Thực hiện hợp đồng song vụ?

Cũng tương tự như hợp đồng đơn vụ, sau khi hợp đồng có hiệu lực sẽ làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên. Tuy niên, đối với hợp đồng song vụ việc thực hiện nghĩa vụ phát sinh đối với cả hai bên trong hợp đồng, tức mỗi bên đều phải thực hiện nghĩa vụ của mình. Điều 410 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về thực hiện hợp đồng song vụ như sau:

“Điều 410. Thực hiện hợp đồng song vụ
1. Trong hợp đồng song vụ, khi các bên đã thỏa thuận thời hạn thực hiện nghĩa vụ thì mỗi bên phải thực hiện nghĩa vụ của mình khi đến hạn; không được hoãn thực hiện với lý do bên kia chưa thực hiện nghĩa vụ đối với mình, trừ trường hợp quy định tại Điều 411 và Điều 413 của Bộ luật này.
2. Trường hợp các bên không thỏa thuận bên nào thực hiện nghĩa vụ trước thì các bên phải đồng thời thực hiện nghĩa vụ đối với nhau; nếu nghĩa vụ không thể thực hiện đồng thời thì nghĩa vụ nào khi thực hiện mất nhiều thời gian hơn thì nghĩa vụ đó phải được thực hiện trước”.

1.Khái niệm

-Điều 385 BLDS năm 2015 quy định: “Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”. Hợp đồng là giao dịch phổ biến nhất trong đời sống xã hội và là căn cứ làm phát sinh nghĩa vụ. Hợp đồng tồn tại vô cùng đa dạng, phong phú như: hợp đồng mua bán tài sản, hợp đồng thuê tài sản, hợp đồng gia công,…Hợp đồng là sự hợp tác cùng có lợi cho các bên tham gia, bất kỳ bên nào nếu có hành vi vi phạm nghĩa vụ đã thỏa thuận thì đều phải chịu trách nhiệm dân sự về hành vi đó.
-Khoản 1 Điều 402 BLDS năm 2015 quy định: “Hợp đồng song vụ là hợp đồng mà mỗi bên đều có nghĩa vụ đối với nhau”. Trong hợp đồng song vụ mỗi chủ thể tham gia vừa là bên có quyền vừa là bên có nghĩa vụ. Nội dung về quyền của chủ thể này đối lập tương ứng với nghĩa vụ của chủ thể kia và ngược lại. Đây là điểm khác biệt giữa hợp đồng song vụ và hợp đồng đơn vụ. 
-Sau khi các bên đã giao kết hợp đồng dưới một hình thức nhất định phù hợp với quy định của pháp luật, và hợp đồng cũng đáp ứng đầy đủ điều kiện có hiệu lực, thì hợp đồng sẽ có hiệu lực với các bên. Nghĩa là từ thời điểm đó các bên có quyền và nghĩa vụ với nhau. Thực hiện hợp đồng là giai đoạn đáp ứng quyền của các bên trong quan hệ. Có thể hiểu thực hiện hợp đồng là những hành vi của các chủ thể tham gia quan hệ hợp đồng, làm cho các điều khoản, nội dung thỏa thuận trong hợp đồng trở thành hiện thực. Thực hiện hợp đồng là giai đoạn quan trọng, nó quyết định đến việc quyền lợi mà các bên hướng đến khi tham gia xác lập hợp đồng có được đáp ứng đúng và đầy đủ hay không. Thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng đơn vụ là việc bên có nghĩa vụ bằng hành vi của mình thực hiện những nội dung, điều khoản trong hợp đồng, nhằm đáp ứng quyền lợi cho bên kia. Bên có quyền chỉ việc tiếp nhận việc thực hiện nghĩa vụ của bên có nghĩa vụ.

2.Nội dung

-Khác với hợp đồng đơn vụ chỉ có một bên trong hợp đồng phải thực hiện nghĩa vụ, thì đối với hợp đồng song vụ các bên trong quan hệ đều phải thực hiện nghĩa vụ với nhau. Ví dụ: A ký kết hợp đồng mua bán tài sản với B, theo đó A có nghĩa vụ giao tài sản, còn B có nghĩa vụ trả tiền. Quyền của bên này chính là nghĩa vụ của bên kia. Trước khi hợp đồng được giao kết, các bên đã thỏa thuận và thống nhất với nhau các nội dung liên quan đến hợp đồng, trong đó bao gồm cả nội dung và thời hạn thực nghĩa vụ. Pháp luật quy định các bên phải thực hiện nghĩa vụ đúng thời hạn đã thỏa thuận. Thời hạn thực hiện nghĩa vụ là quãng thời gian do các bên thỏa thuận, các bên phải thực hiện đúng, đầy đủ nghĩa vụ khi đến hạn. Khi thỏa thuận thời hạn, các bên đã xác định được lợi ích của mình chỉ được đảm bảo khi nghĩa vụ được thực hiện khi đến thời hạn đó. Chính vì vậy, để bảo vệ lợi ích hợp pháp đối phương, mỗi bên phải thực hiện nghĩa vụ đúng thời hạn. Bên nào thực hiện nghĩa vụ không đúng với thời hạn đã thỏa thuận thì bị xem là vi phạm và phải chịu trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật. Chính vì vậy, một bên không được lấy lý do bên kia chưa thực hiện nghĩa vụ để hoãn nghĩa vụ của mình. Tuy nhiên, ngoại lệ đối với trường hợp sau một bên vẫn có thể hoãn thực hiện nghĩa vụ của mình:

Một là, bên phải thực hiện nghĩa vụ trước có quyền hoãn thực hiện nghĩa vụ, nếu khả năng thực hiện nghĩa vụ của bên kia đã bị giảm sút nghiêm trọng đến mức không thể thực hiện được nghĩa vụ như đã cam kết cho đến khi bên kia có khả năng thực hiện được nghĩa vụ hoặc có biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.
Hai là, bên phải thực hiện nghĩa vụ sau có quyền hoãn thực hiện nghĩa vụ đến hạn nếu bên thực hiện nghĩa vụ trước chưa thực hiện nghĩa vụ của mình khi đến hạn.
Ba là, bên không thực hiện nghĩa vụ được hoàn toàn do lỗi của bên kia, thì có quyền yêu cầu bên kia vẫn phải thực hiện nghĩa vụ đối với mình hoặc hủy bỏ hợp đồng và yêu cầu bồi thường thiệt hại.

-Việc thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng song vụ được tiến hành như sau: 

Một là, theo thỏa thuận của các bên. Các bên có quyền thỏa thuận bên nào thực hiện nghĩa vụ trước, bên nào thực hiện nghĩa vụ sau. Nếu đã có thỏa thuận, thì các bên thực hiện theo thỏa thuận.
Hai là, nếu không có thỏa thuận thì đồng thời thực hiện. Thông thường, các bên sẽ thỏa thuận về việc ai thực hiện nghĩa vụ trước, tuy nhiên điều đó không đồng nghĩa với việc mọi hợp đồng được xác lập đề thỏa thuận trước về vấn đề đó. Lường trước được vấn đề, pháp luật đã quy định nếu không có thỏa thuận thì các bên phải đồng thời thực hiện nghĩa vụ với nhau. Trên hết, pháp luật vẫn luôn tôn trọng nguyên tắc tự do thỏa thuận của các chủ thể khi tham gia xác lập giao dịch dân sự. Nên ưu tiên áp dụng ý chí của các bên trong giải quyết vấn đề, nếu không có thỏa thuận thì quy định pháp luật mới được áp dụng, đồng thời quy định như vậy cũng đảm bảo được tính công bằng giữa các chủ thể. 
Ba là, không có thỏa thuận mà nghĩa vụ trong hợp đồng không thể được thực hiện cùng lúc. Trong trường hợp này, việc xác định nghĩa vụ nào thực hiện trước, nghĩa vụ nào thực hiện sau phụ thuộc vào thời gian thực hiện nghĩa vụ đó. Theo đó, nghĩa vụ nào khi thực hiện mất nhiều thời gian hơn thì phải thực hiện trước. Quy định này nhằm tiết kiệm thời gian thực hiện nghĩa vụ cho các bên, việc thực hiện trước, sau thực chất chỉ cách nhau một quãng thời gian ngắn nhất có thể, để đảm bảo rằng các bên đều nhận được quyền lợi tương đương mà không phải chờ đợi quá lâu. Nếu nghĩa vụ có thời gian thực hiện dài hơn mà thực hiện sau, thì bên này đã nhận được quyền lợi của mình, nhưng bên kia sẽ phải chờ rất lâu cho đến khi nghĩa vụ hoàn thành. Điều đó dẫn đến, bên đã nhận được quyền lợi trước lạm dụng thời hạn thực hiện nghĩa vụ lâu hơn mà kéo dài thời gian, không muốn đáp ứng lại lợi ích cho bên kia. Ví dụ: A nhờ B sửa xe, trong trường hợp này nghĩa vụ của B là sửa xe rõ ràng sẽ tốn thời gian hơn so với nghĩa vụ trả tiền của A, nên nghĩa vụ của B phải thực hiện trước, nghĩa vụ của A thực hiện sau.

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh