Trách nhiệm do giao tài sản không đúng số lượng trong hợp đồng mua bán tài sản?

1.Căn cứ pháp luật

Hợp đồng mua bán tài sản được xác lập trên cơ sở thỏa thuận mua bán một khối lượng tài sản nhất định. Số lượng tài sản có vai trò quan trọng trong hợp đồng mua bán tài sản bởi nó quyết định đến giá cả của hợp đồng đó. Vì vậy, việc giao nhiều hơn hoặc ít hơn số lượng được ghi nhận trong nội dung của hợp đồng sẽ ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của các bên. Điều 437 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về trách nhiệm do giao tài sản không đúng số lượng như sau:

“Điều 437. Trách nhiệm do giao tài sản không đúng số lượng
1. Trường hợp bên bán giao tài sản với số lượng nhiều hơn số lượng đã thỏa thuận thì bên mua có quyền nhận hoặc không nhận phần dôi ra; nếu nhận thì phải thanh toán đối với phần dôi ra theo giá được thỏa thuận trong hợp đồng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
2. Trường hợp bên bán giao ít hơn số lượng đã thỏa thuận thì bên mua có một trong các quyền sau đây:
a) Nhận phần đã giao và định thời hạn để bên bán giao tiếp phần còn thiếu;
b) Nhận phần đã giao và yêu cầu bồi thường thiệt hại;
c) Hủy bỏ hợp đồng và yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu việc vi phạm làm cho bên mua không đạt được mục đích giao kết hợp đồng’.

2.Nội dung

Về nguyên tắc, việc giao tài sản phải đúng số lượng theo thỏa thuận của các bên. Việc giao không đúng số lượng có thể giao nhiều hơn hoặc ít hơn số lượng đã thỏa thuận ban đầu. Cụ thể:
-Trường hợp 1: Bên bán giao tài sản nhiều hơn so với số lượng đã thỏa thuận. Khi thỏa thuận về số lượng tài sản mua bán sẽ kèm theo giá cả, giá không chỉ dựa trên số lượng hàng hóa mà còn dựa trên chất lượng và tính chất của hàng hóa đó là gì. Cùng một loại hàng hóa với chất lượng như nhau, thì việc quyết định giá cao hay thấp phụ thuộc vào số lượng. Vì vậy, khi bên bán chuyển giao tài sản cho bên mua thì phải chuyển giao đúng số lượng tài sản đã thỏa thuận. Trường hợp, số lượng tài sản chuyển giao cho bên mua nhiều hơn số lượng đã thỏa thuận thì bên mua có quyền nhận hoặc không nhận phần dư ra đó. Nếu bên mua nhận phần dư ra đó, thì sẽ phát sinh nghĩa vụ của họ trong việc thanh toán giá trị của phần mà họ nhận thêm. Còn nếu bên mua không nhận phần mà bên bán chuyển giao dư ra, thì sẽ làm phát sinh trách nhiệm thu hồi lại phần tài sản dư ra. Bởi việc chuyển giao tài sản nhiều hơn số lượng thỏa thuận là do bên bán, nên bên mua không có trách nhiệm trong việc phần tài sản dư thừa bị giảm sút giá trị, hư hỏng hoặc mất mát, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. Trên thực tế, bên bán chỉ giao tài sản nhiều hơn số lượng trong hợp đồng khi các bên có thỏa thuận về việc mua thêm tài sản, hoặc do sơ xuất trong việc kiểm tra và chuyển giao hàng hóa. Vì việc giao nhiều hơn mà không có thỏa thuận từ trước chỉ gây bất lợi cho bên bán, còn bên mua thì không bị ảnh hưởng. 
-Trường hợp 2: Bên mua giao tài sản ít hơn so với số lượng đã thỏa thuận. Các bên có thể thỏa thuận giao tài sản làm nhiều lần mà mỗi lần đều ấn định số lượng phải giao, hoặc tài sản chỉ được giao một lần duy nhất. Nhưng dù là lựa chọn phương thức giao tài sản nào thì các bên cũng cần phải giao tài sản đúng với số lượng đã thỏa thuận. Trường hợp bên bán giao tài sản ít hơn số lượng đã thỏa thuận, thì tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng mà bên mua có quyền lựa chọn một trong 03 cách giải quyết sau đây:

Một là: Nhận phần đã giao và định thời hạn để bên bán giao phần còn thiếu. Quy định này cho phép bên bán tiếp tục thực hiện nghĩa vụ giao tài sản cho bên mua. Đây là phương án nhằm hỗ trợ, tạo điều kiện cho các bên tiếp tục thực hiện nghĩa vụ mà không gây bất lợi cho bên nào. Bên mua phải có thiện chí muốn tiếp tục hợp đồng, nhận tiếp phần còn thiếu. Tuy nhiên, phương án này đặt ra đòi hỏi bên bán phải có khả năng tiếp tục thực hiện nghĩa vụ giao phần tài sản còn thiếu cho bên mua.  
Hai là: Nhận phần đã giao và yêu cầu bồi thường thiệt hại. Trên thực tế, khi đã thỏa thuận về số lượng tài sản mà bên bán phải chuyển giao cho bên mua đúng thời hạn. Bởi có thể sau thời điểm đó, sẽ làm ảnh hưởng đến lợi ích của bên mua, gây thiệt hại cho họ. Ví dụ: A thỏa thuận mua của B một tấn hoa quả để bán lại cho C. Đến thời hạn giao hàng B đã giao thiếu cho A 500kg hoa quả, khiến cho A không có đủ hàng để bán cho C. Trường hợp này, việc B giao phần còn thiếu vào lần sau không còn ý nghĩa với A, vì vậy A đã nhận phần mà B giao và yêu cầu bồi thường thiệt hại đối với phần còn thiếu, tức là phần lợi mà A đáng lẽ được hưởng khi bán 500kg hoa quả đó cho C. Như vậy, phải dựa trên ý chí của bên mua và từng trường hợp cụ thể mà họ có thể yêu cầu bên bán phải bồi thường thiệt hại cho mình vì đã giao thiếu hàng hóa đã thỏa thuận.
Ba là: Hủy bỏ hợp đồng và yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu việc vi phạm làm cho bên mua không thể đạt được mục đích giao kết hợp đồng. Các bên khi tham gia hợp đồng đều có mục đích nhất định, tuy nhiên lại vì hành vi vi phạm của một bên mà mục đích đó không thể đạt được, thì có thể hủy bỏ hợp đồng. Trong trường hợp bên bán giao không đúng số lượng tài sản đã thỏa thuận, khiến cho bên mua không đạt được mục đích thì bên mua có quyền hủy hợp đồng. Lưu ý rằng, trường hợp này chỉ áp dụng khi bên mua không đạt được mục đích khi tham gia hợp đồng. Ví dụ: Như ví dụ trên, tuy nhiên, trong trường hợp này vì thiếu 500kg hoa quả mà C đã không đồng ý giao kết hợp đồng với A, khiến cho lợi ích mà đáng lẽ A được hưởng đã không còn, thì theo quy định của pháp luật A có quyền hủy bỏ hợp đồng với B và yêu cầu B bồi thường thiệt hại. Các khoản bồi thường thiệt hại có thể là phần lợi nhuận mà đáng lẽ A được hưởng nếu bán được hoa quả cho C. Khi hủy bỏ hợp đồng thì bên mua phải trả lại cho bên bán những gì đã nhận và ngược lại. 

Quy định này nhằm bảo vệ lợi ích của các bên trong quan hệ mua bán, tránh việc gây bất lợi cho nhau, là ảnh hưởng đến lợi ích của đối phương.

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh