Khi nào người giám định, người định giá tài sản cần phải có mặt tại phiên tòa xét xử?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 294 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) tuân thủ pháp luật về sự có mặt của người giám định, người định giá tài sản được quy định như sau:

“Điều 294. Sự có mặt của người giám định, người định giá tài sản

1. Người giám định, người định giá tài sản tham gia phiên tòa khi được Tòa án triệu tập.

2. Nếu người giám định, người định giá tài sản vắng mặt thì tùy trường hợp, Hội đồng xét xử quyết định hoãn phiên tòa hoặc vẫn tiến hành xét xử.”

2. Quy định của BLTTHS về sự có mặt của người giám định, người định giá tài sản

Tại Điều 68, 69 BLTTHS 2015 có quy định về người giám định, người định giá tài sản như sau:

“Điều 68. Người giám định

1. Người giám định là người có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực cần giám định, được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trưng cầu, người tham gia tố tụng yêu cầu giám định theo quy định của pháp luật.

2. Người giám định có quyền:

a) Tìm hiểu tài liệu của vụ án có liên quan đến đối tượng phải giám định;

b) Yêu cầu cơ quan trưng cầu, người tham gia tố tụng yêu cầu giám định cung cấp tài liệu cần thiết cho việc kết luận;

c) Tham dự vào việc hỏi cung, lấy lời khai và đặt câu hỏi về những vấn đề có liên quan đến đối tượng giám định;

d) Từ chối thực hiện giám định trong trường hợp thời gian không đủ để tiến hành giám định, các tài liệu cung cấp không đủ hoặc không có giá trị để kết luận, nội dung yêu cầu giám định vượt quá phạm vi hiểu biết chuyên môn của mình;

đ) Ghi riêng ý kiến của mình vào bản kết luận chung nếu không thống nhất với kết luận chung trong trường hợp giám định do tập thể giám định tiến hành;

e) Các quyền khác theo quy định của Luật giám định tư pháp.

3. Người giám định có nghĩa vụ:

a) Có mặt theo giấy triệu tập của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

b) Giữ bí mật điều tra mà mình biết được khi thực hiện giám định;

c) Các nghĩa vụ khác theo quy định của Luật giám định tư pháp.

Điều 69. Người định giá tài sản

1. Người định giá tài sản là người có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực giá, được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng yêu cầu định giá tài sản theo quy định của pháp luật.

2. Người định giá tài sản có quyền:

a) Tìm hiểu tài liệu của vụ án liên quan đến đối tượng phải định giá;

b) Yêu cầu cơ quan yêu cầu định giá, người tham gia tố tụng yêu cầu định giá cung cấp tài liệu cần thiết cho việc định giá;

c) Từ chối thực hiện định giá trong trường hợp thời gian không đủ để tiến hành định giá, các tài liệu cung cấp không đủ hoặc không có giá trị để định giá, nội dung yêu cầu định giá vượt quá phạm vi hiểu biết chuyên môn của mình;

d) Ghi ý kiến kết luận của mình vào bản kết luận chung nếu không thống nhất với kết luận của Hội đồng định giá tài sản;

đ) Các quyền khác theo quy định của pháp luật.

3. Người định giá tài sản có nghĩa vụ:

a) Có mặt theo giấy triệu tập của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

b) Giữ bí mật điều tra mà mình biết được khi thực hiện định giá tài sản;

c) Các nghĩa vụ khác theo quy định của luật.”

Việc giám định, định giá tài sản tham gia phiên tòa có ý nghĩa rất lớn đối với việc làm sáng tỏ những nội dung kết luận giám định, giá tài sản nhằm xác định đúng sự thật khách quan của vụ án.

Theo quy định của BLTTHS, thì bắt buộc phải trưng cầu giám định khi cần xác định: Tình trạng tâm thần của người bị buộc tội khi có sự nghi ngờ về năng lực trách nhiệm hình sự của họ; tình trạng tâm thần của người làm chứng hoặc bị hại khi có sự nghi ngờ về khả năng nhận thức, khả năng khai báo đúng đắn về những tình tiết của vụ án; Tuổi của bị can, bị cáo, bị hại nếu việc đó có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ án và không có tài liệu để xác định chính xác tuổi của họ hoặc có nghi ngờ về tính xác thực của những tài liệu đó; Nguyên nhân chết người; Tính chất thương tích, mức độ tổn hại sức khoẻ hoặc khả năng lao động; Chất ma tuý, vũ khí quân dụng, vật liệu nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, tiền giả, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý, đồ cổ; Mức độ ô nhiễm môi trường. (quy định tại Điều 206 BLTTHS 2015)

BLTTHS chỉ quy định khi cần xác định giá của tài sản để giải quyết vụ án hình sự thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự ra văn bản yêu cầu định giá tài sản.

Người giám định, người định giá lại tài sản có nghĩa vụ tham gia phiên tòa theo giấy triệu tập của Tòa án. Như vậy, mặc dù là người giám định, người định giá tài sản nhưng họ không buộc phải có mặt tại phiên tòa trong mọi trường hợp. Theo quy định tại các điều 68 và 69 BLTTHS, thì chỉ người giám định, người định giá tài sản nào được Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa triệu tập mới có nghĩa vụ tham gia phiên tòa.

Thông thường, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa triệu tập người giám định, người định giá tài sản đến phiên tòa trong các trường hợp: Kết luận giám định, kết luận định giá tài sản chưa rõ ràng cần được làm sáng tỏ tại phiên tòa; kết luận giám định, kết luận định giá tài sản mâu thuẫn với các chứng cứ khác của vụ án; trong hồ sơ có nhiều kết luận giám định, nhiều kết luận định giá tài sản mâu thuẫn với nhau do phải giám định lại hoặc gián định bổ sung; hoặc theo yêu cầu của Kiểm sát viên hoặc đề nghị  của bị cáo, bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người bào chữa.

Nếu người giám định, người định giá tài sản vắng mặt thì tùy từng trường hợp cụ thể, Hội đồng xét xử quyết định hoãn phiên tòa hoặc vẫn tiếp tục xét xử vắng mặt họ. Việc hoãn phiên tòa do vắng mặt người phiên dịch, người định giá tài sản được thực hiện trong hai trường hợp: Kết luận giám định, kết luận định giá tài sản chưa rõ ràng cần được làm sáng tỏ tại phiên tòa; hoặc bị cáo, bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người bào chữa đề nghị triệu tập và xét xử vụ án có mặt người giám định người định giá tài sản.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

Luật Hoàng Anh