Pháp luật quy định như thế nào về thứ tự ưu tiên thanh toán?

Các nghĩa vụ tài sản, các chi phí liên quan đến người thừa kế là phần phải thanh toán trước khi xác định tài sản chia thừa kế. Các nghĩa vụ, các khoản chi phí này được thanh toán theo một trình tự nhất định, tùy vào mức độ ưu tiên của từng khoản nhằm bảo vệ quyền, lợi ích của người thứ ba. Thứ tự ưu tiên thanh toán được quy định tại Điều 658 Bộ luật Dân sự năm 2015.

"Điều 658. Thứ tự ưu tiên thanh toán
Các nghĩa vụ tài sản và các khoản chi phí liên quan đến thừa kế được thanh toán theo thứ tự sau đây:
1. Chi phí hợp lý theo tập quán cho việc mai táng.
2. Tiền cấp dưỡng còn thiếu.
3. Chi phí cho việc bảo quản di sản.
4. Tiền trợ cấp cho người sống nương nhờ.
5. Tiền công lao động.
6. Tiền bồi thường thiệt hại.
7. Thuế và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước.
8. Các khoản nợ khác đối với cá nhân, pháp nhân.
9. Tiền phạt.
10. Các chi phí khác"

Thanh toán di sản thực chất là thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại đồng thời trừ đi phần tài sản phát sinh từ việc phục vụ cho người chết (chi phí mai táng) cũng như chi phí cho việc quản lý di sản. Căn cứ xác lập thứ tự ưu tiên thanh toán khi có các chi phí phát sinh liên quan đến di sản thừa kế và nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại. Từ quy định trên có thể thấy, nghĩa vụ tài sản và các khoản chi phí được chia làm hai nhóm:

1.Chi phí mai táng cho người chết và chi phí cho việc bảo quản trông coi di sản.

Điểm chính của nhóm này là những chi phí đó không phải nghĩa vụ tài sản do người chết để lại, mà là những khoản liên quan đến di sản do của người chết để lại, nó chỉ phát sinh sau thời điểm mở thừa kế. Vì nó gắn liền với di sản nên mặc dù không phải nghĩa vụ của người chết, nhưng nó vẫn được thanh toán từ chính di sản mà họ để lại. Chi phí mai táng là chi chí cho việc tổ chức tang lễ, chôn cất người để lại di sản, khoản này được xác định theo phong tục, tập quán của từng địa phương. Chi phí cho việc bảo quản di sản như:: chi phí ngăn chặn tài sản bị hư hỏng, chi phí kiểm kê di sản, chi phí cho việc lấy lại di sản từ người thứ ba đang nắm giữ bất hợp pháp, thù lao cho người quản lý di sản (nếu có),…Đây là những khoản cần thiết, quan trọng trong việc chia di sản sau này. Các khoản chi phí cho việc bảo quản, duy trì, bảo vệ toàn vẹn cho di sản được coi là khoản quan trọng, vì nếu để di sản bị giảm sút giá trị thì sẽ ảnh hưởng đến việc thanh toán các khoản còn lại và phần di sản chia cho những người thừa kế. 

2.Nghĩa vụ di sản của người chết để lại

Những nghĩa vụ này phát sinh từ chính hành vi của người để lại di sản nhằm phục vụ cho nhu cầu của họ khi còn sống. Tuy nhiên họ chưa kịp thực hiện hoặc đang thực hiện thì chết, lúc này những nghĩa vụ đó được xác định là “nghĩa vụ tài sản do người chết để lại”, bao gồm tất cả các nghĩa vụ còn lại và được ưu tiên thanh toán theo quy định tại các khoản 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 Điều 658 BLDS năm 2015. Theo đó, các nghĩa vụ được thanh toán lần lượt theo thứ tự. Pháp luật quy định về thứ tự ưu tiên trong thanh toán các nghĩa vụ vì trên thực tế, tổng tài sản có thể ít hơn tổng nghĩa vụ, có nghĩa di sản để lại không đủ để thanh toán các nghĩa vụ tài sản. Do đó, pháp luật xác định những nghĩa vụ quan trọng được ưu tiên thanh toán trước, tránh trường hợp di sản để lại không đủ để thực hiện tất cả nghĩa vụ, mà những nghĩa vụ quan trọng lại không được thực hiện. Nhìn vào quy định có thể thấy pháp luật ưu tiên dựa trên tầm quan trọng của tài sản phải thanh toán đối với chủ thể thứ ba, mà khoản tiền thanh toán nghĩa vụ tài sản với họ là nguồn sống chính. Sau đó mới là các nghĩa vụ bồi thường thiệt hại, các khoản phải nộp vào ngân sách Nhà nước,…
Theo thứ tự trên, khi thanh toán các khoản tài sản phải thực hiện theo từng nghĩa vụ một. Khi thanh toán nghĩa vụ tiếp theo phải đảm bảo đã thanh toán đầy đủ nghĩa vụ trước đó. Bởi vì thứ tự thanh toán được sắp xếp theo tầm quan trọng của nó, tránh trường hợp di sản không đủ để thanh toán tất cả các nghĩa vụ mà những nghĩa vụ tài sản quan trọng lại không được thực hiện. Phần di sản thừa kế được xác định là khoản còn lại sau khi đã trừ đi các nghĩa vụ tài sản và các khoản chi phí trên. Trong trường hợp tổng di sản bằng hoặc ít hơn tổng nghĩa vụ người chết để lại, thì không còn di sản thừa kế do đó, không làm phát sinh quan hệ thừa kế.

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh