So sánh tội ngược đãi tù binh, hàng binh với tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình?

Nội dung

Tội ngược đãi tù binh, hàng binh

Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình

Căn cứ pháp lý

Điều 420 Bộ luật Hình sự

Điều 185 Bộ luật Hình sự

Khách thể

Khách thể của tội phạm là tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm của tù binh, hàng binh và Điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia kí kết.

Khách thể của tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình là quan hệ gia đình và các quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ giữa ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng người phạm tội.

Mặt khách quan

Hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm là hành vi ngược đãi tù binh, hàng binh.

Ngược đãi tù binh, hàng binh là hành vi xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm hoăc vi phạm chế độ của tù binh, hàng binh.

Những hành vi này có thể là tra tấn, dùng nhục hình, miệt thị, không cho ăn uống, bắt làm việc quá sức, không cứu chữa, điều trị đối với tù binh, hàng binh bị thương, ốm đau,...

Hậu quả của tội phạm là gây ảnh hưởng đến sức khỏe, thân thể, tinh thần của tù binh, hàng binh. Tuy nhiên hậu quả không phải dấu hiệu bắt buộc của tội phạm. Tội phạm hoàn thành từ thời điểm thực hiện một trong các hành vi ngược đãi tù binh, hàng binh nói trên.

Hành vi thuộc mặt khách quan của tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình có thể có một trong hai hành vi, đó là hành vi đối xử tồi tệ hoặc có hành vi bạo lực xâm phạm thân thể ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình hoặc cả hai hành vi này.

Ngược đãi ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình là hành vi đối xử một cách tàn nhẫn, trái với lẽ phải, với đạo đức của cháu đối với ông bà, của con đối với bố mẹ, của vợ đối với chồng hoặc của chồng đối với vợ, cha hoặc mẹ đối với con, người được nuôi dưỡng đối với người có công nuôi dưỡng mình.

Hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình là hành vi đối xử tàn ác của cháu đối với ông bà, của con đối với bố mẹ, của vợ đối với chồng hoặc của chồng đối với vợ, cha hoặc mẹ đối với con, người được nuôi dưỡng đối với người có công nuôi dưỡng mình.

Hành vi đối xử tồi tệ được thể hiện bằng không hành động như không cho người bị hại, ăn no, không cho mặc ấm, không thể tự do đi lại hay làm những điều không trái pháp luật mà người bị hại mong muốn hoặc có thể bằng hành động như chửi bới, làm cho tinh thần bị hại bị ảnh hưởng.

Hành vi bạo lực xâm phạm thân thể là hành vi hành động, xâm phạm trực tiếp đến thân thể người bị hại như đánh, đấm, nhốt,... người bị hại.

Thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác, tinh thần. Thông thường, hành vi hành hạ, ngược đãi được lặp đi lặp lại và kéo dài vài ngày, vài tuần, thậm chí hàng tháng, hàng năm. Hành vi này không chỉ gây đau đớn về thể xác mà còn gây đau khổ về tinh thần cho người bị hành hạ, nếu hành vi này có gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người bị hành hạ, thì cũng chỉ là thương tích nhẹ chưa tới mức bị tuy cứu về tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo Điều 134 Bộ luật hình sự .

Đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm là trước đó đã có lần ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình đã bị xử phạt hành chính bằng một trong những hình thức xử phạt hành chính hoặc bằng một trong những hình thức xử lý hành chính khác theo quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính và theo Nghị định số 82/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực...hôn nhân và gia đình... và chưa hết thời hạn được coi là chưa bị xử lý hành chính, nay lại có hành vi ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình. Nếu trước đó người phạm tội tuy có bị xử lý hành chính, nhưng về hành vi khác không phải là hành vi ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình thì cũng không cấu thành tội phạm này.

Hậu quả của hành vi ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình gây ra là những thiệt hại cho ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình như: tính mạng, sức khoẻ, do bị bệnh tật, do tự sát, hoặc những thiệt hại khác cho người bị hại như: phải bỏ học đi lang thang bị người khác rủ rê lôi kéo vào con đường tội phạm.

Hậu quả không phải dấu hiệu bắt buộc trong mọi trường hợp. Trường hợp người phạm tội đã bị xử phạt hành chính mà còn vi phạm, không cần biết hậu quả của tội phạm có xảy ra không, tội phạm hoàn thành khi hành vi ngược đãi, hành hạ nạn nhân xảy ra. Trường hợp nạn nhân bị ngược đãi trong một thời gian dài thì tỷ lệ thương tổn cơ thể hay thương tổn về tinh thần là những yếu tố để xác định nạn nhân có bị ngược đãi, hành hạ trong một thời gian dài hay không. Trong trường hợp này, hậu quả lại là dấu hiệu bắt buộc của tội phạm.

Chủ thể

Chủ thể của tội phạm này là chủ thể đặc biệt. Chỉ những người được quy định tại Điều 392 Bộ luật Hình sự mới có thể thực hiện tội phạm.

Họ chỉ có thể là:

“Điều 392. Những người phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội xâm phạm nghĩa vụ, trách nhiệm của quân nhân

1. Quân nhân tại ngũ, công nhân, viên chức quốc phòng.

2. Quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện.

3. Dân quân, tự vệ trong thời gian phối thuộc với quân đội trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu.

4. Công dân được trưng tập vào phục vụ trong quân đội.”

Ngoài ra, người phạm tội phải đáp ứng đủ điều kiện về tuổi chịu trách nhiệm hình sự là người từ đủ 16 tuổi và có đầy đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Đối với tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình, tuy không phải là chủ thể đặc biệt nhưng trong từng trường hợp cụ thể thì người phạm tội phải là người có quan hệ nhất định với người bị hại. Ví dụ: Chỉ người con của người bị hại mới là chủ thể của tội ngược đãi cha mẹ; chỉ người cháu (cháu nội hoặc cháu ngoại) của người bị hại mới là chủ thể của tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà; chỉ người vợ của người bị hại mới là chủ thể của tội ngược đãi hoặc hành hạ chồng; chỉ người chồng của người bị hại mới là chủ thể của tội ngược đãi hoặc hành hạ vợ...

Ngoài ra, chủ thể của tội phạm cũng là người từ đủ 16 tuổi trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự đầy đủ.

Mặt chủ quan

Tội phạm được thực hiện do lỗi cố ý, có thể là cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp. Người phạm tội nhận thức được hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước được hậu quả do hành vi của mình gây ra, mong muốn hoặc có ý thức để mặc cho hậu quả đó xảy ra.

Người phạm tội thực hiện hành vi ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình là do lỗi cố ý, có thể là cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếm. Tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là hành vi ngược đãi, hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình.

Tuy nhiên, tội phạm là tội xâm phạm quan hệ gia đình, nên thực tế có nhiều trường hợp người phạm tội không nhận thức rõ hành vi của mình là hành vi ngược đãi, hành hạ người thân của mình, thậm chí một số bậc cha mẹ còn cho rằng đánh đập con cái là quyền của bố mẹ và đó là phương pháp dạy dỗ, giáo dục con cái. Cũng chính xuất phát từ tư tưởng lạc hậu này nên có những người con bị ngược đãi, hành hạ thậm tệ nhưng không dám tố cáo hành vi của cha mẹ, còn cha mẹ thì thản nhiên như không có chuyện gì xảy ra. Chiếu cố đến một thực trạng này và khi xã hội chưa phát triển cao, nên nhà làm luật quy định hành vi ngược đãi, hành hạ phải gây ra hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xâm phạm hành chính mà còn vi phạm mới là tội phạm.

Hình phạt

Điều 420 Bộ luật Hình sự quy định 01 khung hình phạt đối với người phạm tội như sau: Người nào ngược đãi tù binh, hàng binh, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

Điều 185 Bộ luật Hình sự quy định 02 khung hình phạt đối với người phạm tội như sau:

- Khung hình phạt phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với người nào đối xử tồi tệ hoặc có hành vi bạo lực xâm phạm thân thể ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình thuộc một trong những trường hợp sau:

a) Thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác, tinh thần;

b) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.

- Khung hình phạt phạt tù từ 02 năm đến 05 năm đối với người phạm tội thuộc một trong các trường hợp:

a) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, ng

b) Đối với người khuyết tật nặng, khuyết tật đặc biệt nặng hoặc người mắc bệnh hiểm nghèo.