Những vấn đề cần phải chứng minh khi tiến hành tố tụng đối với pháp nhân bị buộc tội là gì?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 441 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) tuân thủ pháp luật về những vấn đề cần phải chứng minh khi tiến hành tố tụng đối với pháp nhân bị buộc tội được quy định như sau:

“Điều 441. Những vấn đề cần phải chứng minh khi tiến hành tố tụng đối với pháp nhân bị buộc tội

1. Có hành vi phạm tội xảy ra hay không, thời gian, địa điểm và những tình tiết khác của hành vi phạm tội thuộc trách nhiệm hình sự của pháp nhân theo quy định của Bộ luật hình sự.

2. Lỗi của pháp nhân, lỗi của cá nhân là thành viên của pháp nhân.

3. Tính chất và mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội của pháp nhân gây ra.

4. Những tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự và tình tiết khác liên quan đến miễn hình phạt.

5. Nguyên nhân và điều kiện phạm tội.”

2. Quy định của BLTTHS 2015 về những vấn đề cần phải chứng minh khi tiến hành tố tụng đối với pháp nhân bị buộc tội.

Đối tượng chứng minh trong vụ án hình sự do pháp nhân thực hiện là tổng hợp những sự kiện, tình tiết thực tế phản ánh bản chất của sự việc liên quan đến tội phạm và pháp nhân phạm tội mà những sự kiện, tình tiết này đã được BLTTHS quy định, các cơ quan tiến hành tố tụng phải làm sáng tỏ một cách khách quan, đầy đủ, toàn diện và chính xác để giải quyết đúng đắn vụ án hình sự và đề ra  các biện pháp phòng ngừa tội phạm

Theo quy định tại Điều 441 BLTTHS 2015 thì đối tượng chứng minh trong vụ án hình sự do pháp nhân thực hiện bao gồm:

Thứ nhất, có hành vi phạm tội xảy ra hay không, thời gian, địa điểm và những tình tiết khác của hành vi phạm tội thuộc trách nhiệm hình sự của pháp nhân theo quy định của Bộ luật hình sự 2015. Đây là yêu cầu đầu tiên đối với quá trình điều tra truy tố, xét xử vụ án hình sự đối với pháp nhân phạm tội. Trong từng vụ án hình sự cụ thể cần phải chứng minh một cách khẳng định rằng hành vi bị khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đã xảy ra trong thực tế. Để làm được điều này, các CQTHTT phải làm sáng tỏ một cách khách quan, đầy đủ, toàn diện và chính xác tất cả các tình tiết liên quan đến hành vi phạm tội, có ý nghĩa trong việc xác định tội danh nói riêng và giải quyết đúng đắn vụ án hình sự nói chung. Đó là những dấu hiệu thuộc chủ thể và mặt khách quan của tội phạm.

Thứ hai, lỗi của pháp nhân, lỗi của cá nhân là thành viên của pháp nhân. Đây là những vấn đề thuộc mặt chủ quan của tội phạm. Trong quá trình tiến hành tố tụng, các cơ quan có thẩm quyền phải áp dụng các biện pháp để xác định rõ pháp nhân và các cá nhân là thành viên của pháp nhân có lỗi không? Nếu có lỗi thì đó là lỗi gì, cố ý hay vô ý?

Thứ ba, tính chất và mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội của pháp nhân gây ra. Đây là vấn đề thuộc về hậu quả của tội phạm, có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định tội danh và xác định mức độ trách nhiệm hình sự của pháp nhân cũng như mức bồi thường thiệt hại.

Thứ tư, những tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự và tình tiết khác liên quan đến miễn hình phạt. Theo quy định của BLHS 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) thì có 5 loại tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự và 06 loại tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự áp dụng đối với pháp nhân phạm tội, cụ thể như sau:

+ Về tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự gồm: a) Đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm; b) Tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả; c) Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn; d) Tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án; đ) Có nhiều đóng góp trong việc thực hiện chính sách xã hội. Khi quyết định hình phạt, Tòa án có thể coi các tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ lý do giảm nhẹ trong bản án. Các tình tiết giảm nhẹ đã được Bộ luật này quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung thì không được coi là tình tiết giảm nhẹ trong khi quyết định hình phạt (quy định tại Điều 84 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017).

+ Về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự gồm: a) Câu kết với pháp nhân thương mại khác để phạm tội; b) Cố ý thực hiện tội phạm đến cùng; c) Phạm tội 02 lần trở lên; d) Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm; đ) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội; e) Dùng thủ đoạn tinh vi để phạm tội hoặc nhằm trốn tránh, che giấu tội phạm. Cần lưu ý: các tình tiết đã được BLHS quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung hình phạt thì không được coi là tình tiết tăng nặng (theo quy định tại Điều 85 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017).

+ Về những tình tiết khác liên quan đến miễn hình phạt đối với pháp nhân phạm tội. Theo quy định của Điều luật thì đó là những tình tiết liên quan đến việc khắc phục toàn bộ hậu quả và đã bồi thường toàn bộ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra.

Thứ năm, nguyên nhân và điều kiện phạm tội: theo quy định của BLTTHS 2015 thì nguyên nhân và điều kiện phạm tội là một trong những vấn đề cần phải chứng minh khi tiến hành tố tụng đối với pháp nhân bị buộc tội. Nguyên nhân là yếu tố làm trực tiếp phát sinh tội phạm. Điều kiện tuy không phải là yếu tố trực tiếp làm phát sinh tội phạm nhưng lại tạo điều kiện cho tội phạm xảy ra. CQTHTT phải phát hiện, làm sáng tỏ nguyên nhân và điều kiện phạm tội xảy ra. CQTHTT phải phát hiện làm sáng tỏ nguyên nhân và điều kiện phạm tội, yêu cầu, kiến nghị cơ quan tổ chức hữu quan áp dụng các biện pháp khắc phục và phòng ngừa. Các cơ quan, tổ chức hữu quan phải thực hiện yêu cầu, kiến nghị của CQTHTT. Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu, kiến nghị cơ quan, tổ chức hữu quan phải trả lời bằng văn bản về việc thực hiện yêu cầu kiến nghị của CQTHTT.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

Luật Hoàng Anh