Quyết định khởi tố vụ án hình sự được quy định như thế nào?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 154 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) quyết định khởi tố vụ án hình sự được quy định như sau:

“Điều 154. Quyết định khởi tố vụ án hình sự

1. Quyết định khởi tố vụ án hình sự phải ghi rõ căn cứ khởi tố, điều, khoản của Bộ luật hình sự được áp dụng và các nội dung quy định tại khoản 2 Điều 132 của Bộ luật này.

2. Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, Viện kiểm sát phải gửi quyết định đó đến Cơ quan điều tra có thẩm quyền để tiến hành điều tra.

Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải gửi quyết định đó kèm theo tài liệu liên quan đến Viện kiểm sát có thẩm quyền để kiểm sát việc khởi tố.

Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, Tòa án phải gửi quyết định đó kèm theo tài liệu liên quan đến Viện kiểm sát cùng cấp.”

2. Quy định của BLTTHS 2015 về quyết định khởi tố vụ án hình sự.

Điều luật được xây dựng trên cơ sở tách ra từ khoản 2 và 3 Điều 104 BLTTHS 2003, quy định về nội dung quyết định khởi tố vụ án hình sự và trách nhiệm chuyển giao sau khi ra quyết định khởi tố vụ án hình sự. Quyết định khởi tố vụ án hình sự là văn bản do người có thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự ban hành nhằm xác định một sự kiện xảy ra trong thực tế là có dấu hiệu của những tội phạm cụ thể được quy định trong BLHS làm phát sinh những quan hệ tố tụng. Quyết định khởi tố vụ án hình sự mở đầu cho việc thực hiện những hành vi tố tụng hình sự cần thiết để làm rõ sự thật khách quan về sự việc đó.

Quyết định khởi tố vụ án hình sự phải bảo đảm đầy đủ các nội dung sau đây:

- Căn cứ khởi tố: Quyết định khởi tố phải chỉ rõ việc khởi tố dựa trên những cơ sở pháp lý nào, viện dẫn những văn bản và Điều luật làm căn cứ cho việc khởi tố, chỉ rõ những dấu hiệu của tội phạm cụ thể trong hành vi phạm tội đã xảy ra.

- Điều, khoản của BLHS được áp dụng.

- Số, ngày, tháng, năm, địa điểm ban hành văn bản tố tụng: Xác định thời điểm khởi tố có ý nghĩa quan trọng đối với việc giải quyết hàng loạt những vấn đề sau này liên quan đến việc giải quyết nội dung vụ án như: thời hạn điều tra, thời hạn gửi thông báo, quyết định.

- Họ tên, chức vụ, chữ ký của người ban hành văn bản tố tụng và đóng dấu.

Nhằm bảo đảm việc khởi tố được thực hiện tuân thủ quy định của pháp luật, các hoạt động tố tụng sau khởi tố vụ án được tiến hành nhanh chóng và thuận tiện, bảo đảm không vi phạm các quyền và lợi ích của công dân, Điều luật quy định trong thời hạn 24 giờ, kể từ thời điểm ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, cơ quan đã ra quyết định khởi tố vụ án phải thực hiện các công việc sau:

- Viện kiểm sát phải gửi quyết định khởi tố vụ án hình sự đến Cơ quan Điều tra có thẩm quyền để tiến hành điều tra.

- Cơ quan Điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải gửi quyết định khởi tố vụ án hình sự kèm theo tài liệu liên quan đến Viện kiểm sát có thẩm quyền để kiểm sát việc khởi tố.

- Tòa án phải gửi quyết định khởi tố vụ án hình sự kèm theo tài liệu liên quan đến Viện kiểm sát cùng cấp.

Điều luật giữ nguyên các nội dung quy định tại khoản 2 và 3 Điều 104 BLTTHS 2003 những có sự thay đổi cơ cấu và hình thức thể hiện trong từng khoản của Điều luật. Sự thay đổi về cách thức thể hiện khiến cho Điều luật rõ ràng và cụ thể hơn theo từng đối tượng được điều chỉnh.

Theo đó,  quy định tại khoản 1 Điều 104 BLTTHS 2003 thì khi xét xử, Hội đồng xét xử có thể ra “quyết định khởi tố vụ án” hoặc “yêu cầu Viện kiểm sát khởi tố vụ án”. Quy định này vẫn được BLTTHS 2015 giữ nguyên (khoản 4 Điều 153). Tuy nhiên, khoản 2 Điều 154 BLTTHS 2015 chỉ quy định thời hạn (24 giờ) để Tòa án gửi quyết định khởi tố vụ án cho Viện kiểm sát cùng cấp; bỏ quy định “yêu cầu khởi tố của Hội đồng xét xử được gửi cho Viện kiểm sát để xem, quyết định khởi tố” như quy định tại khoản 3 Điều 104 BLTTHS 2003.

 Và tại ,Khoản 3 Điều 104 BLTTHS 2003 quy định “quyết định khởi tố vụ án” hoặc “yêu cầu Viện kiểm sát khởi tố vụ án” của Hội đồng xét xử phải gửi đến Viện kiểm sát cùng cấp để xem xét, quyết định việc điều tra hoặc xem xét, quyết định việc khởi tố. Khoản 2 Điều 154 BLTTHS 2015 chỉ quy định Tòa án gửi quyết định khởi tố vụ án cho Viện kiểm sát cùng cấp; bỏ các quy định về việc Viện kiểm sát “xem xét, quyết định” như quy định tại khoản 3 Điều 104 BLTTHS 2003.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

Luật Hoàng Anh