Nhà đầu tư theo Luật đầu tư 2020 được quy định như thế nào?

Mỗi hệ thống pháp luật quốc gia có cách hiểu không giống nhau về nhà đầu tư. Cách xác định nhà đầu tư có ý nghĩa then chốt trong giải quyết phạm vi áp dụng, quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư theo quy định của pháp luật của từng quốc gia. Việc xác định rõ nhà đầu tư cũng là điểm mấu chốt cho việc thực hiện cam kết quốc tế về đầu tư của một quốc gia, vùng lãnh thổ.

Luật đầu tư Indonesia năm 2007 xác định:

"Nhà đầu tư là cá nhân hoặc pháp nhân thực hiện đầu tư vốn, là nhà đầu tư trong nước hoặc là nhà đầu tư nước ngoài".

Tương tự, Khoản 2 Điều 3 Luật khuyến khích đầu tư của Lào quy định rằng:

“2. Nhà đầu tư là một thể nhân hoặc pháp nhân, cả trong và ngoài nước, đầu tư hợp pháp vào CHDCND Lào hoặc ở nước ngoài”.

Cách xác định này cho thấy, để được coi là nhà đầu tư thì chủ thể đó phải "thực hiện đầu tư" hoặc "đầu tư".

Như vậy, hầu hết các quốc gia đều xác định nhà đầu tư có thể là tổ chức hoặc cá nhân và nhà đầu tư gồm của nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài dựa trên cơ sở chủ tịch của nhà đầu tư đó.

Theo Khoản 18 Điều 3 Luật Đầu tư số 61/2020/QH14 ngày 17 tháng 6 năm 2020 (sau đây gọi là Luật đầu tư 2020) quy định về khái niệm nhà đầu tư như sau:

“18. Nhà đầu tư là tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh, gồm nhà đầu tư trong nước, nhà đầu tư nước ngoài và tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.”

Như vậy, pháp luật Việt Nam đã ghi nhận nhà đầu tư có thể là cá nhân hoặc tổ chức và phân loại nhà đầu tư thành nhà đầu tư trong nước, nhà đầu tư nước ngoài và tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài. Với cách định nghĩa này của Việt Nam ta cần xem xét một số vấn đề sau:

Một là, chủ thể tham gia hoạt động đầu tư là cá nhân, tổ chức

Vì hoạt động đầu tư có thể được coi là một hoạt động thương mại, nên khi tham gia vào hoạt động đầu tư nhằm mục đích sinh lợi, chủ thể tham gia vào hoạt động đầu tư cũng cần đáp ứng các điều kiện như chủ đề tham gia vào hoạt động thương mại. Tức là chủ thể tham gia vào hoạt động đầu tư, hay còn gọi là chủ đầu tư cần đáp ứng các điều kiện nhất định để được coi là thương nhân.

Theo khoản 1 điều 6 Luật thương mại 2005 quy định:

“Điều 6. Thương nhân

1. Thương nhân bao gồm tổ chức kinh tế được thành lập hợp pháp, cá nhân hoạt động thương mại một cách độc lập, thường xuyên và có đăng ký kinh doanh.”

Khi đó, nhà đầu tư cần đáp ứng các điều kiện được coi là thương nhân. Tuy nhiên, trên thực tế, việc tham gia vào hoạt động đầu tư không chỉ bao gồm các cá nhân hoặc tổ chức là thương nhân mà bao gồm cả các cá nhân, tổ chức không phải là thương nhân. Do đó, các quy định mới trong Luật đầu tư năm 2020 là hoàn toàn phù hợp, nghĩa rằng cá nhân hay tổ chức đáp ứng các điều kiện nhất định theo quy định của pháp luật thì được tham gia vào hoạt động đầu tư.

Thứ hai, hoạt động đầu tư mang tính chất kinh doanh

Điểm mới của luật đầu tư năm 2020 là đã xác định rõ hoạt động đầu tư kinh doanh là như thế nào và khác biệt với các hoạt động đầu tư không nhằm mục đích kinh doanh.

Khoản 8 điều 3 luật đầu tư 2020 quy định rõ:

“8. Đầu tư kinh doanh là việc nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư để thực hiện hoạt động kinh doanh.”

Bản chất của hoạt động đầu tư mang tính chất kinh doanh nghĩa rằng có việc bỏ vốn của các nhà đầu tư tham gia vào hoạt động đầu tư dưới các hình thức mà pháp luật cho phép để nhằm mục đích sinh lợi cho các nhà đầu tư. Đây là một điểm phân biệt giữa đầu tư kinh doanh và đầu tư không nhằm mục đích kinh doanh.

Thứ ba, việc xác định nhà đầu tư tham gia vào hoạt động đầu tư tùy thuộc vào từng hình thức đầu tư

Phụ thuộc vào từng hình thức đầu tư mà có cách xác định khác nhau về việc đầu tư tham gia vào hoạt động đầu tư kinh doanh. Ví dụ: thành lập tổ chức kinh tế thì nhà đầu tư được xác định tham gia vào hoạt động kinh tế khi đầu tư đứng tên nộp hồ sơ đăng ký đầu tư, hoặc nếu góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp của tổ chức kinh tế thì nhà đầu tư chuyển giao vốn góp sang tổ chức kinh tế đó. So sánh với khái niệm nhà đầu tư trong hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), thì quy định của pháp luật Việt Nam có phần hẹp hơn so với EVFTA. Trong pháp luật Việt Nam, "nhà đầu tư" phải là chủ thể thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh, nghĩa là đã và đang thực hiện hoạt động đầu tư nhất định (ví dụ ít nhất đã đứng tên nộp hồ sơ đăng ký đầu tư), trong khi đó, "nhà đầu tư" trong EVFTA không chỉ là chủ thể đang hoặc đã đã thực hiện việc đầu tư mà còn trường hợp "đang hướng tới việc đầu tư". Nói cách khác, theo EVFTA một chủ thể dù mới chị đang tập hợp vốn để đầu tư cũng đã được coi là nhà đầu tư và có các quyền và nghĩa vụ của một nhà đầu tư. Tuy nhiên, nhà đầu tư trong EVFTA gắn với khoản đầu tư như như thuộc phạm vi điều chỉnh của EVFTA, trong khi theo pháp luật Việt Nam, nhà đầu tư không bị giới hạn ở phạm vi này. Tương tự, Hiệp định CPTPP đưa ra định nghĩa về nhà đầu tư của một bên là một bên hoặc công dân, doanh nghiệp của bên đó chuẩn bị thực hiện, đang thực hiện hoặc đã thực hiện đầu tư tại lãnh thổ của bên khác. Định nghĩa này cũng cho thấy nhà đầu tư không chỉ bao gồm các nhà đầu tư đang thực hiện hoạt động đầu tư theo quy định pháp luật. Của một bên mà còn bao gồm cả các nhà đầu tư dự định thực hiện hoặc đã thực hiện xong hoạt động đầu tư.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Đầu tư.

Luật Hoàng Anh