuy nhiên nếu việc áp dụng luật nước ngoài có khả năng gây hậu quả xấu, ảnh hưởng đến nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam thì cần phải từ chối áp dụng. Đây là nguyên tắc bảo lưu trật tự công (Public Order) trong tư pháp quốc tế[1]. Trật tự công được áp dụng để đảm bảo trật tự pháp luật quốc gia, để không bị ảnh hưởng xấu từ việc áp dụng pháp luật nước ngoài, pháp luật quốc gia cần được tôn trọng. Từ đó, có thể hiểu “trật tự công là nguyên tắc cơ bản của pháp luật mỗi quốc gia”[2]. Mỗi quốc gia, mỗi hệ thống pháp luật đều có những nguyên tắc cơ bản là nền tảng, mang tính định hướng cho toàn bộ hệ thống pháp luật. Tại Việt Nam, các nguyên tắc đó được ghi nhận trong Hiến pháp, Bộ luật Dân sự, Bộ luật tố tụng dân sự,…Pháp luật là nền tảng của chính trị, kinh tế, xã hội, an ninh – quốc phòng, vì vậy cần phải được tôn trọng và bảo vệ.
-Việc từ chối áp dụng pháp luật nước ngoài trong trường hợp này chỉ áp dụng đối với một hay một số quy phạm cụ thể nhất định, chứ không đồng nghĩa với việc phủ nhận toàn bộ nội dung của pháp luật nước ngoài. Những quy định không làm ảnh hưởng, xâm hại đến trật tự công thì vẫn được áp dụng bình thường. 

2.Nội dung của pháp luật nước ngoài không xác định được mặc dù đã được áp dụng biện pháp cần thiết theo quy định của pháp luật tố tụng

-Để tuân thủ theo quy định của điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, quy định của pháp luật Việt Nam, và tôn trọng sự thỏa thuận của các bên. Khi dẫn chiếu đến việc áp dụng pháp luật nước ngoài, nếu có quy định khó xác định nội dung, ý chí của quốc gia ban hành ra nó , thì cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam phải tìm mọi biện pháp để giải thích nội dung của quy định đó. Tuy nhiên, việc giải thích phải dựa trên ý chí đích thực của quốc gia ban hành, không thể giải thích theo ý chí chủ quan của cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam. Do đó, khi đã áp dụng các biện pháp mà vẫn không giải thích được, thì pháp luật nước ngoài sẽ không được áp dụng.
-Trong trường hợp này việc không áp dụng pháp luật nước ngoài không phải là đang từ chối, mà là không có cách nào để hiểu và áp dụng nó vào thực tế để điều chỉnh quan hệ. Trường hợp này lựa chọn không áp dụng là hoàn toàn phù hợp, điều đó thể hiện sự tôn trọng đối với các quốc gia khác, cũng đảm bảo quyền, lợi ích các bên nếu như việc giải thích luật không đúng với nguyên tắc thật sự của pháp luật nước ngoài được dẫn chiếu tới. 
Khi xảy ra các trường hợp trên, luật Việt Nam với tư cách là luật của nước có Tòa án sẽ được áp dụng để điều chỉnh quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài. 

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh

[1]PGS.TS.Nguyễn Văn Cừ - PGS.TS.Trần Thị Huệ, (2017), “Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự 2015 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, Nxb.Công an nhân dân.
[2] Trường đại học Luật Hà Nội, (1999), “Từ điển giải thích thuật ngữ học”, Nxb.Công an nhân dân.