Căn cứ để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm là gì?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 371 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) căn cứ để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm được quy định như sau:

“Điều 371. Căn cứ để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm

Bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm khi có một trong các căn cứ:

1. Kết luận trong bản án, quyết định của Tòa án không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án;

2. Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong điều tra, truy tố, xét xử dẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án;

3. Có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật.”

2. Quy định của BLTTHS 2015 về căn cứ để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm

Điều luật quy định 03 căn cứ để kháng nghị giám đốc thẩm đối với bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Theo đó, việc kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm được tiến hành khi có một trong những căn cứ sau đây:

Thứ nhất, kết luận trong bản án, quyết định của Tòa án không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án. Đây là trường hợp Tòa án đưa ra phán quyết không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án được thể hiện trong hồ sơ vụ án hoặc qua tranh tụng tại phiên tòa như bỏ qua các tình tiết gỡ tội hoặc định tội, không xem xét đến các tình tiết tăng nặng giảm nhẹ dẫn đến việc ra kết luận trong bản án, quyết định bị sai lệch, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc xác định bị cáo có tội hay không có tội, có tội thì sẽ là tội gì, mức hình phạt như thế nào?

Thứ hai, có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong điều tra, truy tố, xét xử dẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án. Vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng được hiểu là trong quá trình điều tra, truy tố xét xử, CQTHTT, người tiến hành tố tụng không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ trình tự thủ tục do BLTTHS quy định. Tuy nhiên cũng cần chú ý là chỉ những vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng “dẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án” thì mới được coi là căn cứ kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm vì những vi phạm này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc xác định sự thật khách quan, toàn diện của vụ án; xâm phạm nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng. Nếu có vi phạm nhưng không xâm hại nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng và không làm ảnh hưởng đến việc xác định sự thật khách quan của vụ án thì có thể không cần thiết phải kháng nghị.

Thứ ba, có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật. Đây là trường hợp mắc sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật như áp dụng sai hoặc không áp dụng điều luật cần áp dụng; áp dụng những điều luật đã hết hiệu lực để giải quyết vụ án.

Như vậy, so với  Điều luật quy định tại BLTTHS 2003 thì BLTTHS 2015 có những điểm mới như sau:

Thứ nhất, Điều luật quy định 3 căn cứ để kháng nghị giám đốc thẩm đối với bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật; bỏ căn cứ “Việc điều tra xét hỏi tại phiên tòa phiên diện hoặc không đầy đủ” vì thực chất trường hợp trên cũng nằm trong căn cứ: “Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong điều tra, truy tố, xét xử dẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án” được quy định tại BLTTHS 2015.

Thứ hai, căn cứ “có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật” được BLTTHS 2015 mở rộng hơn BLTTHS 2003. Nếu BLTTHS 2003 chỉ giới hạn ở “những sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng BLHS” thì BLTTHS 2015 xác định là “ có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật” tức là ngoài BLHS thì còn các luật khác như BLTTHS, các luật chuyển ngành. Các sai lầm này cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc xác định sự thật khách quan của vụ án, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền, lợi ích của người tham gia tố tụng.

Thứ ba, BLTTHS 2003 chỉ quy định việc “Có vi phạm nghiêm trọng trong thủ tục tố tụng trong điều tra, truy tố xét xử” là có căn cứ để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm. Quy định không nói rõ thế nào là vi phạm nghiêm trọng nên dễ dẫn đến tình trạng vận dụng một cách tràn lan, không thống nhất. BLTTHS 2015 quy định rõ: chỉ những trường hợp “vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong điều tra, truy tố, xét xử” mà làm phát sinh hậu quả dẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án” thì mới được kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của bộ luật tố tụng hình sự 2015

Luật Hoàng Anh