Trách nhiệm chịu rủi ro trong hợp đồng gia công?

1.Căn cứ pháp lý

Quá trình thực hiện hợp đồng gia công được bắt đầu kể từ thời điểm bên gia công nhận nguyên vật liệu để sản xuất, gia công cho đến khi hoàn thành công việc và giao sản phẩm mới cho bên đặt gia công. Quá trình này có thể chịu sự tác động của nhiều yếu tố dẫn đến thiệt hại về nguyên vật liệu, sản phẩm gia công. Do đó, vấn đề đặt ra là chủ thể nào phải chịu những rủi ro về tài sản khi xảy ra thiệt hại trong hợp đồng gia công? Điều 548 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về trách nhiệm chịu rủi ro trong hợp đồng gia công như sau:

“Điều 548. Trách nhiệm chịu rủi ro
Cho đến khi giao sản phẩm cho bên đặt gia công, bên nào là chủ sở hữu của nguyên vật liệu thì phải chịu rủi ro đối với nguyên vật liệu hoặc sản phẩm được tạo ra từ nguyên vật liệu đó, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Khi bên đặt gia công chậm nhận sản phẩm thì phải chịu rủi ro trong thời gian chậm nhận, kể cả trong trường hợp sản phẩm được tạo ra từ nguyên vật liệu của bên nhận gia công, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Khi bên nhận gia công chậm giao sản phẩm mà có rủi ro đối với sản phẩm gia công thì phải bồi thường thiệt hại xảy ra cho bên đặt gia công”

2.Nội dung

Rủi ro về tài sản được hiểu là những tổn thất xảy đến với chính tài sản, nguyên nhân có thể xuất hiện do yếu tố khách quan hoặc tiềm ẩn ngay trong nội tại của tài sản đó. Trong hợp đồng gia công, trách nhiệm chịu rủi ro về tài sản không thuộc về duy nhất bên nào, mà có sự thay đổi tùy vào từng giai đoạn thực hiện hợp đồng. Cụ thể, trách nhiệm của các chủ thể đối với rủi ro xảy ra với tài sản được xác định như sau:

2.1.Đối với bên nhận gia công

Bên nhận gia công có thể là cá nhân, tổ chức thực hiện công việc gia công, sản xuất sản phẩm theo yêu cầu của bên đặt gia công. Bên gia công không chỉ phải chịu chịu rủi ro với tài sản là đối tượng của hợp đồng gia công, mà còn phải chịu rủi ro đối với nguyên vật liệu sử dụng để chế tạo ra tài sản đó. Theo đó, trách nhiệm của bên gia công được xác định kể từ thời điểm nhận gia công đến khi chuyển giao tài sản đó cho bên đặt gia công. Căn cứ vào quy định của pháp luật thì bên gia công chỉ phải chịu rủi ro đối với sản phẩm và nguyên vật liệu tạo nên sản phẩm khi nguyên vật liệu đó do bên gia công mua. Tức bên gia công đồng thời là bên chuyển giao nguyên vật liệu.
Trong hợp đồng gia công, bên đặt gia công có thể mua nguyên vật liệu và giao cho bên gia công thực hiện công việc gia công tạo ra sản phẩm phù hợp với nhu cầu của mình. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp bên đặt gia công trao toàn bộ công việc cho bên gia công, tức bên gia công tự mình mua nguyên vật liệu phù hợp và chế tạo ra tài sản theo thỏa thuận. Bên đặt gia công hoàn toàn tin tưởng vào kỹ năng chuyên môn, tay nghề, uy tín của bên gia công nên để thỏa thuận để bên gia công mua nguyên vật liệu và gia công sản phẩm, họ chỉ nhận lại kết quả cuối cùng là sản phẩm được tạo ra có đúng theo yêu cầu của họ về chất lượng, số lượng, kích thước, mẫu mã, màu sắc,…Do đó, bên gia công phải chịu mọi rủi ro về nguyên vật liệu và sản phẩm cho đến khi chuyển giao sản phẩm đó cho bên gia công. Thời điểm chuyển giao sản phẩm cũng chính là thời điểm chuyển giao quyền sở hữu cũng trách nhiệm chịu rủi ro phải đúng theo thời hạn thỏa thuận.
Đồng thời, bên nhận gia công còn phải chịu trách nhiệm trong trường hợp chậm chuyển giao tài sản. Khi xác lập hợp đồng gia công các bên có thỏa thuận về thời hạn thực hiện hợp đồng. Theo đó, bên gia công thực hiện gia công tài sản trong thời hạn đó, khi kết thúc thời hạn thì phải chuyển giao sản phẩm đã hoàn thành cho bên đặt gia công. Trên thực tế, mặc dù đã đến thời hạn chuyển giao tài sản theo hợp đồng nhưng bên nhận gia công vẫn chưa tiến hành chuyển giao, thì xem như đã vi phạm nghĩa vụ. Trường hợp này bên gia công là bên có lỗi vậy nên, theo nguyên tắc chung chủ thể có hành vi vi phạm nghĩa vụ thì phải chịu trách nhiệm dân sự. Bên gia công phải chịu rủi ro về tài sản trong thời hạn chậm trả và phải bồi thường thiệt hại cho bên đặt gia công nếu có thiệt hại xảy ra.

2.2.Đối với bên đặt gia công

Bên đặt gia công có thể là cá nhân, tổ chức có nhu cầu được bên gia công thực hiện công việc sản xuất, gia công tạo ra tài sản mới. Cũng như đối với bên gia công, bên gia công cũng phải chịu trách nhiệm về những rủi ro xảy ra với cả sản phẩm và nguyên vật liệu tạo ra sản phẩm đó. Bởi nguyên vật liệu và sản phẩm thực chất là một, không thể tạo nên sản phẩm nếu thiếu nguyên vật liệu. Trách nhiệm của bên gia công được xác định dựa trên thời điểm xác lập quyền sở hữu của họ đối với nguyên vật liệu và tài sản. Cụ thể:
-Một là, chịu trách nhiệm đối với tài sản và nguyên vật liệu trong thời hạn gia công. Theo nguyên tắc chung tại khoản 1 Điều 162 BLDS năm 2015 thì chủ sở hữu phải chịu rủi ro về tài sản thuộc sở hữu của mình. Trường hợp này chỉ có hiệu lực khi nguyên vật liệu gia công do bên đặt gia công tự mình mua và giao cho bên gia công. Như vậy, loại trừ việc nguyên vật liệu do chính bên gia công mua thì bên đặt gia công phải chịu rủi ro với tài sản thuộc sở hữu của mình. Trách nhiệm chịu rủi ro được xác định trên cơ sở xem xét quyền sở hữu của chủ thể đối với tài sản đó, bên gia công không sử dụng nguyên vật liệu để kinh doanh, sản xuất theo nhu cầu của mình để hưởng hoa lợi lợi tức, mà sử dụng để chế tạo sản phẩm theo yêu cầu của bên đặt gia công. Bên đặt gia công là chủ sở hữu đồng thời là người thu được lợi ích trực tiếp từ nguyên vật liệu và sản phẩm được tạo ra, nên việc họ có trách nhiệm chịu rủi ro đối với tài sản của mình là điều đương nhiên.
-Hai là, chịu trách nhiệm khi đến thời hạn nhận tài sản. Khi xác lập hợp đồng gia công các bên có thỏa thuận về thời hạn thực hiện hợp đồng. Theo đó, bên gia công thực hiện gia công tài sản trong thời hạn đó, khi kết thúc thời hạn thì phải chuyển giao sản phẩm đã hoàn thành cho bên đặt gia công. Khi tài sản được chuyển giao cho bên đặt gia công thì trách nhiệm chịu rủi ro cũng được chuyển giao lại cho chủ sở hữu của nó là bên đặt gia công. Quyền sở hữu của bên đặt gia công đối với tài sản được xác định theo thời hạn kết thúc hợp đồng, hơn nữa tình huống này bên đặt gia công có hành vi vi phạm nghĩa vụ tiếp nhận sản phẩm đúng thời hạn. Vì vậy, trong trường hợp bên đặt gia công chậm nhận tài sản thì vẫn phải chịu trách nhiệm rủi ro với tài sản kể từ thời điểm đến thời hạn mà bên gia công chuyên giao sản phẩm. 

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh