Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp là gì?

1. Căn cứ pháp lý

Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp được quy định tại Chương XXIV Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự).

Gồm 25 Điều luật cụ thể như sau:

Điều 367. Khái niệm tội xâm phạm hoạt động tư pháp

Điều 368. Tội truy cứu trách nhiệm hình sự người không có tội

Điều 369. Tội không truy cứu trách nhiệm hình sự người có tội

Điều 370. Tội ra bản án trái pháp luật

Điều 371. Tội ra quyết định trái pháp luật

Điều 372. Tội ép buộc người có thẩm quyền trong hoạt động tư pháp làm trái pháp luật

Điều 373. Tội dùng nhục hình

Điều 374. Tội bức cung

Điều 375. Tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

Điều 376. Tội thiếu trách nhiệm để người bị bắt, người bị tạm giữ, tạm giam, người đang chấp hành án phạt tù trốn

Điều 377. Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn bắt, giữ, giam người trái pháp luật

Điều 378. Tội tha trái pháp luật người bị bắt, người đang bị tạm giữ, tạm giam, người đang chấp hành án phạt tù

Điều 379. Tội không thi hành án

Điều 380. Tội không chấp hành án

Điều 381. Tội cản trở việc thi hành án

Điều 382. Tội cung cấp tài liệu sai sự thật hoặc khai báo gian dối

Điều 383. Tội từ chối khai báo, từ chối kết luận giám định, định giá tài sản hoặc từ chối cung cấp tài liệu

Điều 384. Tội mua chuộc hoặc cưỡng ép người khác trong việc khai báo, cung cấp tài liệu

Điều 385. Tội vi phạm việc niêm phong, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản

Điều 386. Tội trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị áp giải, đang bị xét xử

Điều 387. Tội đánh tháo người bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam, người đang bị áp giải, xét xử, chấp hành án phạt tù

Điều 388. Tội vi phạm quy định về giam giữ

Điều 389. Tội che giấu tội phạm

Điều 390. Tội không tố giác tội phạm

Điều 391. Tội gây rối trật tự phiên tòa, phiên họp

2. Dấu hiệu pháp lý của các tội xâm phạm hoạt động tư pháp

2.1. Khách thể của tội phạm

Khách thể loại của các tội xâm phạm hoạt động tư pháp là các quan hệ xã hội trong lĩnh vực hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án nhằm bảo đảm cho các cơ quan này thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình.

Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp không chỉ xâm phạm đến sự hoạt động đúng đắn của các cơ quan tư pháp, gây tác hại trực tiếp đến uy tín cũng như việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan tư pháp mà còn xâm phạm các quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân.

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Mặt khách quan của loại tội phạm này thể hiện những hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm trực tiếp đến hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án.

Hầu hết các hành vi phạm tội thường được thực hiện dưới dạng hành động (làm một việc mà pháp luật không cho làm) như: dùng nhục hình; bức cung; mua chuộc hoặc cưỡng ép người khác cung cấp tài liệu sai sự thật; khai báo gian dối; trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị dẫn giải, đang bị xét xử; ép buộc nhân viên tư pháp làm trái pháp luật; làm sai lệch hồ sơ vụ án...

Ngoài ra, cũng có một số trường hợp hành vi phạm tội lại biểu hiện dưới dạng không hành động (không làm hoặc làm không đầy đủ một việc mà pháp luật buộc phải làm) như không chấp hành án; không thi hành án; thiếu trách nhiệm để người bị giam, giữ trốn; không tố giác tội phạm; không ra quyết định họăc không chấp hành quyết định trả tự do cho người được trả tự do...

Phần lớn các tội xâm phạm hoạt động tư pháp là các tội có cấu thành hình thức, hậu quả không phải dấu hiệu bắt buộc cấu thành tội phạm; thời điểm hoàn thành của tội phạm được xác định từ khi người phạm tội thực hiện hành vi phạm tội của mình.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của loại tội phạm này phần lớn là chủ thể đặc biệt, họ có thể là những người có chức vụ, quyền hạn trong các cơ quan tiến hành tố tụng hoặc các cơ quan Nhà nước, tổ chức hoặc những người tham gia tố tụng. Ngoài ra, trong một số trường hợp, chủ thể của tội phạm còn có thể là bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên có năng lực trách nhiệm hình sự. Căn cứ vào các dấu hiệu riêng biệt của chủ thể, có thể chia chủ thể của các tội xâm phạm hoạt động tư pháp ra làm ba loại sau đây:

- Những người có chức vụ, quyền hạn ở các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án như Thủ trưởng, Phó thủ trưởng cơ quan điều tra các cấp, Viện trưởng, Phó viện trưởng viện kiểm sát các cấp, Chánh án, Phó chánh án Toà án các cấp, điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán, hội thẩm, thư ký toà án, Thủ trưởng, Phó thủ trưởng cơ quan thi hành án, chấp hành viên, nhân viên tư pháp khác...

- Những người tham gia tố tụng như bị can, bị cáo, người bị tạm giữ, người làm chứng, người bào chữa, người bảo vệ quyền lợi của đương sự, người giám định, người phiên dịch...

- Những người có chức vụ, quyền hạn trong các cơ quan Đảng, Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội hoặc công dân...

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Hầu hết các tội xâm phạm hoạt động tư pháp đều được thực hiện do lỗi cố ý, trừ tội phạm quy định tại Điều 376 - Tội thiếu trách nhiệm để người bị bắt, người bị tạm giữ, tạm giam, người đang chấp hành án phạt tù trốn. Người phạm tội nhận thức được hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, là trái pháp luật nhưng vẫn làm, không kể vì động cơ, mục đích gì.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Bộ luật Hình sự

Luật Hoàng Anh