Thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba?

Thông thường, khi giao kết hợp đồng các chủ thể mong muốn tìm kiếm cho mình lợi ích từ hợp đồng đó. Tuy nhiên, trên thực tế có hợp đồng được giao kết giữa hai bên nhưng lại nhằm thỏa mãn lợi ích cho bên thứ ba. Điều 415 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về hợp đồng được thực hiện vì lợi ích của người thứ ba như sau:

“Điều 415. Thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba
Khi thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba thì người thứ ba có quyền trực tiếp yêu cầu bên có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ đối với mình; nếu các bên trong hợp đồng có tranh chấp về việc thực hiện hợp đồng thì người thứ ba không có quyền yêu cầu thực hiện nghĩa vụ cho đến khi tranh chấp được giải quyết.
Bên có quyền cũng có thể yêu cầu bên có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba”

1.Khái niệm

-Điều 385 BLDS năm 2015 quy định: “Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về xác lập, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”. Hợp đồng là một giao dịch phổ biến trong đời sống xã hội, là căn cứ cơ bản làm phát sinh nghĩa vụ, qua đó các chủ thể tìm kiếm lợi ích cho mình. Trên thực tế, hợp đồng tồn tại vô cùng phong phú, đa dạng như hợp đồng mua bán tài sản, hợp đồng gửi giữ, hợp đồng vận chuyển,…
-Trên thực tế, không phải bất kỳ hợp đồng nào được hình thành cùng nhằm thỏa mãn nhu cầu lợi ích của các bên trong hợp đồng, mà có trường hợp hợp đồng được ký kết nhằm phục vụ cho lợi ích của bên thứ ba. Khoản 5 Điều 402 BLDS năm 2015 quy định: “Hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba là hợp đồng mà các bên giao kết hợp đồng đều phải thực hiện nghĩa vụ và người thứ ba được hưởng lợi ích từ việc thực hiện nghĩa vụ đó”. Như vậy, ngoài hai bên trong quan hệ hợp đồng thì trong hợp đồng này có thêm mối quan hệ pháp lý với người thứ ba. 

2.Nội dung

-Trong quan hệ hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba, bên có quyền và bên có nghĩa vụ giao kết hợp đồng với nhau nhưng người hưởng lợi ích lại là một bên thứ ba. Khi hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba được giao kết, cả bên có quyền và bên thứ ba đều có quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ với bên thứ ba. Hợp đồng ghi nhận thời hạn thực hiện nghĩa vụ hoặc điều kiện làm phát sinh nghĩa vụ, mà khi đến thời hạn hoặc điều kiện đó xảy ra thì bên thứ ba có trách nhiệm phải thực hiện nghĩa vụ với người thứ ba. Ví dụ: trong hợp đồng bảo hiểm, bên bảo hiểm và công ty bảo hiểm ký kết hợp đồng bảo hiểm với nhau, nhưng người thụ hưởng lại là một chủ thể khác. Khoản 8 Điều 3 Luật kinh doanh bảo hiểm quy định: “Người thụ hưởng là tổ chức, cá nhân được bên mua bảo hiểm chỉ định để nhận tiền bảo hiểm theo hợp đồng bảo hiểm con người”. Như vậy, người thụ hưởng trong hợp đồng bảo hiểm có thể là một cá nhân, tổ chức khác không phải người mua bảo hiểm. Khi sự kiện bảo hiểm xảy ra, công ty bảo hiểm phải thanh toán tiền bảo hiểm cho bên thứ ba là bên thụ hưởng chứ không phải bên mua bảo hiểm. 
-Trường hợp, hợp đồng đang có tranh chấp về việc thực hiện hợp đồng như: thực hiện không đúng nghĩa vụ, quá thời hạn thực hiện nghĩa vụ,…thì người thứ ba không có quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ với mình cho đến khi tranh chấp được giải quyết xong. Theo đó, chỉ bên có quyền mới có quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ chịu trách nhiệm dân sự khi có hành vi vi phạm nghĩa vụ. Quy định này là hợp lý, bởi bản chất của hợp vì lợi ích của người thứ ba là hợp đồng giữa bên có quyền và bên có nghĩa vụ, còn bên thứ ba không được coi là chủ thể chính của hợp đồng. Bên thứ ba không tham gia vào quá trình xác lập, thực hiện hợp đồng, họ không có bất kỳ nghĩa vụ gì, mà chỉ có lợi ích phát sinh từ việc thực hiện hợp đồng giữa bên có quyền và bên có nghĩa vụ. Điều này là căn cứ cơ bản phân biệt hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba và hợp đồng có ba bên tham gia. Bên thứ ba trong hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba là không phải chủ thể của hợp đồng mà chỉ là chủ thể được hưởng lợi từ hợp đồng; còn hợp đồng ba bên là hợp đồng có ba bên cùng tham gia, theo đó, họ có quyền và nghĩa vụ theo thỏa thuận, là đều là chủ thể của hợp đồng cùng tham gia vào quá trình ký kết, thực hiện hợp đồng. 

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh