Tội giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác là gì?

1. Căn cứ pháp lý

Điều 339 Chương XXII Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định tội giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác như sau:

“Điều 339. Tội giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác

Người nào giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác thực hiện hành vi trái pháp luật nhưng không nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.”

2. Dấu hiệu pháp lý của tội giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác         

Giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác là hành vi của một người không có chức vụ, cấp bậc nhưng đã mạo danh là mình có chức vụ, cấp bậc, vị trí đó để thực hiện hành vi trái pháp luật.

2.1. Khách thể của tội phạm

Tội phạm này xâm phạm đến trật tự quản lý hành chính Nhà nước đối với các chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác trong cơ quan, tổ chức; đơn vị lực lượng vũ trang.

Đối tượng tác động của tội phạm này là chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác mà Nhà nước quy định cho cán bộ, nhân viên trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị lực lượng vũ trang.

Chức vụ của một người là do bổ nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một công vụ nhất định và có quyền hạn nhất định trong khi thực hiện công vụ.

Cấp bậc là trật tự chức vụ trong quân đội, chính quyền, đoàn thể. Trật tự này được quy định tuỳ theo từng ngành, từng cơ quan, tổ chức. Ví dụ: Trật tự chức vụ trong ngành Toà án của tỉnh là Chánh án, Phó chánh án, Chánh toà, Phó chánh toà, Trưởng phòng, Phó trưởng phòng...; Trong ngành kiểm sát tỉnh là Viện trưởng, Phó viện trưởng, Trưởng phòng, Phó trưởng phòng…; Trong ngành công an tỉnh là Giám đốc, Phó giám đốc, Trưởng phòng, Phó trưởng phòng, Đội trưởng, Đội phó…

Vị trí công tác là nhiệm vụ, công việc của một cá nhân cụ thể được bổ nhiệm, giao phó trong cơ quan, tổ chức, lực lượng vũ trang,...

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi khách quan của tội giả mạo vị trí công tác gồm 02 hành vi là hành vi giả mạo và hành vi thực hiện hành vi trái pháp luật.

Hành vi giả mạo ở đây là giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác. Giả mạo (theo từ điển tiếng Việt) là tạo ra một cái, một điều không có thật để đánh lừa người khác. Giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác là hành vi mao danh của người không có chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác để đánh lừa người khác.

Người phạm tội thực hiện hành vi giả mạo với nhiều thủ đoạn khác nhau như: Dùng giấy tờ giả; mặc trang phục giống với trang phục của người mà người phạm tội muốn giả mạo; đeo cấp hàm, cấp hiệu giống với cấp hàm, cấp hiệu mà người phạm tội muốn giả mạo.

Cùng với hành vi giả mạo, người phạm tội nhất định phải thực hiện một hành vi trái pháp luật, có thể là để thực hiện một tội phạm khác hoặc có thể chỉ thực hiện hành vi vi phạm hành chính,...

Trong trường hợp người giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác nhằm thực hiện một tội phạm khác quy định trong Bộ luật Hình sự thì người đó có thể bị truy cứu cả về hai loại tội phạm là tội giả mạo cấp bậc, chức vụ, vị trí công tác và tội phạm mà người phạm tội hướng tới. Ví dụ, anh A giả mạo công an để khám xét nhà anh B vì nghi ngờ anh A ngoại tình với vợ mình. Trường hợp này, ngoài việc bị truy cứu về tội giả mạo chức vụ thì A còn bị truy cứu về tội xâm phạm chỗ ở của người khác theo Điều 158 Bộ luật Hình sự.

Hậu quả của hành vi giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác không phải là tình tiết định tội (dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm). Do vậy, tội phạm hoàn thành kể từ thời điểm hành vi khách quan xảy ra.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm này không phải chủ thể đặc biệt. Bất kì ai cũng có thể trở thành chủ thể của tội giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác. Họ có thể là người Việt Nam, người nước ngoài hoặc người không quốc tịch.

Ngoài ra, chủ thể của tội phạm phải thỏa mãn điều điện là người có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự và từ đủ 16 tuổi trở lên.

Bộ luật Hình sự không quy định thế nào là năng lực trách nhiệm hình sự nhưng có quy định loại trừ trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự tại Điều 21 Bộ luật Hình sự. Theo đó, người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự. Như vậy, người có năng lực trách nhiệm hình sự phải là người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi có năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi của mình.

Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự. Người từ đủ 16 tuổi sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với mọi loại tội. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một số điều nhưng không có điều nào thuộc Chương XXII Bộ luật hình sự. Như vậy chủ thể của tội giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác là người từ đủ 16 tuổi trở lên.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Người giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác thực hiện hành vi trái pháp luật là do cố ý, có thể là lỗi cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp. Tức là người phạm tội biết hành vi của mình là giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác; biết hành vi của mình là hành vi trái pháp luật nhưng vẫn thực hiện không cần biết hậu quả của hành vi đó như thế nào. Hoặc dù không mòn muốn hậu quả xảy ra nhưng vẫn có ý thức bỏ  mặc cho hậu quả tiếp diễn.

3. Hình phạt đối với người phạm tội giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác

Điều 339 Bộ luật Hình sự quy định duy nhất 01 Khung hình phạt đối với người phạm tội: phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm đối với người giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác thực hiện hành vi trái pháp luật nhưng không nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Bộ luật Hình sự

Luật Hoàng Anh