Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản là gì?

Ngoài các tội cố ý xâm phạm đến quyền tài sản của người khác thì nhóm tội phạm sở hữu cũng bao gồm cả tội phạm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của người khác với lỗi vô ý.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 180 Chương XVII Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản như sau:

“Điều 180. Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản

1. Người nào vô ý gây thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng, thì bị phạt cảnh cáo hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm.

2. Phạm tội gây thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá 500.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt cải tạo không giam giữ từ 02 năm đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.”

2. Dấu hiệu pháp lý của tội phạm

2.1. Khách thể của tội phạm

Vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản là hành vi của một người tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản, nhưng cho rằng thiệt hại đó không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được, hoặc không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản,mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước.

Tội xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản của chủ sở hữu hoặc người quản lý tài sản. Quyền sở hữu tài sản của con người gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt.

Quyền chiếm hữu là quyền của chủ sở hữu tự mình nắm giữ, quản lý tài sản thuộc quyền sở hữu của mình. Người chiếm hữu tài sản của chủ sở hữu do được uỷ quyền, được giao mà không kèm theo việc chuyển quyền sở hữu thì việc thực hiện các quyền chiếm hữu chỉ được thực thi trong phạm vi giới hạn của các hành vi và theo thời gian mà chủ sở hữu cho phép.

Quyền sử dụng là quyền khai thác công dụng và khai thác những lợi ích vật chất của tài sản trong phạm vi pháp luật cho phép. Việc sử dụng tài sản là một trong những quyền quan trọng và có ý nghĩa thực tế đối với chủ sở hữu.

Quyền định đoạt là quyền năng của chủ sở hữu để quyết định về “số phận” của tài sản, có thể là trưng bày, lưu giữ, tiêu dùng hết, huỷ bỏ..., hoặc cũng có thể là bán, cho, tặng,...

Điều 105 Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13 ngày 24/11/2015 quy định về tài sản:

“Điều 105. Tài sản

1. Tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản.

2. Tài sản bao gồm bất động sản và động sản. Bất động sản và động sản có thể là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai.”

Quyền sở hữu tài sản được ghi nhận tại Hiến pháp năm 2013 và cụ thể hóa trong Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13 ngày 24/11/2015.

Như vậy, khách thể của tội phạm là quyền sở hữu tài sản của con người và các quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ sở hữu của con người.

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản do người phạm tội thực hiện tương đối đa dạng, vừa hành động, vừa không hành động. Nếu chỉ xét về hành vi không xét đến yếu tố lỗi thì hành vi gây thiệt hại đến tài sản cũng tương tự như hành vi của tội huỷ hoại hoặc làm hư hỏng tài sản ( bị đốt cháy, bị mất, bị hư hỏng...)

Thông thường, người phạm tội vô ý gây thiệt hại đến tài sản đã vi phạm những thể lệ, những quy tắc sinh hoạt xã hội mà ai cũng biết và không xử sự như người phạm tội. Ví dụ: Trong khu vực trạm bán xăng, đã có biển báo cấm lửa, nhưng khi vào mua xăng, B vẫn hút thuốc lá, nhân viên bán xăng yêu cầu B tắt thuốc lá, thì B cầm điều thuốc lá đang cháy dở ném đi, nhưng không may lại trúng vào bình xăng đang bơm xăng xe của anh C làm  xe của anh C bốc cháy gây thiệt hại 60.000.000 đồng và gây bỏng nặng cho chị A có tỷ lệ thương tật 31%. Trong trường hợp này B không chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vô ý gây thiệt hại đến tài sản, mà còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vô ý gây thương tích cho sức khoẻ của người khác do vi phạm quy tắc hành chính quy định tại Điều 139 Bộ luật hình sự.

Hậu quả của tội phạm này là thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản, ngoài ra không có thiệt hại nào khác.

Thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản chính là giá trị tài có giá trị từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.

Thiệt hại về tài sản phải do chính hành vi vô ý của người phạm tội gây ra mới là hậu quả của tội phạm này, nếu thiệt hại đó không phải do hành vi vô ý của người phạm tội gây ra thì không được tính để xác định hậu quả của tội phạm này.

Nếu ngoài thiệt hại về tài sản mà còn gây ra những thiệt hại khác như thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ của người khác thì cũng tuỳ trường hợp cụ thể mà người phạm tội còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vô ý làm chết người hoặc tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn đến sức khoẻ của người khác.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm là người từ đủ 16 tuổi trở lên có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự.

Bộ luật Hình sự không quy định thế nào là năng lực trách nhiệm hình sự nhưng có quy định loại trừ trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự tại Điều 21 Bộ luật Hình sự. Theo đó, người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự. Như vậy, người có năng lực trách nhiệm hình sự phải là người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi có năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi của mình.

Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự. Người từ đủ 16 tuổi sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với mọi loại tội. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các Điều 168 (Tội cướp tài sản), 169 (Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản), 170 (Tội cưỡng đoạt tài sản), 171 (Tội cướp giật tài sản), 173 (Tội trộm cắp tài sản), 178 (Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản). Như vậy, độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự đối với tội phạm này là người từ đủ 16 tuổi trở lên.

Chủ thể của tội phạm có thể là bất kỳ ai, người Việt Nam, người nước ngoài hoặc người không quốc tịch. Tội phạm có thể được thực hiện bởi cá nhân hoặc cũng thế có do nhiều nhiều người cùng thực hiện.

Chủ thể của tội phạm có thể là bất kì ai, người Việt Nam, người nước ngoài hoăc người không quốc tịch. Thông thương chủ thể của tội phạm là cá nhân, tội phạm này không thể thực hiện bởi đồng phạm (nhiều người câu kết cùng thực hiện tội phạm).

Đặc biệt chủ thể của tội phạm phải trừ trường hợp những người là chủ thể của tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Tội phạm được thực hiện với lỗi vô ý, có thể là vô ý vì quá tự tin hoặc vô ý vì cẩu thả. Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được. Hoặc người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó. Tức là người phạm tội hoàn toàn nhận thức được hậu quả thiệt hại về tài sản của người khác có thể xảy ra, người phạm tội không mong muốn nhưng vì quá tự tin nên cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra, nếu có xảy ra người phạm tội cũng có thể khống chế tình hình hoặc vì cẩu thả mà làm hậu quả xảy ra.

3. Hình phạt đối với người phạm tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản

Điều 180 Bộ luật Hình sự quy định 02 Khung hình phạt đối với người phạm tội như sau:

- Khung hình phạt phạt cảnh cáo hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm đối với người nào vô ý gây thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.

- Khung hình phạt phạt cải tạo không giam giữ từ 02 năm đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm đối với người phạm tội gây thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá 500.000.000 đồng trở lên.

4. Vụ án thực tế xét xử về tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản

Bản án số 102/2020/HSST ngày:09/12/2020 “V/v xét xử bị cáo Dương Văn X phạm tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản” của Tòa án nhân dân quyền Cái Răng thành phố Cần Thơ.[1]

Dương Văn X và chị Lê Thanh Th là vợ chồng (không đăng ký kết hôn) do mâu thuẫn trong chuyện tình cảm nên chị Th về nhà ông Lê Thanh H (cha ruột của chị Th) tại số 089B khu vực YH, phường TT, quận C, thành phố Cần Thơ sinh sống. Khoảng 16 giờ 00 phút, ngày 05/4/2020 chị Th điện thoại di động cho X nhờ  X rước con đang đi học tại phường Lê Bình, quận C, thành phố Cần Thơ, sau đó X chở con về nhà ông H (là cha vợ X) rồi điều khiển xe chạy về nhà tại khu vực Thạnh Hưng, phường TT, quận C, thành phố Cần Thơ.

Lúc này nghĩ đến chuyện mâu thuẩn tình cảm với chị Th nên X điều khiển xe mô tô biển số 95U1-1208 đi mua một can nhựa loại 20 lít rồi đến cây xăng Ngọc Mai tại số 407C đường Huỳnh Thị Nở khu vực Thạnh Phú, phường TT, quận C,  thành phố Cần Thơ mua 200.000 đồng tiền xăng rồi mang đến nhà ông H tìm chị Th nói chuyện. Khi đến X dựng xe rồi ngồi tại băng ghế đá trước hành lang nhà rồi lấy điện thoại di động điện vào số di động của chị Th nhưng chị Th không nghe nên X đứng dậy mở nắp can đổ xăng lên người rồi bật lửa với mục đích tự thêu nhưng lửa cháy lan sang gây thiệt hại hoàn toàn xe mô tô biển kiểm soát65B2-060.99 của anh Lê Anh H1, xe mô tô biển kiểm soát 65B1-837.98 của chị Lê Thanh Th, xe mô tô biển kiểm soát 65B1-859.60 của ông Lê  Thanh H đang dựng gần đó và gây thiệt hại các tài sản khác gồm: 01 máy lạnh hiệu Panasonic; 01 mái hiên nhà bằng sắt, lợp tôn; 01 cái quạt nước; 01 máy massage; 01 tivi hiệu Sony, dàn âm thanh; tiền Việt Nam 45.000.000 đồng của ông Lê Thanh H để trong cốp xe mô tô biển kiểm soát 65B1-859.60; tiền Việt Nam 7.000.000 đồng của chị Lê Thanh Th để trong cốp xe mô tô biển kiểm soát 65B1-837.98.

Tang vật thu giữ: 01 xe mô tô có số máy JF74E-0020430; 01 xe mô tô có số khung RLHJF580EY608608; 01 xe mô tô có số máyG3J7E001962; 01 xe mô tô có số máy F4A5115146; 01 bóp da đã bị cháy bên trong có 01 giấy chứng nhận đăng ký xe mô tô biển kiểm soát 65B1-837.98; 01 mặt dây chuyền kim loại màu vàng có đính hột màu đỏ và nhiều hột màu trắng; 01 tờ tiền nước ngoài và 26 tờ tiền loại mệnh giá 500.000 đồng đã bị cháy; 01 điện thoại di động hiệu Samsung đã bị cháy; 01 đoạn camera với thời lượng 01 phút 21 giây được ghi vào ngày 05/4/2020 tại cây xăng Ngọc Mai.

Hành  vi tự đổ xăng lên người rồi châm lửa nhằm mục đích tự thêu nhưng lửa cháy lan sang gây thiệt hại hoàn toàn xe mô tô biển kiểm soát 65B2-060.99 của anh Lê Anh H1, xe mô tô biển kiểm soát 65B1-837.98 của chị Lê Thanh Th, xe mô tô biển kiểm soát 65B1-859.60 của ông Lê Thanh H đang dựng gần đó và gây thiệt hại các tài sản khác gồm: 01 máy lạnh hiệu Panasonic; 01 mái hiên nhà bằng sắt, lợp tôn; 01 cái quạt nước; 01 máy massage; 01 tivi hiệu Sony, dàn âm thanh; tiền Việt Nam 45.000.000 đồng của ông Lê Thanh H để trong cốp xemô tô biển kiểm soát 65B1-859.60; tiền Việt Nam 7.000.000 đồng của chị Lê Thanh Th để trong cốp xe mô tô biển kiểm soát 65B1-837.98. Tổng thiệt hại các tài sản trên có trị là 210.800.000 đồng. 

Hành  vi của bị cáo đủ yếu tố cấu thành tội “Vô ý gây thiệt hạinghiêm trọng đến tài sản”. Tội phạm và hình phạt được quy định tại khoản 1 Điều 180 Bộ luật hình sự.

Hành vi của bị cáo là nguy hiểm cho xã hội. Không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của người khác còn gây ảnh hưởng xấu an ninh trật tự địa phương. Do đó, để giáo dục răn đe đối với bị cáo và phòng ngừa chung cho xã hội nên dành cho bị cáo mức án tương xứng để bị cáo có thời gian sữa chữa bản thân để thành người có ích hơn cho xã hội.

Vì lẽ đó, Tòa án nhân dân quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ quyết định tuyên bố Bị cáo Dương Văn X phạm tội Vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản, xử phạt Dương Văn X 02 năm cải tạo không giam giữ. Thời hạn chấp hành án cải tạo không giam giữ tính từ ngày bị cáo và Ủy ban nhân dân phường TT, quận C, thành phố Cần Thơ nhận được quyết định Thi hành án.

Giao bị cáo Dương Văn X cho Ủy ban nhân dân phường TT, quận C, thành phố Cần Thơ giám sát, giáo dục bị cáo trong thời gian chấp hành án.

Luật Hoàng Anh

[1] https://congbobanan.toaan.gov.vn/2ta653226t1cvn/chi-tiet-ban-an, truy cập ngày 19/07/2021.