Quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại là gì?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 472 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) tuân thủ pháp luật về quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại được quy định như sau:

“Điều 472. Quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại

1. Người khiếu nại có quyền:

a) Tự mình khiếu nại hoặc thông qua người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự hoặc người đại diện để khiếu nại;

b) Khiếu nại trong bất kỳ giai đoạn nào của quá trình giải quyết vụ án hình sự;

c) Rút khiếu nại trong bất kỳ giai đoạn nào của quá trình giải quyết khiếu nại;

d) Được nhận quyết định giải quyết khiếu nại;

đ) Được khôi phục quyền, lợi ích hợp pháp đã bị xâm phạm, được bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.

2. Người khiếu nại có nghĩa vụ:

a) Trình bày trung thực sự việc, cung cấp thông tin, tài liệu cho người giải quyết khiếu nại; chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung trình bày và việc cung cấp các thông tin, tài liệu đó;

b) Chấp hành quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật.”

2. Quyền của người khiếu nại.

Để thực hiện quyền khiếu nại được Hiến pháp quy định, cũng như bảo đảm quyền lợi ích chính đáng của người khiếu nại, Điều luật này đã quy định những quyền nhất định cho họ. Cụ thể là các quyền sau đây:

- Tự mình khiếu nại hoặc thông qua người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự hoặc người đại diện để khiếu nại. Người khiếu nại hoàn toàn có thể tự biểu đạt ý chí của mình về các quyết định, hành vi trái pháp luật của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc cũng có thể thông qua người bào chữa trong trường hợp người khiếu nại là người bị buộc tội (người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo) khi vụ án đó có người bào chữa tham gia. Nếu người khiếu nại là các cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân tham gia tố tụng khác không thể tự mình thể hiện ý chí khiếu nại là bị hại, người tố giác tội phạm, người làm chứng, người chứng kiến thì có thể thực hiện thông qua người đại diện hoặc người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.

- Khiếu nại trong bất kỳ giai đoạn nào của quá trình giải quyết vụ án hình sự. Quá trình giải quyết vụ án hình sự theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự trải qua nhiều giai đoạn khác nhau: khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, trong các giai đoạn đó các có quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng có những quyết định và hành vi tố tụng. Những quyết định, hành vi tố tụng đó có thể trái pháp luật xâm phạm đến lợi ích chính đáng của người bị khiếu nại. Do vậy, trong tất cả các giai đoạn, để bảo đảm lợi ích chính đáng của người khiếu nại, luật cho phép họ có quyền họ có quyền khiếu nại ở tất cả các giai đoạn tố tụng.

- Rút khiếu nại trong bất kỳ giai đoạn nào của quá trình giải quyết khiếu nại. Bên cạnh việc quy định người khiếu nại có quyền khiếu nại ở bất cứ giai đoạn nào của quá trình giải quyết vụ án hình sự thì họ cũng được có quyền rút khiếu nại ở bất cứ giai đoạn nào của quá trình các cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Bởi lẽ xét về nguyên tắc, khi mà có sự hài hòa lợi ích của người khiếu nại là điều cần thiết. Trong trường hợp này, các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng cần phải thiết lập văn bản về việc rút khiếu nại và phải ghi rõ lý do của việc rút khiếu nại đó.

- Được nhận quyết định giải quyết khiếu nại. Sau khi thực hiện quyền khiếu nại của mình, người khiếu nại có quyền nhận quyết định giải quyết khiếu nại của các cơ quan có thẩm quyền. Việc nhận quyết định giải quyết khiếu nại để bảo đảm quyền lợi chính đáng của người khiếu nại có được các cơ quan có thẩm quyền giải quyết thấu đáo hay không để họ có thể thực hiện quyền khiếu nại lần hai lên cơ quan có thẩm quyền cấp trên xem xét, giải quyết.

- Được khôi phục quyền, lợi ích hợp pháp đã bị xâm phạm, được bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp các quyền, lợi ích hợp pháp của người bị khiếu nại bị xâm hại bởi các quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng thì chúng phải được khôi phục đầy đủ và người khiếu nại được bồi thường theo quy định của pháp luật. Đặc biệt, đối với các trường hợp người khiếu nại bị oan, sai do người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng gây ra thì được tiến hành bồi thường theo quy định của Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nuowcs 2017.

3. Nghĩa vụ của người khiếu nại.

Người khiếu nại có nghĩa vụ:

- Trình bày trung thực sự việc, cung cấp thông tin, tài liệu cho người giải quyết khiếu nại; chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung trình bày và việc cung cấp các thông tin, tài liệu đó. Để giải quyết hiệu quả, chính xác, nhanh chóng kịp thời các nội dung khiếu nại của người khiếu nại yêu cầu họ phải trình bày trung thực sự việc, cung cấp đầy đủ thông tin tài liệu về nội dung khiếu nại, không được từ chối việc cung cấp thông tin, tài liệu khi cơ quan, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại yêu cầu cung cấp. Trong trường hợp họ trình bày về sự việc, hoặc cung cấp thông tin sai sự thật, tài liệu cung cấp là giả mạo thì tùy vào tính chất, mức độ mà có các hình thức xử lý khác nhau: trách nhiệm hành chính, dân sự hoặc cũng có thể là trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu của tội được quy định trong BLHS.

- Chấp hành quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật. Khi đã có kết quả giải quyết khiếu nại của cơ quan có thẩm quyền có hiệu lực thì người khiếu nại có nghĩa vụ chấp hành quyết định giải quyết đó.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

Luật Hoàng Anh