Các hình thức tập trung kinh tế là các hình thức nào?

Pháp luật cạnh tranh nước ta hiện nay đã nhanh chóng và kịp thời thể chế hoá, hiện thực và cụ thể hoá chủ trương xây dựng môi trường cạnh tranh lành mạnh, hợp pháp, văn minh, phục vụ cho việc phát trên đất nước, kiểm soát độc quyền trong kinh doanh, chống lại các biểu hiện cạnh tranh không lành mạnh. Một trong những vấn đề lớn được điều chỉnh trong pháp luật Cạnh tranh là tập trung kinh tế. Được nhìn nhận từ Luật Cạnh tranh 2004, cho đến nay, trong Luật Cạnh tranh 2018 và các văn bản liên quan, vấn đề tập trung kinh tế đã và đang được quy định tương đối đầy đủ và chặt chẽ, tạo điều kiện thuận lợi cho cả các chủ thể tham gia lẫn chủ thể quản lý.

Khái niệm hành vi tập trung kinh tế

Luật cạnh tranh 2018 không định nghĩa thế nào là tập trung kinh tế mà chỉ liệt kê các hành vi được coi là trung kinh tế tại Khoản 1 Điều 29 Luật cạnh tranh 2018. Theo đó, tập trung kinh tế bao gồm các hình thức sau đây: Sáp nhập doanh nghiệp; Hợp nhất doanh nghiệp; Mua lại doanh nghiệp; Liên doanh giữa các doanh nghiệp; Các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật. Cơ bản các hình thức tập trung kinh tế Luật cạnh tranh 2018 kế thừa Điều 16 Luật cạnh tranh 2004.

Đặc điểm của tập trung kinh tế

- Thứ nhất, chủ thể của tập trung kinh tế là các doanh nghiệp hoạt động trên thị trường. Tham gia một vụ tập trung kinh tế ít nhất là phải có hai chủ thể tồn tại độc lập với

nhau để tập trung sức mạnh với nhau. Theo quy định của Luật cạnh tranh hiện hành, chủ thể tham gia tập trung kinh tế là doanh nghiệp. Tuy nhiên, không phải tất cả mọi loại hình doanh nghiệp đều được tham gia vào các hình thức tập trung kinh tế mà mỗi hình thức tập trung kinh tế khác nhau sẽ có giới hạn khác nhau về chủ thể tham gia theo quy định của Luật doanh nghiệp 2014. Ví dụ: chủ thể được sáp nhập, hợp nhất chỉ có công ty cổ phần, công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn.

- Thứ hai, hành vi tập trung kinh tế được thực hiện dưới những hình thức nhất định theo quy định của pháp luật.

Hình thức tập trung kinh tế bao gồm: sáp nhập, hợp nhất, mua lại và liên doanh giữa các doanh nghiệp. Bản chất của hình thức sáp nhập, hợp nhất là đã có doanh nghiệp tồn tại trên thị trường liên kết khả năng kinh doanh bằng cách chủ động tích tụ các nguồn lực kinh tế như vốn, lao động, kỹ thuật, năng lực quản lý,… mà họ đang nắm giữ riêng lẻ để hình thành một khối thống nhất có quy mô hoạt động lớn hơn trước và cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp sẽ có sự thay đổi so với tổ chức của doanh nghiệp trước khi tập trung kinh tế. Trong hình thức mua lại hoặc liên doanh, các doanh nghiệp tập trung kinh tế theo hình thức này mục đích là sở hữu toàn bộ doanh nghiệp khác hoặc sở hữu một phần đủ để kiểm soát doanh nghiệp đó. Đây là điểm khác biệt cơ bản của tập trung kinh tế so với các hành vi hạn chế cạnh tranh khác như thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh, vị trí độc quyền vì những hành vi hạn chế cạnh tranh này không dẫn đến thay đổi cơ cấu sở hữu cũng như tổ chức quản lý doanh nghiệp.

- Thứ ba, hậu quả của tập trung kinh tế là việc hình thành các doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế lớn, thay đổi cấu trúc thị trường và tương quan cạnh tranh trên thị trường.

Các doanh nghiệp thông qua các hình thức tập trung kinh tế khác nhau đã tích tụ các nguồn lực tài chính, kỹ thuật, lao động, năng lực tổ chức quản lý điều hành của các doanh nghiệp riêng lẻ để tạo thành các doanh nghiệp, tập đoàn lớn mạnh hơn. Tập trung kinh tế là kết quả của quá trình tích tụ tư bản hình thành những doanh nghiệp lớn mạnh hơn về tài chính nhưng không chủ yếu từ kết quả kinh doanh của từng doanh nghiệp mà bắt nguồn từ việc các doanh nghiệp cùng nhau thực hiện hành vi sáp nhập, hợp nhất, liên doanh, mua lại doanh nghiệp. Như vậy, dù tập trung kinh tế được hình thành theo hình thức nào cũng đều làm cho vị trí và lợi thế cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường bị thay đổi do việc xuất hiện “đột ngột” các doanh nghiệp có tiềm lực tài chính lớn mạnh hơn và làm thay đổi tương quan cạnh tranh trên thị trường.

- Thứ tư, dựa trên tiêu chí nhất định theo các quy định của pháp luật cạnh tranh, Nhà nước sẽ kiểm soát các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế.

Tập trung kinh tế được hiểu là quyền tự do kinh doanh của các chủ sở hữu doanh nghiệp khi họ quyết định thay đổi cơ cấu tổ chức doanh nghiệp của mình. Tuy nhiên, như đã phân tích ở trên, tập trung kinh tế sẽ hình thành các tập đoàn kinh tế lớn mạnh và có thể gây hạn chế cạnh tranh, vì vậy các nước phải kiểm soát tập trung kinh tế. Tiêu chí chủ yếu được sử dụng để xem xét các vụ tập trung kinh tế thông qua việc đánh giá tác động tích cực của tập trung kinh tế và đánh giá tác động hoặc khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể của việc tập trung kinh tế. Ngoài ra, còn một số tiêu chí khác như sô lượng nhân viên, tổng tài sản, cơ cấu thị trường,…

Các hình thức tập trung kinh tế

Căn cứ vào Khoản 1, Điều 29 của Luật Cạnh tranh năm 2018, các hình thức tập trung kinh tế bao gồm các hình thức sau đây:

“Điều 29. Các hình thức tập trung kinh tế

1. Tập trung kinh tế bao gồm các hình thức sau đây:

a) Sáp nhập doanh nghiệp;

b) Hợp nhất doanh nghiệp;

c) Mua lại doanh nghiệp;

d) Liên doanh giữa các doanh nghiệp;

đ) Các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật.”

- Cũng theo quy định của Luật này, sáp nhập doanh nghiệp được hiểu là việc một hoặc một số doanh nghiệp chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình sang một doanh nghiệp khác, đồng thời chấm dứt hoạt động kinh doanh hoặc sự tồn tại của doanh nghiệp bị sáp nhập.

- Hợp nhất doanh nghiệp là việc hai hoặc nhiều doanh nghiệp chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình để hình thành một doanh nghiệp mới, đồng thời chấm dứt hoạt động kinh doanh hoặc sự tồn tại của các doanh nghiệp bị hợp nhất.

- Mua lại doanh nghiệp là việc một doanh nghiệp trực tiếp hoặc gián tiếp mua toàn bộ hoặc một phần vốn góp, tài sản của doanh nghiệp khác đủ để kiểm soát, chi phối doanh nghiệp hoặc một ngành, nghề của doanh nghiệp bị mua lại.

- Liên doanh giữa các doanh nghiệp là việc hai hoặc nhiều doanh nghiệp cùng nhau góp một phần tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình để hình thành một doanh nghiệp mới.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Cạnh tranh năm 2018

Luật Hoàng Anh