Những tác động cạnh tranh đến thị trường liên quan sau khi tập trung kinh tế xảy ra tại Việt Nam là gì?

Căn cứ pháp lý:

- Luật Cạnh tranh năm 2018.

- Luật Cạnh tranh năm 2004 (đã hết hiệu lực từ ngày 01/07/2019).

- Nghị định số 35/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Cạnh tranh.

Vụ việc mua lại doanh nghiệp giữa Công ty cổ phần Đầu tư Thế giới Di động và Công ty cổ phần thế giới số Trần Anh

Ngày 12 tháng 10 năm 2017, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Cục CT & BVNTD) đã tiếp nhận Hồ sơ thông báo TTKT Công ty cổ phần Đầu tư Thế Giới Di Động (Thế Giới Di Động) dự kiến mua lại Công ty cổ phần Thế giới số Trần Anh (Trần Anh).

Thế giới Di động dự định mua 100% cổ phần từ các cổ đông hiện hữu của Trần Anh. Sau giao dịch mua lại, Thế giới di động sẽ trở thành công ty mẹ của Trần Anh để trực tiếp quản lý và điều hành toàn bộ hoạt động kinh doanh của Trần Anh.

Sau khi tiến hành thẩm định Hồ sơ thông báo tập trung kinh tế và khảo sát ý kiến của các doanh nghiệp kinh doanh trên thị trường, ngày 27 tháng 11 năm 2017, Cục CT & BVNTD đã hoàn thiện báo cáo thẩm định hồ sơ tập trung kinh tế.

Ngày 3/1/2018, thương vụ Công ty cổ phần Đầu tư Thế giới Di động (mã: MWG) thâu tóm chuỗi Điện máy Trần Anh (mã: TAG) chính thức được hoàn tất. MWG đã chi khoảng 850 tỷ đồng sở hữu hơn 23,6 triệu cổ phiếu TAG của Trần Anh, với mức giá khoảng 35.500 đồng/cổ phiếu, tương đương hơn 95,2% số lượng cổ phiếu lưu hành của TAG. Cụ thể, Thế Giới Di Động mua lại cổ phần từ 9 cổ đông hiện hữu tại Trần Anh bao gồm cổ đông lớn nhất là Nojima Corporation với số lượng 7,7 triệu cổ phiếu TAG, tương đương 30,9% vốn. Mua lại 5,6 triệu cổ phiếu, tương đương 22,7% vốn TAG từ ông Trần Xuân Kiên, Chủ tịch HĐQT Trần Anh; mua lại 5,3 triệu cổ phiếu TAG (21,5% vốn) do bà Đỗ Thị Thu Hường nắm giữ và 6 cổ đông cá nhân khác là các nhân sự cấp cao khác tại Trần Anh đã đăng ký bán ra từ ngày 2/1/2018.

Tác động cạnh tranh đến thị trường liên quan của việc tập trung kinh tế

Thông qua việc mua toàn bộ 100% cổ phần từ các cổ đông hiện hữu của Công ty CP Thế giới số Trần Anh, Công ty CP Đầu tư Thế giới Di động đã thành chủ sở hữu chuỗi bán lẻ điện máy Trần Anh.

Việc Thế giới Di Động mua hệ thống bán lẻ điện máy Trần Anh khiến nhiều người tiêu dùng lo lắng rằng hoạt động này sẽ tạo tiền đề cho Thế giới Di Động độc quyền kinh doanh điện máy khi chiếm thị phần lớn hơn, rất có thể giá bán lẻ các sản phẩm điện máy sẽ tăng trong thời gian tới. Nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) đã tiến hành thẩm định hồ sơ thông báo tập trung kinh tế; khảo sát ý kiến của các doanh nghiệp kinh doanh trên thị trường về việc Thế giới di động mua hệ thống siêu thị điện máy Trần Anh. Qua thẩm định, Cục xác định thương vụ mua lại chuỗi Trần Anh của Thế giới Di Động chính là hình thức mua lại doanh nghiệp, được quy định tại Khoản 3 Điều 16 và Khoản 3 Điều 17 Luật Cạnh tranh 2004. Thương vụ này đã tác động tới cấu trúc thị trường dịch vụ bán lẻ chuyên kinh doanh các sản phẩm điện máy và công nghệ thông tin theo hướng giảm số lượng đối thủ cạnh tranh. Nghĩa là từ đối thủ cạnh tranh, Trần Anh trở thành công ty con của Thế Giới Di Động. Phi vụ thâu tóm này đã làm gia tăng sức mạnh thị trường của Thế Giới Di Động trên thị trường liên quan. Tuy nhiên, trên thực tế khảo sát, mức độ gia tăng sức mạnh đó là không đáng kể do trong thời gian qua Thế Giới Di Động đã là doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh trên thị trường bán lẻ chuyên doanh sản phẩm công nghệ thông tin và hiện chiếm hơn 30% thị phần. Do đó, những mối lo lắng về một kịch bản rằng Thế Giới Di Động sau khi thâu tóm được một nhà cung cấp lớn ở khu vực miền Bắc sẽ có những hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh, vị trí độc quyền trên thị trường đã được lắng xuống nhanh chóng. Trên thị trường bán lẻ điện máy và công nghệ thông tin, luôn có những doanh nghiệp lớn, có chỗ đứng và uy tín về chất lượng hàng hóa cũng như chính sách bảo hành và sở hữu lượng khách hàng riêng của họ (như FPT, Nguyễn Kim, Phúc Anh, …), đủ sức cạnh tranh đối với Thế Giới Di Động. Bởi vậy, việc Thế Giới Di Động có thể làm lũng đoạn thị trường này là điều khó có thể xảy ra.

Đây không phải là lần đầu tiên hoạt động sáp nhập hệ thống bán lẻ diễn ra, trước đó Central Group (Thái Lan) đã mua lại hệ thống siêu thị Big C với số tiền lên đến 1 tỷ USD, mua 49% cổ phần hệ thống siêu thị điện máy Nguyễn Kim, 49% cổ phần của Lan Chi Mart và cùng Nguyễn Kim mua 100% cổ phần của mạng thương mại điện tử Zalora…v.v.

Đồng tình với quyết định của Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng, các chuyên gia bán lẻ cho rằng việc Thế Giới Di Động mua lại Trần Anh là hướng đi mới cho doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam có đủ sức cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài đang ồ ạt đầu tư vào thị trường Việt Nam. Từ vụ việc này, cho thấy doanh nghiệp Việt đã “bắt tay” không để thị trường bán lẻ liên tục rơi vào tay các đại gia nước ngoài, trở thành đối trọng với doanh nghiệp ngoại. Đặc biệt, nếu để Trần Anh rơi vào tay doanh nghiệp Thái Lan, Nhật Bản hay Hàn Quốc như hàng loạt chuỗi bán lẻ khác, doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam trên thị trường này sẽ gặp khó khăn lớn trong việc cạnh tranh lại với các đối thủ ngoại lớn mạnh chiếm lĩnh thị trường bán lẻ.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Cạnh tranh năm 2018

Luật Hoàng Anh