Dịch vụ trung gian thương mại là gì? Đặc điểm của dịch vụ trung gian thương mại là gì?

Trong nền kinh tế sản xuất hàng hoá, hoạt động trao đổi hàng hoá, dịch vụ giữa các thương nhân thông qua mua bán là điều kiện quan trọng cho sự tồn tại và phát triển của xã hội. Khi mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ trên thị trường, tuỳ thuộc vào đối tượng giao dịch, thời gian giao dịch, thị trường cũng như tính chất, thời cơ của từng thương vụ, thương nhân có thể lựa chọn phương thức giao dịch cho phù hợp, hoặc là phương thức giao dịch trực tiếp thực hiện hoặc phương thức giao dịch qua trung gian.

1. Hoạt động trung gian thương mại

Giao dịch qua trung gian trong hoạt động thương mại là phương thức giao dịch trong đó mọi việc thiết lập quan hệ giữa người mua và người bán hàng hoá (người cung ứng dịch vụ và người sử dụng dịch vụ) và việc xác định các điều kiện giao dịch phải thông qua một người trung gian.[1]

Trong phương thức giao dịch trực tiếp chỉ có hai chủ thể trực tiếp thiết lập quan hệ với nhau còn trong phương thức giao dịch qua trung gian sẽ xuất hiện một chủ thể nữa, người này đứng ở vị trí độc lập với hai bên còn lại trong quan hệ và là người thực hiện dịch vụ theo sự uỷ quyền và vì lợi ích của người khác để hưởng thù lao. Có thể gọi công việc do người trung gian thực hiện trong hoạt động thương mại để hưởng thù lao là dịch vụ trung gian thương mại. Đây là loại dịch vụ được thực hiện chủ yếu trong lĩnh vực phân phối thương mại và đối với nhà sản xuất thì thông qua dịch vụ này giúp họ tiếp cận với người tiêu dùng một cách nhanh chóng hơn.

Theo quy định tại Khoản 11 Điều 3 Luật thương mại năm 2005 quy định: “Các hoạt động trung gian thương mại là hoạt động của thương nhân để thực hiện các giao dịch thương mại cho một hoặc một số thương nhân được xác định, bao gồm hoạt động đại diện cho thương nhân, môi giới thương mại, uỷ thác mua bán hàng hoá và đại lý thương mại.”

Nội dung cụ thể về từng loại hoạt động trung gian thương mại (đại diện cho thương nhân, môi giới thương mại, ủy thác mua bán hàng hoá, đại lý thương mại) được quy định trong chương V Luật thương mại 2005 với tiêu đề: Các hoạt động trung gian thương mại từ Điều 141 đến Điều 177.

2. Đặc điểm của dịch vụ trung gian thương mại

Các dịch vụ trung gian thương mại có những đặc điểm chung như sau:

Thứ nhất, dịch vụ trung gian thương mại do một chủ thế trung gian thực hiện vì lợi ích của bên thuê dịch vụ để hưởng thù lao.

Dịch vụ trung gian thương mại là loại hoạt động cung ứng dịch vụ thương mại (nhằm mục tiêu lợi nhuận) do một chủ thể trung gian thực hiện. Trong hoạt động dịch vụ trung gian thương mại, bên trung gian có vai trò làm cầu nối giữa bên thuê dịch vụ và bên thứ ba. Bên trung gian thực hiện việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ thương mại với bên thứ ba không vì lợi ích của bản thân mình mà vì lợi ích của bên thuê dịch vụ (bên uỷ quyền). Tuy nhiên, bên trung gian (bên được uỷ quyền) sẽ được hưởng thù lao khi hoàn thành nhiệm vụ bên uỷ quyền giao phó.

Trong các hoạt động trung gian thương mại, bên thuê dịch vụ sẽ uỷ quyền cho bên thực hiện dịch vụ thay mặt mình mua, bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ thương mại với bên thứ ba, theo đó bên được uỷ quyển sẽ có nhiệm vụ đàm phán giao dịch với bên thứ ba để thực hiện việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ cho bên uỷ quyền theo yêu cầu của bên uỷ quyền. Hoạt động dịch vụ trung gian thương mại khác với các hoạt động dịch vụ có liên quan đến bên thứ ba như: dịch vụ vận tải, dịch vụ giao nhận hàng hoá... ở chỗ những dịch vụ này được thực hiện trực tiếp giữa bên làm dịch vụ với bên thuê dịch vụ mà không có sự tham gia của bên trung gian.

Thứ hai, bên thực hiện dịch vụ trung gian phải là thương nhân và có tư cách pháp lý độc lập với bên thuê dịch vụ và bên thứ ba.

Để thực hiện các dịch vụ trung gian thương mại, bên trung gian phải là thương nhân theo quy định tại Điều 6 Luật Thương mại 2005. Đối với một số dịch vụ trung gian thương mại như dịch vụ uỷ thác mua bán hàng hoá, dịch vụ đại lí thương mại ngoài điều kiện là thương nhân bên trung gian còn phải có điều kiện khác nhưng phải là thương nhân kinh doanh mặt hàng phù hợp với hàng hoá được uỷ thác.

Trong quan hệ với bên thuê dịch vụ (bên uỷ quyền) và bên thứ ba, người trung gian thực hiện các hoạt động thương mại với tư cách pháp lí hoàn toàn độc lập và tự do. Điều này thể hiện qua việc người trung gian có trụ sở riêng, có tư cách pháp lí độc lập, tự định đoạt thời gian làm việc, tự chịu trách nhiệm về các hoạt động của mình. Điều này giúp ta phân biệt người trung gian trong hoạt động thương mại với các chi nhánh, văn phòng đại diện do thương nhân lập ra để thực hiện hoạt động kinh doanh của thương nhân và những người lao động làm thuê cho thương nhân cũng như những người có chức năng đại diện như: giám đốc doanh nghiệp, thành viên hợp danh của công ty hợp danh. Các chủ thể nói trên không có tư cách pháp lí độc lập và chỉ được thực hiện các hoạt động trong phạm vi, quyền hạn theo quy định trong nội bộ của thương nhân đó.

Thứ ba, dịch vụ trung gian thương mại được xác lập trên cơ sở hợp đồng bằng văn bản hoặc hình thức khác có giá trị pháp lí tương đương.

Theo quy định của Luật thương mại, các hoạt động dịch vụ như: đại diện cho thương nhân, môi giới thương mại, uỷ thác mua bán hàng hoá, đại lí thương mại phát sinh trên cơ sở hợp đồng đại diện cho thương nhân; hợp đồng môi giới; hợp đồng uỷ thác mua bán hàng hoá; hợp đồng đại lí thương mại. Các hợp đồng này đều có tính chất là hợp đồng song vụ, ưng thuận và có tính đền bù. Hình thức của các hợp đồng này bất buộc phải được thể hiện bằng văn bản hoặc các hình thức khác có giá trị pháp lí tương đương với văn bản bao gồm: điện báo, telex, fax, thông điệp dữ liệu và các hình thức khác theo quy định của pháp luật.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Thương mại 2005

Luật Hoàng Anh

[1] Xem: Trường Đại học Thương mại, Giáo trình kĩ thuật thương mại quốc tế, Nxb. Thống kê, 2003, tr. 17.