Tại sao người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, người kháng cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan phải có mặt tại phiên tòa phúc thẩm?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 351 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) tuân thủ pháp luật về sự có mặt của người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người kháng cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng cáo, kháng nghị được quy định như sau:

“Điều 351. Sự có mặt của người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người kháng cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng cáo, kháng nghị

1. Người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người kháng cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng cáo, kháng nghị được triệu tập đến phiên tòa thì phải có mặt tại phiên tòa. Nếu có người vắng mặt thì Hội đồng xét xử giải quyết:

a) Trường hợp người bào chữa vắng mặt lần thứ nhất vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan thì phải hoãn phiên tòa, trừ trường hợp bị cáo đồng ý xét xử vắng mặt người bào chữa. Trường hợp người bào chữa vắng mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan hoặc được triệu tập hợp lệ lần thứ hai mà vẫn vắng mặt thì Tòa án vẫn tiến hành xét xử.

Trường hợp phải chỉ định người bào chữa theo quy định tại khoản 1 Điều 76 của Bộ luật này mà người bào chữa vắng mặt thì phải hoãn phiên tòa, trừ trường hợp bị cáo hoặc người đại diện của bị cáo đồng ý xét xử vắng mặt người bào chữa;

b) Trường hợp người kháng cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng cáo, kháng nghị là bị hại, đương sự và người đại diện của họ, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự vắng mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan thì Hội đồng xét xử vẫn tiến hành xét xử. Trường hợp những người này vắng mặt vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan thì Hội đồng xét xử có thể tiến hành xét xử nhưng không được ra bản án hoặc quyết định không có lợi cho bị hại, đương sự;

c) Bị cáo có kháng cáo hoặc bị kháng cáo, bị kháng nghị nếu vắng mặt vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan thì Hội đồng xét xử có thể vẫn tiến hành xét xử nhưng không được ra bản án, quyết định không có lợi cho bị cáo. Nếu sự vắng mặt của bị cáo vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan và sự vắng mặt đó không gây trở ngại cho việc xét xử thì Hội đồng xét xử vẫn tiến hành xét xử.

2. Khi xét thấy cần thiết, Tòa án cấp phúc thẩm quyết định triệu tập những người khác tham gia phiên tòa.”

2. Quy định của BLTTHS 2015 về sự có mặt của người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người kháng cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng cáo, kháng nghị.

Người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người kháng cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng cáo, kháng nghị được triệu tập đến phiên tòa thì phải có mặt tại phiên tòa. Điều luật bổ sung cụm từ “phải có mặt tại phiên tòa” để nhấn mạnh nghĩa vụ của những người tham gia tố tụng khi được Tòa án cấp phúc thẩm triệu tập là bắt buộc phải có mặt. Bởi những người được triệu tập là những người có kháng cáo hoặc liên quan đến kháng cáo, họ tham gia tố tụng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình hoặc cho người mình cần bảo vệ. Việc tham gia của những người này không những là quyền lợi chính đáng mà còn là nghĩa vụ của họ phải có mặt tại phiên tòa thì Tòa án mới tiến hành xét xử thuận lợi được.

Nếu có người vắng mặt thì Hội đồng xét xử giải quyết như sau:

- Đối với người bào chữa: Trường hợp người bào chữa vắng mặt lần thứ nhất vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan thì phải hoãn phiên tòa, trừ trường hợp bị cáo đồng ý xét xử vắng mặt người bào chữa. Trường hợp người bào chữa vắng mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan hoặc được triệu tập hợp lệ lần thứ hai mà vẫn vắng mặt thì Tòa án vẫn tiến hành xét xử.

Nếu người bào chữa được chỉ định theo quy định tại khoản 1 Điều 76 của BLTTHS 2015 mà người bào chữa vắng mặt thì phải hoãn phiên tòa, trừ trường hợp bị cáo hoặc người đại diện của bị cáo đồng ý xét xử vắng mặt người bào chữa.

- Đối với bị hại có kháng cáo hoặc người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng cáo, kháng nghị là bị hại, đương sự và người đại diện của họ, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự vắng mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan thì Hội đồng xét xử vẫn tiến hành xét xử. Trường hợp những người này vắng mặt vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan thì Hội đồng xét xử có thể tiến hành xét xử nhưng không được ra bản án hoặc quyết định không có lợi cho bị hại, đương sự.

- Đối với bị cáo có kháng cáo hoặc bị kháng cáo, bị kháng nghị nếu vắng mặt vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan thì Hội đồng xét xử có thể vẫn tiến hành xét xử nhưng không được ra bản án, quyết định không có lợi cho bị cáo. Nếu sự vắng mặt của bị cáo vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan và sự vắng mặt đó không gây trở ngại cho việc xét xử thì Hội đồng xét xử vẫn tiến hành xét xử.

So với các quy định về việc tham gia phiên tòa của những người tham gia tố tụng trong BLTTHS 2003, BLTTHS 2015 quy định về sự có mặt của những người tham gia tố tụng chi tiết hơn. BLTTHS 2003 chỉ quy định chung là “có lý do chính đáng” thì BLTTHS 2015 quy định rõ: “lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan”. Tuy nhiên những trường hợp như thế nào là “bất khả kháng” hoặc “ trở ngại khách quan” cũng cần có những giải thích cụ thể.

Để bảo đảm đủ mọi điều kiện cho việc xét xử, điều luật quy định khi xét thấy cần thiết, Tòa án cấp phúc thẩm quyết định triệu tập những người khác tham gia phiên tòa. Những người khác như: giám định viên, người làm chứng, người phiên dịch, người không có kháng cáo hoặc không có liên quan đến việc kháng cáo, kháng nghị. Nếu ở phiên tòa sơ thẩm, lời khai của những người này đã rõ ràng và không cần phải hỏi lại thì Tòa án cấp phúc thẩm không cần phải triệu tập họ. Tòa án cấp phúc thẩm chỉ triệu tập những người này khi xét thấy sự có mặt của họ là cần thiết hoặc theo đề nghị của Viện kiểm sát hay bị cáo.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

Luật Hoàng Anh