Quyết định của VKS trong giai đoạn truy tố đối với những vụ án cho rằng bị can không có năng lực TNHS?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 450 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) tuân thủ pháp luật về quyết định của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố được quy định như sau:

“Điều 450. Quyết định của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố

1. Sau khi nhận được hồ sơ vụ án và bản kết luận điều tra, nếu có căn cứ cho rằng bị can không có năng lực trách nhiệm hình sự thì Viện kiểm sát trưng cầu giám định pháp y tâm thần.

2. Căn cứ vào kết luận giám định, Viện kiểm sát có thể ra một trong các quyết định:

a) Tạm đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh;

b) Đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh;

c) Trả hồ sơ để điều tra bổ sung;

d) Truy tố bị can trước Tòa án.

3. Ngoài quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh, Viện kiểm sát có thể giải quyết vấn đề khác liên quan đến vụ án.”

2. Quy định về thẩm quyền của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố đối với những vụ án có căn cứ cho rằng bị can không có năng lực trách nhiệm hình sự.

Theo quy định tại Điều luật này thì sau khi nhận được hồ sơ vụ án và bản kết luận điều tra, nếu có căn cứ cho rằng bị can không có năng lực trách nhiệm hình sự thì Viện kiểm sát trưng cầu giám định pháp y tâm thần.

Đây là trường hợp Viện kiểm sát tự mình phát hiện các căn cứ cho rằng bị can không có năng lực trách nhiệm hình sự và tiến hành trưng cầu giám định. Những căn cứ này không được CQĐT phát hiện và xử lý trong giai đoạn điều tra nên vẫn chuyển hồ sơ vụ án và bản kết luận điều tra sang Viện kiểm sát.

Căn cứ vào kết luận giám định, Viện kiểm sát có thể ra một trong các quyết định sau đây:

a) Tạm đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh;

Việc tạm đình chỉ vụ án trong giai đoạn truy tố được thực hiện như sau:

- Khi có kết luận giám định tư pháp xác định bị can bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo thì có thể tạm đình chỉ vụ án trước khi hết thời hạn quyết định việc truy tố;

- Khi trưng cầu giám định mà chưa có kết quả nhưng đã hết thời hạn quyết định việc truy tố.

Khi tạm đình chỉ vụ án trong những trường hợp nói trên, Viện kiểm sát phải ra quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh.

b) Đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh;

Viện kiểm sát quyết định không truy tố và ra quyết định đình chỉ vụ án khi có căn cứ quy định tại khoản 2 Điều 155 và Điều 157 của BLTTHS bao gồm: Trường hợp người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu khởi tố và các trường hợp không được khởi tố vụ án như không có sự việc phạm tội; Hành vi không cấu thành tội phạm; Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội chưa đến tuổi chịu trách nhiệm hình sự; Người mà hành vi phạm tội của họ đã có bản án hoặc quyết định đình chỉ vụ án có hiệu lực pháp luật; Đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự; Tội phạm đã được đại xá; Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết, trừ trường hợp cần tái thẩm đối với người khác; Tội phạm quy định tại khoản 1 các điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155, 156 và 226 của Bộ luật hình sự mà bị hại hoặc người đại diện của bị hại không yêu cầu khởi tố).

Viện kiểm sát cũng có thể quyết định không truy tố và ra quyết định đình chỉ vụ án khi có căn cứ quy định tại Điều 16 hoặc Điều 29 hoặc khoản 2 Điều 91 của BLHS 2015 như người phạm tội tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội, người phạm tội có một trong các căn cứ được miễn trách nhiệm hình sự, người phạm tội là người chưa thành niên có nhiều tình tiết giảm nhẹ, tự nguyện khắc phục phần lớn hậu quả của tội phạm.

Trong những trường hợp nói trên, Viện kiểm sát quyết định không truy tố và ra quyết định đình chỉ vụ án, đồng thời ra quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh.

c) Trả hồ sơ để điều tra bổ sung;

Căn cứ vào kết luận giám định, Viện kiểm sát có thể ra quyết định trả hồ sơ vụ án, yêu cầu CQĐT điều tra bổ sung nếu xét thấy “còn thiếu chứng cứ để chứng minh một trong những vấn đề quy định tại Điều 85 của BLTTHS mà Viện kiểm sát không tự mình bổ sung được” theo quy định tại Điều 245 BLTTHS 2015.

d) Truy tố bị can trước Tòa án.

Nếu kết luận giám định xác định bị can có năng lực trách nhiệm hình sự- tức là thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong tình trạng có khả năng nhận thức, điều khiển hành vi cũng như không mắc bệnh tâm thần sau khi thực hiện hành vi đó- thì Viện kiểm sát ra quyết định truy tố bị can ra xét xử trước Tòa án. Quyết định truy tố bị can và chuyển hồ sơ vụ án cùng bản cáo trạng sang Tòa án được thực hiện theo quy định tại Điều 243, 244 BLTTHS 2015.

Ngoài ra quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh, Viện kiểm sát có thể giải quyết vấn đề khác liên quan đến vụ án như xử lý tang vật, tiến hành định giá tài sản.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

Luật Hoàng Anh