So sánh tội chống loài người theo quy định của pháp luật Việt Nam và theo Quy tắc Roma?

Nội dung

Tội chống loài người theo quy định của pháp luật Việt Nam

Tội chống loài người theo quy định của Quy tắc Roma

Căn cứ pháp lý

Điều 422 thuộc Chương XXVI Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017.

Điều 7 Quy chế Rome về Tòa án Hình sự quốc tế năm 1998 được thông qua ngày 17/7/1998, tại Hội nghị ngoại giao về việc thiết lập Tòa án Hình sự quốc tế do Liên Hợp Quốc tổ chức, có hiệu lực từ ngày 01/7/2002.

Khách thể

Khách thể của tội chống loài người là sự sống của dân cư ở một khu vực hoặc một quốc gia, nguồn sống, cuộc sống văn hoá, tinh thần của một nước, nền tảng xã hội của một xã hội, sự sống của con người, của động, thực vật trong một khu vực và môi trường tự nhiên.

Mặt khách quan

Mặt khách quan của tội chống phá loài người thể hiện ở các nhóm hành vi sau đây: diệt chủng, diệt sinh và diệt môi trường tự nhiên.

Diệt chủng là hành vi tiêu diệt sự sống của một nhóm người, vi phạm công ước ngày 9 tháng 12 năm 1948 của Liên hợp quốc về phòng ngừa và chống tội diệt chủng. Theo quy định này, thì các hành vi sau đây được coi là phạm tội diệt chủng: giết thành viên của một nhóm người; xâm phạm nghiêm trọng sự toàn vẹn về thể xác hay tinh thần của các thành viên của một nhóm người; cố tình đặt một nhóm người trong những điều kiện tất yếu dẫn đến sự tiêu diệt toàn bộ hay bộ phận của nhóm người đó; có những hành vi nhằm cản trở việc sinh đẻ trong một nhóm người; di chuyển bắt buộc các trẻ em của một nhóm người này sang một nhóm người khác. Do không liệt kê hết các hành vi diệt chủng cho nên, tại Điều 342 Bộ luật hình sự nước ta quy định diệt chủng bao gồm các hành vi: tiêu diệt hàng loạt dân cư của một khu vực; phá huỷ các nguồn sống; phá huỷ cuộc sống văn hoá, tinh thần của một nước; làm đảo lộn nền tảng của một xã hội nhằm phá hoại xã hội đó và các hành vi diệt chủng khác.

Diệt sinh là hành vi huỷ diệt sự sống của động thực vật trên một địa bàn nhất định. Địa bàn nhất định là một khu vực địa lý có tầm quan trọng đối với sự sống của một nhóm dân cư. Hậu quả của hành vi diệt sinh là: phá huỷ làng mạc, cây cối, tiêu diệt động vật; đất đai bị biến chất, không khí, nguồn nước bị ô nhiễm; nguồn thức ăn, môi trường sống của con người, động vật bị huỷ hoại; làm cho sự sống của con người, động vật, thực vật không còn tồn tại.

Diệt môi trường tự nhiên là hành vi phá huỷ môi trường tự nhiên làm mất sự cân bằng giữa các yếu tố của môi trường tự nhiên. Hậu quả của hành vi diệt môi trường tự nhiên là đảo lộn điều kiện sống của sinh vật, dẫn tới huỷ diệt sự sống của con người. Do vậy, diệt sinh, diệt môi trường tự nhiên thực chất là những giai đoạn của quá trình diệt chủng hay là những phương tiện của diệt chủng.

Hậu quả của tội phạm là thiệt hại về sự sống của dân cư ở một khu vực hoặc một quốc gia, nguồn sống, cuộc sống văn hoá, tinh thần của một nước, nền tảng xã hội của một xã hội, sự sống của con người, của động, thực vật trong một khu vực và môi trường tự nhiên.

Tuy nhiên, hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc để xác định tội danh. Tội chống loài người có cấu thành hình thức, tội phạm được hoàn thành khi có một trong những hành vi diệu chủng; hoặc diệt sinh hoặc diệt môi trường tự nhiên xảy ra.

Hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm được quy định trong quy chế Rome gồm 11 hành vi:

- Giết người: Tấn công nhằm vào bất kỳ cộng đồng dân thường nào” là một loạt hành vi nêu tại khoản 1 được thực hiện nhiều lần chống lại bất kỳ cộng đồng dân thường nào, theo hoặc nhằm thúc đẩy chính sách của một quốc gia hay tổ chức về việc thực hiện các cuộc tấn công đó.

- Hủy diệt: bao gồm việc cố ý áp đặt những điều kiện sống như không cho tiếp cận nguồn lương thực, thuốc men nhằm tiêu diệt một bộ phận dân cư

- Bắt làm nô lệ: là việc thực hiện bất kỳ hay toàn bộ các quyền lực gắn với quyền sở hữu đối với một người, kể cả việc buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.

- Lưu đày hoặc cưỡng ép di chuyển dân cư: là việc cưỡng ép di dời những người liên quan ra khỏi khu vực mà họ đang cư trú hợp pháp bằng việc trục xuất hoặc các hành vi cưỡng chế khác với các lý do không được luật pháp quốc tế thừa nhận.

- Bỏ tù hoặc có hình thức khác tước đoạt tự do thân thể một cách nghiêm trọng trái với các quy tắc cơ bản của luật pháp quốc tế.

- Tra tấn: là cố ý gây đau đớn hoặc đau khổ về thể xác hoặc tinh thần cho người đang bị giam giữ hoặc đang chịu sự kiểm soát của cá nhân bị buộc tội; trừ trường hợp sự đau đớn hoặc đau khổ xuất phát, gắn liền hoặc liên quan đến các hình phạt hợp pháp

- Hiếp dâm, bắt làm nô lệ tình dục, cưỡng ép mại dâm, ép buộc mang thai, cưỡng ép triệt sản hoặc bất kỳ hình thức bạo lực tình dục nào khác có tính chất nghiêm trọng tương tự: “Ép buộc mang thai” là việc giam giữ bất hợp pháp phụ nữ bị buộc mang thai nhằm mục đích thay đổi thành phần sắc tộc của bất kỳ cộng đồng dân cư nào hoặc để thực hiện các hành vi vi phạm luật quốc tế nghiêm trọng khác. Định nghĩa này không ảnh hưởng đến pháp luật quốc gia về thai sản.

- Ngược đãi bất kỳ nhóm hoặc tập thể người nào có chung đặc điểm vì lý do chính trị, chủng tộc, dân tộc, sắc tộc, văn hóa, tôn giáo, giới tính như được định nghĩa tại khoản 3, hoặc những lý do khác được thừa nhận rộng rãi là bị cấm theo luật quốc tế, liên quan đến bất kỳ hành vi nào nêu tại khoản này hoặc bất kỳ tội phạm nào thuộc quyền tài phán của Tòa án: là việc tước đoạt nghiêm trọng và cố ý các quyền cơ bản, trái với luật pháp quốc tế vì lý do bản sắc của một nhóm người hay tập thể.

- Đưa người đi biệt tích: là việc bắt, giam giữ hoặc bắt cóc người theo lệnh hoặc với sự cho phép, hỗ trợ hay đồng tình của một quốc gia hoặc tổ chức chính trị và tiếp đó, từ chối thừa nhận việc tước đoạt tự do hoặc cung cấp thông tin về số phận hoặc nơi ở của những người đó, nhằm loại bỏ sự bảo vệ của pháp luật đối với họ trong một thời gian dài.

- Phân biệt chủng tộc: là các hành vi vô nhân đạo có tính chất tương tự như các hành vi nói tại khoản 1, được thực hiện trong bối cảnh của một chế độ đàn áp và thống trị có hệ thống, bởi một nhóm chủng tộc đối với một hoặc nhiều nhóm chủng tộc khác và được thực hiện nhằm duy trì chế độ đó.

- Các hành vi vô nhân đạo khác có tính chất tương tự cố ý gây nhiều đau đớn hoặc tổn thương nghiêm trọng cho thân thể hoặc sức khỏe về mặt tinh thần hay thể chất.

Chủ thể

Chủ thể của tội phạm là người từ đủ 16 tuổi trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự.

Chủ thể của tội phạm là người từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự.

Mặt chủ quan

Tội phạm được thực hiện do lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi phạm tội của mình là nguy hiểm, thấy trước hậu quả của hành vi và mong muốn hậu quả xảy ra. Mục đích phạm tội là nhằm "phá hoại xã hội", "làm đảo lộn nền tảng của một xã hội". Đây là dấu hiệu bắt buộc thuộc mặt chủ quan của cấu thành tội phạm.

Hình phạt

Điều 422 Bộ luật Hình sự quy định 02 khung hình phạt đối với người phạm tội như sau:

- Khung hình phạt phạt tù từ 10 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình đối với người trong thời bình hay trong chiến tranh mà thực hiện hành vi tiêu diệt hàng loạt dân cư của một khu vực, phá hủy nguồn sống, phá hoại cuộc sống văn hóa, tinh thần của một quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ độc lập, có chủ quyền, làm đảo lộn nền tảng của một xã hội nhằm phá hoại xã hội đó hoặc thực hiện hành vi diệt chủng khác hoặc thực hiện hành vi diệt sinh, diệt môi trường tự nhiên.

- Khung hình phạt phạt tù từ 10 năm đến 20 năm đối với người phạm tội trong trường hợp do bị ép buộc hoặc do thi hành mệnh lệnh của cấp trên.

Tòa án có thể ấn định một trong các hình phạt sau đối với người bị kết án:

- Tù có thời hạn nhưng không vượt quá mức tối đa 30 năm; hoặc

- Tù chung thân thể theo tính chất đặc biệt nghiêm trọng của tội phạm và hoàn

cảnh cá nhân của người bị kết án.

Cùng với hình phạt tù, Tòa án có thể quyết định:

- Phạt tiền theo những tiêu chí quy định tại Quy tắc về Thủ tục và Chứng cứ;

- Tịch thu tiền, bất động sản và động sản có nguồn gốc trực tiếp hoặc gián tiếp

từ tội phạm đó mà không làm phương hại đến các quyền của bên thứ ba ngay

tình.