Quy định của pháp luật về nhận chính tài sản bảo đảm để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm?

Theo quy định của pháp luật về giao dịch bảo đảm thì, bên nhận bảo đảm có quyền xử lý tài sản bảo đảm nếu bên bảo đảm không thực hiện nghĩa vụ khi đến hạn, hoặc vi phạm nghĩa vụ của mình. Bên nhận bảo đảm có thể xử lý tài sản bằng phương thức nhận chính tài sản bảo đảm đó. Điều 305 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về nhận chính tài sản bảo đảm để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm như sau:

“Điều 305. Nhận chính tài sản bảo đảm để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm
1. Bên nhận bảo đảm được quyền nhận chính tài sản bảo đảm để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm nếu có thỏa thuận khi xác lập giao dịch bảo đảm.
2. Trường hợp không có thỏa thuận theo quy định tại khoản 1 Điều này thì bên nhận bảo đảm chỉ được nhận chính tài sản bảo đảm để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ khi bên bảo đảm đồng ý bằng văn bản.
3. Trường hợp giá trị của tài sản bảo đảm lớn hơn giá trị của nghĩa vụ được bảo đảm thì bên nhận bảo đảm phải thanh toán số tiền chênh lệch đó cho bên bảo đảm; trường hợp giá trị tài sản bảo đảm nhỏ hơn giá trị của nghĩa vụ được bảo đảm thì phần nghĩa vụ chưa được thanh toán trở thành nghĩa vụ không có bảo đảm.
4. Bên bảo đảm có nghĩa vụ thực hiện các thủ tục chuyển quyền sở hữu tài sản cho bên nhận bảo đảm theo quy định của pháp luật”

Bản chất của việc xử lý tài sản bảo đảm là để bảo vệ quyền lợi của bên nhận bảo đảm khi bên có nghĩa vụ không thực hiện nghĩa vụ của mình. Do đó, nếu bên nhận bảo đảm xét thấy việc nhận chính tài sản bảo đảm giúp bảo vệ quyền của mình thì, pháp luật tôn trọng và bảo vệ. Pháp luật quy định các vấn đề khi xử lý tài sản bảo đảm theo phương thức nhận chính tài sản bảo đảm, cụ thể:

1.Điều kiện để được xử lý tài sản theo phương thức nhận chính tài sản bảo đảm để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm

-Bên nhận bảo đảm chỉ được nhận tài sản bảo đảm khi các bên (bên nhận bảo đảm và bên bảo đảm) có thỏa thuận từ trước về xử lý tài sản theo phương thức này trong hợp đồng giao dịch bảo đảm. Các bên khi ký hợp đồng giao dịch bảo đảm có thỏa thuận về phương thức xử lý tài sản được ghi nhận trong nội dung của hợp đồng, hợp đồng có giá trị pháp lý ràng buộc hai bên, vì vậy khi phát sinh quan hệ xử lý tài sản bảo đảm các bên phải xử lý theo đúng phương thức đã thỏa thuận trước đó. Tuy nhiên, pháp luật không bắt buộc các bên phải có thỏa thuận trong hợp đồng về phương thức xử lý tài sản. Theo đó, các bên có thể không có thỏa thuận nào về việc lựa chọn phương thức xử lý tài sản. Khi đó, nếu bên nhận bảo đảm có mong muốn nhận tài sản bảo đảm để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm, thì pháp luật cho phép họ được nhận tài sản khi bên bảo đảm đồng ý bằng văn bản. 

2.Cách thức nhận chính tài sản bảo đảm thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm

-Thông thường giá trị tài sản bảo đảm thường lớn hơn giá trị của nghĩa vụ chính, do đó, việc nhận chính tài sản bảo đảm thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ sẽ dẫn đến sự chênh lệch giữa giá trị nghĩa vụ chính và giá trị tài sản bảo đảm. Nếu không xét đến phần chênh lệch này thì sẽ gây nên thiệt hại cho bên bảo đảm. Vậy nên, pháp luật đã lường trước tình huống này và quy định bên nhận bảo đảm phải thanh toán số tiền chênh lệch đó cho bên bảo đảm. Quy định này nhằm bảo vệ quyền lợi của bên bảo đảm và giá trị của tài sản bảo đảm, đồng thời tránh trường hợp bên nhận bảo đảm lợi dụng việc xử lý tài sản để vu lợi cho bản thân. Tuy nhiên, khoản 4 Điều 295 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định giá trị tài sản có thể lớn hơn, bằng, hoặc nhỏ hơn giá trị nghĩa vụ được bảo đảm. Vì vậy, sẽ xảy ra trường hợp thứ hai là giá trị tài sản bảo đảm mà bên nhận bảo đảm nhận để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ sẽ nhỏ hơn giá trị nghĩa vụ chính. Lúc này, phần còn thiếu trở thành phần nghĩa vụ không có bảo đảm. Ngay từ khi xác lập giao dịch bảo đảm các bên đã có thỏa thuận về tài sản bảo đảm, theo đó, giá trị tài sản bảo đảm nhỏ hơn giá trị nghĩa vụ nhưng bên nhận bảo đảm vẫn đồng ý và chấp nhận giao kết hợp đồng, nên họ sẽ phải chịu rủi ro với phần nghĩa vụ không có bảo đảm đó. 
-Khoản 1 Điều 295 BLDS năm 2015 quy định tài sản bảo đảm phải thuộc sở hữu của bên bảo đảm (trừ trường hợp bảo lưu quyền sở hữu, cầm giữ tài sản). Vậy nên, khi các bên đã thống nhất việc nhận tài sản bảo đảm thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ, thì bên bảo đảm có nghĩa vụ phải chuyển giao quyền sở hữu cho bên nhận bảo đảm. 

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh