Quyền từ chối của bên thứ ba?

Quyền từ chối của bên thứ ba xuất hiện trong hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba. Theo đó, Điều 416 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về quyền từ chối của bên thứ ba như sau:

“Điều 416. Quyền từ chối của người thứ ba
1. Trường hợp người thứ ba từ chối lợi ích của mình trước khi bên có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ thì bên có nghĩa vụ không phải thực hiện nghĩa vụ, nhưng phải thông báo cho bên có quyền và hợp đồng được coi là bị hủy bỏ, các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.
2. Trường hợp người thứ ba từ chối lợi ích của mình sau khi bên có nghĩa vụ đã thực hiện nghĩa vụ thì nghĩa vụ được xem là đã hoàn thành và bên có quyền vẫn phải thực hiện cam kết đối với bên có nghĩa vụ. Trong trường hợp này, lợi ích phát sinh từ hợp đồng thuộc về bên mà nếu hợp đồng không vì lợi ích của người thứ ba thì họ là người thụ hưởng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác”

1.Khái niệm

-Trên thực tế, không phải bất kỳ hợp đồng nào được hình thành cùng nhằm thỏa mãn nhu cầu lợi ích của các bên trong hợp đồng, mà có trường hợp hợp đồng được ký kết nhằm phục vụ cho lợi ích của bên thứ ba. Khoản 5 Điều 402 BLDS năm 2015 quy định: “Hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba là hợp đồng mà các bên giao kết hợp đồng đều phải thực hiện nghĩa vụ và người thứ ba được hưởng lợi ích từ việc thực hiện nghĩa vụ đó”. Như vậy, ngoài hai bên trong quan hệ hợp đồng thì trong hợp đồng này có thêm mối quan hệ pháp lý với người thứ ba. 
-Quyền từ chối của bên thứ ba được hiểu là quyền từ chối lợi ích của mình phát sinh từ hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba. Vì hợp đồng được giao kết giữa bên có quyền và bên có nghĩa vụ, theo đó bên có quyền tham gia hợp đồng để đem lại lợi ích cho bên thứ ba, trường hợp này bên thứ ba và bên có quyền có thể có thỏa thuận từ trước, nhưng cũng có thể bên thứ ba hoàn toàn thụ động. Do đó, pháp luật quy định quyền từ chối của của bên thứ ba là trao cho họ quyền được thể hiện ý chí tự do của mình. 

2.Nội dung

Bên thứ ba trong hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba không phải chủ thể của quan hệ hợp đồng, mà chỉ đơn thuần là chủ thể hưởng lợi từ hợp đồng. Họ được hưởng lợi ích từ hợp đồng, đồng thời không phải thực hiện bất kỳ nghĩa vụ nào phát sinh trong hợp đồng. Chính vì vậy, họ có quyền tiếp nhận hoặc từ chối lợi ích của mình. Bên thứ ba có quyền từ chối lợi ích của mình trước hoặc sau khi bên có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ đều được pháp luật công nhận và bảo vệ.
-Trường hợp 1: Bên thứ ba từ chối lợi ích trước khi bên có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ. Các bên thỏa thuận xác lập hợp đồng với nhau, theo đó bên có nghĩa vụ phải thực hiện một nghĩa vụ nhất định theo thỏa thuận được ghi nhận trong hợp đồng với bên thứ ba. Nhưng trường hợp bên thứ ba không mong muốn nhận lợi ích đó thì có thể từ chối. Nếu việc từ chối diễn ra trước khi bên có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ thì bên có nghĩa vụ không cần phải thực hiện nghĩa vụ nữa. Bên có nghĩa vụ có trách nhiệm phải thông báo cho bên có quyền biết về việc từ chối của bên thứ ba. Hợp đồng trong trường hợp này bị hủy bỏ, các bên trả lại cho nhau những gì đã nhận. Ví dụ: A thỏa thuận giao kết với B hợp đồng vận chuyển hành khách, theo đó B có nghĩa vụ chở C đi đến sân bay. Tuy nhiên, vì có việc đột xuất nên C không đi như dự kiến nên đã từ chối việc được B chở đi. Trong trường hợp này B không cần tiếp tục thực hiện nghĩa vụ của mình nữa vì nếu tiếp tục thực hiện thì sẽ không có người tiếp nhận, và phải thông báo cho A biết. Hợp đồng bị hủy bỏ.
-Trường hợp 2: Bên thứ ba từ chối lợi ích sau khi bên có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ. Sau khi bên có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ, bên thứ ba vẫn có quyền từ chối tiếp nhận việc thực hiện nghĩa vụ đó. Vì nghĩa vụ đã được thực hiện nên bên có nghĩa vụ vẫn được xem là đã hoàn thành nghĩa vụ và bên có quyền vẫn phải thực hiện cam kết đối với bên có nghĩa vụ. Vì nghĩa vụ đã hoàn thành, bên có quyền cũng vẫn phải thực hiện cam kết với bên có nghĩa vụ nên hợp đồng không thể hủy bỏ, các bên không thể trả cho nhau những gì đã nhận. Do đó, lợi ích phát sinh từ hợp đồng sẽ thuộc về bên mà nếu hợp đồng không vì lợi ích của người thứ ba thì họ là người thụ hưởng, thông thường đó chính là bên có quyền, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. Bên cạnh đó, vì bên có quyền còn phải bồi thường thiệt hại cho bên có nghĩa vụ nếu có thiệt hại xảy ra hoặc chi phí phát sinh thêm. Ví du: A thỏa thuận mua một chiếc bình cổ từ B và yêu cầu B vận chuyển đến nhà cho C. Khi B vận chuyển chiếc bình đó đến nhà C, thì C không không nhận do đó, B lại phải vận chuyển chiếc bình về. Lúc này, chi phí cho việc vận chuyển chiếc bình về vì C không nhận được xem là chi phí phát sinh không nằm trong thỏa thuận ban đầu, nên A phải thanh toán chi phí này cho B. 

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh