Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là gì?

1. Căn cứ pháp lý

Điều 351 Chương XXII Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca như sau:

“Điều 351. Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca

Người nào cố ý xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.”

2. Dấu hiệu pháp lý của tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca

2.1. Khách thể của tội phạm

Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là tội xâm phạm đến danh dự quốc gia; xâm phạm đến trật tự quản lý hành chính về quốc kỳ, quốc huy.

Đối tượng tác động là Quốc kỳ; Quốc huy và Quốc ca.

Điều 13 Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ghi nhận:

“Điều 13.

1. Quốc kỳ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình chữ nhật, chiều rộng bằng hai phần ba chiều dài, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh.

2. Quốc huy nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình tròn, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh, xung quanh có bông lúa, ở dưới có nửa bánh xe răng và dòng chữ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

3. Quốc ca nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhạc và lời của bài Tiến quân ca.”

Hiện nay trong các ngày tết, ngày lễ, ở những nơi công cộng các cơ quan thông tin treo băng, cờ khẩu hiệu, trong số đó có những băng màu đỏ, chiều dài 3 mét, chiều rộng 80cm, ở giữa cũng có ngôi sao vàng năm cánh; những tấm băng này không được coi là quốc kỳ. Cũng không coi là quốc kỳ những hình vẽ có hình giống quốc kỳ in trên tường, trên các phương tiện giao thông, trên quần, áo, nón, mũ, mặt, mũi…các hình vẽ này chỉ là hình ảnh, chứ không phải là quốc kỳ, nên không phải là đối tượng tác động của tội xúc phạm quốc kỳ. Việc treo quốc kỳ ở trụ sở các cơ quan, tổ chức, ở nơi công cộng phải tuân theo những quy định của Nhà nước.

Quốc huy thường chỉ được treo ở những cơ quan đại diện cho quyền lực Nhà nước như: Quốc hội, Phủ Chủ tịch, Chính phủ, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân, Toà án nhân dân, trụ sở các cơ quan ngoại giao của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam tại nước ngoài…

Theo hồi ký của nhà thơ, họa sĩ Văn Thao (con trai nhạc sĩ Văn Cao), “Tiến quân ca” được nhạc sĩ Văn Cao sáng tác cuối năm 1944 tại Hà Nội khi sự nghiệp cách mạng Việt Nam đang có những bước chuyển hết sức quan trọng hướng đến thời điểm lịch sử Tổng khởi nghĩa giành chính quyền Tháng Tám 1945.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đã lựa chọn bài hát “Tiến quân ca” làm quốc ca của nước Cộng hòa xã hội của nghĩa Việt Nam. Theo Bác, bài “Tiến quân ca” của Văn Cao vừa ngắn gọn, hùng tráng, dễ hát, dễ phổ biến rộng rãi, phù hợp trở thành Quốc ca.

Ngày 19/8/1945, tại Nhà hát Lớn (Hà Nội), trước hàng nghìn quần chúng cách mạng, nhạc sĩ Văn Cao chỉ huy đội đồng ca thiếu nhi tiền phong hát vang bài “Tiến quân ca” trong niềm tự hào khôn tả. Từ đây, âm hưởng hào hùng của “Tiến quân ca” được dịp lan tỏa, trở thành hồi kèn xung trận, đồng hành, giục giã các tầng lớp quần chúng lao khổ khắp mọi miền đất nước cùng đứng lên giành chính quyền, góp phần làm nên thành công vang dội của Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Tiếp đó, ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, dưới cờ đỏ sao vàng tung bay trong nắng gió mùa thu, hàng chục vạn người dân Thủ đô đã đồng thanh hát vang bài “Tiến quân ca” trong niềm tự hào, phấn khích tột độ. Và trong giờ phút lịch sử trọng đại, dưới ánh Quốc kỳ và âm hưởng Quốc ca thiêng liêng, hùng tráng ấy, Bác Hồ đã thay mặt quốc dân đồng bào đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, chính thức khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.[1]

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi khách quan của tội phạm là hành vi xúc phạm.

Xúc phạm quốc kỳ, quốc huy, quốc ca là hành vi tác động trực tiếp vào quốc kỳ; quốc huy hoặc Quốc ca để thông qua đó làm tổn thương đến danh dự quốc gia, chứ không nhằm làm tổn thương đến một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân nào.

Làm tổn thương đến danh dự của cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân, người có hành vi xúc phạm có thể bằng lời nói: xuyên tạc lời Quốc ca, hoặc bằng hành động cụ thể như: xé rách, bôi bẩn, đâm thủng, dẫm, đạp, vò nát cờ tổ quốc; bôi bẩn, đập phá, làm hư hỏng quốc huy; viết, vẽ nội dung không lành mạnh lên quốc kỳ, quốc huy hoặc có những hành động khác làm biến dạng quốc kỳ, quốc huy.

Hậu quả của tội phạm là xúc phạm nghiêm trọng đến danh dự của đất nước. Hậu quả của tội phạm không thể đong đến hay nhìn thấy bằng mắt thường, nhưng nó có thể làm mất uy tín, danh dự của đất nước trước góc nhìn của bạn bè Quốc tế. Hậu quả không phải dấu hiệu bắt buộc của tội phạm. Tội phạm hoàn thành kể từ thời điểm có hành vi khách quan xảy ra.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm này không phải chủ thể đặc biệt. Bất kì ai cũng có thể trở thành chủ thể của tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca. Họ có thể là người Việt Nam, người nước ngoài hoặc người không quốc tịch.

Ngoài ra, chủ thể của tội phạm phải thỏa mãn điều điện là người có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự và từ đủ 16 tuổi trở lên.

Bộ luật Hình sự không quy định thế nào là năng lực trách nhiệm hình sự nhưng có quy định loại trừ trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự tại Điều 21 Bộ luật Hình sự. Theo đó, người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự. Như vậy, người có năng lực trách nhiệm hình sự phải là người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi có năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi của mình.

Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự. Người từ đủ 16 tuổi sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với mọi loại tội. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một số điều nhưng không có điều nào thuộc Chương XXII Bộ luật hình sự. Như vậy chủ thể của tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là người từ đủ 16 tuổi trở lên.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Người thực hiện hành vi xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca là do cố ý, có thể là lỗi cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp. Người phạm tội nhận thức rõ hậu quả làm thương tổn đến danh sự quốc gia nhưng vẫn thực hiện hành vi xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca hoặc dù không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc hậu quả xảy ra.

Có thể khẳng định rằng, động cơ mục đích là dấu hiệu bắt buộc đối với tội phạm này, vì nếu người phạm tội có hành vi xúc phạm quốc kỳ, quốc huy vì động cơ, mục đích chống chính quyền Nhà nước thì tuỳ trường hợp mà người phạm tội phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội phản bội tổ quốc, tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, tội tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam…

3. Hình phạt đối với người phạm tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca

Điều 351 Bộ luật Hình sự quy định duy nhất 01 Khung hình phạt đối với người phạm tội như sau: Khung hình phạt phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với người cố ý xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca.

4. Vụ án thực tế xét xử về tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca

Bản án số 20/2021/HS-ST ngày 20/8/2021 “V/v xét xử Bị cáo Trương Dương H phạm tội xúc phạm Quốc Kỳ quy định tại Điều 351 Bộ luật Hình sự” của Tòa án nhân dân huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.[2]

Để chào mừng kỷ niệm ngày Đại đoàn kết toàn dân (ngày 18/11/2020) theo Hướng dẫn số 17 ngày 17/9/2020 của Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện C, trên địa bàn huyện C. Tổ dân cư số 1 thuộc xã E, huyện C phân công nhiệm vụ cho ông Trần Ngọc K là tổ trưởng tổ dân cư số 1, thực hiện việc treo cờ Tổ quốc ở các trụ điện bên đường của tổ dân cư số1.

Đến khoảng 22 giờ ngày 13/11/2020, Trương Dương H, sinh năm 1991, trú tại xã E, huyện C, tỉnh Đắk Lắk, sau khi đi chơi game về, H điều khiển xe đạp đi theo đường nội thôn để về nhà. Khi H điều khiển xe đạp đi đến đoạn đường thuộc tổ dân cư số1, nhìn thấy bên lề phải đường có nhiều lá cờ Tổ quốc (Quốc kỳ) có cán được treo trên các trụ đèn chiếu sáng, H đứng chân trên bàn đạp xe rồi dùng tay phải giật, xé làm rách 03 lá cờ Tổ quốc được treo tại các trụ đèn điện số 03, 08, 12 (tính từ ngã 3 đầu thôn vào) rồi vứt bỏ xuống đất; sau đó tiếp tục đi đến trụ đèn số18 dùng tay phải giật lá cờ rời  ra khỏi cán nhưng không bị rách, H vứt xuống đất rồi đạp xe đi về nhà ngủ.

Đến khoảng 5 giờ, ngày 14/11/2020 bà Ngô Thị H đi tập thểdục thì phát hiện các lá cơ trên bị giật, xé và vứt bỏ tại hiện trường nên đã trình báo cho cơ quan chức năng đến giải quyết.

Tại Kết luận giám định tư phápngày 26/01/2021của Sở văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh Đắk Lắk kết luận:

“a) Kết  quả giám định: Các  mẫu  (05  mảnh vải)  yêu  cầu giám định  có  kích thước  như  trong  mục  1,  phần  II  Quyết  định  trưng  cầu  số15/QĐ-ĐTTH  ngày 19/01/2021 của Cơ quan Cảnh sát điều tra - Công an huyện C.

b) Kết luận: Căn cứ Điều 13, Hiến pháp năm 2013; mục 1 phần I, Hướng dẫn số 3420/HD-BVHTTDL ngày 02/10/2012 của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch về việc sử dụng Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh, các thành viên tham gia giám định nhận thấy 05 mảnh vải Cơ quan Cảnh sát điều tra - Công an huyện C gửi Sở Văn hoá, Thể thao và du lịch tỉnh Đắk Lắk trưng cầu giám định là cờ Tổquốc (Quốc kỳ) nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo quy định của pháp luật”.

Tại bản Kết luận giám định số 380/C09 C-Đ1 ngày 04/5/2021 của Phân viện khoa học Hình sự tại thành phố Đ kết luận về đối tượng giám định:

“- Hai mảnh vải ký hiệu A1 và A2 có đặc điểm nêu trên gửi giám định là cùng một mảnh vải tách ra.

-Hai mảnh vải A3 và A4 có đặc điểm nêu trên gửi đến giám định là cùng một mảnh vải tách ra.

-Dấu vết rách trên 05 (năm) mảnh vải ký hiệu từ A1 đến A5 có đặc điểm nêu trên gửi giám định thể hiện đặc điểm do bị giật, xé”.

Tại  Kết  luận giám định  pháp  y tâm  thần số 36/KLGĐ ngày 03/3/2021 của Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực T kết luận:

“1. Kết luận: Người bị tố giác Trương Dương H, sinh năm: 1991; Giới:  Nam.  Hộ khẩu thường trú: xã E, huyện C, tỉnh Đắk Lắk.

1.1: Kết luận về y học: Trước, trong, sau khi gây án và hiện tại (tại thời điểm giám định) đối tượng bị bệnh: Rối loạn nhân cách do sử dụng rượu (F10.71 –ICD10).

1.2: Kết luận về khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi: Trước, trong, sau khi gây án và hiện tại (tại thời điểm giám định) đối tượng: Hạn chế khảnăng nhận thức và hạn chế khả năng điều khiển hành vi”.

Tại Bản kết luận định giá tài sản số 09 ngày 14/6/2021 của Hội đồng định giá tài sản trong Tố tụng hình sự huyện C kết luận: Tổng giá trị thiệt hại của 03 lá cờ Tổ quốc, mỗi lá cờ có kích thước (0,74  x 1,04) m là 60.000đồng.

Xét tính chất, mức độ cũng như hậu quả do hành vi phạm tội của bị cáo gây  ra là  nguy  hiểm  cho  xã  hội,  trực  tiếp  xâm  hại đến  biểu tượng,  danh  dự của quốc  gia,  xâm  phạm  trật  tự quản  lý  hành  chính,  gây  mất  trật  tự,  trị an  tại địa phương.

Quốc kỳ là biểu tượng, thiêng liêng của dân tộc Việt Nam, là niềm tự hào thể hiện tinh thần đoàn kết của dân tộc Việt Nam và sự hi sinh anh dũng của các anh Hùng liệt sỹtrong các cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, thế nhưng bị cáo lại xem thường,  ngang  nhiên giật, xé rách  lá Quốc  kỳ được  treo để chào  mừng  kỷ niệm ngày Đại đoàn kết toàn dân (ngày 18/11/2020) trên địa bàn huyện C. Do vậy, bị cáo phải chịu trách nhiệm hình sự do lỗi cố ý gây ra.

Tòa án nhân dân huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk quyết định: Tuyên bố Bị cáo Trương Dương H, phạm tội “Xúc phạm Quốc kỳ”.

Xử phạt: Bị cáo Trương Dương H 09  (Chín) tháng tù.Thời  hạn  chấp  hành hình phạt tù tính từ ngày bị cáo đi chấp hành án.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Bộ luật Hình sự

Luật Hoàng Anh

[1] https://www.baohanam.com.vn/van-hoa/am-nhac/quoc-ca-tien-quan-ca-tac-pham-bat-hu-di-cung-nam-thang-36333.html, truy cập ngày 27/09/2021.

[2] https://congbobanan.toaan.gov.vn/2ta765471t1cvn/chi-tiet-ban-an, truy cập ngày 27/09/2021.