Phân loại đấu thầu hàng hoá, dịch vụ như thế nào?

Đấu thầu là một phần trong hoạt động mua sắm giữa các doanh nghiệp và cơ quan nhà nước. Đây là hình thức cạnh tranh văn minh trong nền kinh tế thị trường, là một phương thức giao dịch đặc biệt dành cho các giao dịch quy mô lớn, đòi hỏi hiệu quả và minh bạch. Đấu thầu thường xuất hiện trong các lĩnh vực như xây dựng, lắp đặt thiết bị, mua sắm, …

Khái niệm đấu thầu

Tại Khoản 1 Điều 214 Luật Thương mại năm 2005 định nghĩa đấu thầu hàng hóa, dịch vụ như sau:

“Điều 214. Đấu thầu hàng hoá, dịch vụ

1. Đấu thầu hàng hoá, dịch vụ là hoạt động thương mại, theo đó một bên mua hàng hoá, dịch vụ thông qua mời thầu (gọi là bên mời thầu) nhằm lựa chọn trong số các thương nhân tham gia đấu thầu (gọi là bên dự thầu) thương nhân đáp ứng tốt nhất các yêu cầu do bên mời thầu đặt ra và được lựa chọn để ký kết và thực hiện hợp đồng (gọi là bên trúng thầu).”

Có thể thấy, đấu thầu hàng hóa, dịch vụ vừa có tính chất chung của một hoạt động thương mại độc lập, vừa có những đặc điểm riêng so với các hoạt động thương mại khác. Hay nói cách khác, đấu thầu hàng hóa, dịch vụ là hoạt động thương mại đặc thù.

Đấu thầu hàng hoá, dịch vụ được phân chia thành nhiều loại khác nhau dựa trên các tiêu chí về hình thức đấu thầu và về phương thức đấu thầu.

Dựa theo tiêu chí hình thức đấu thầu

Dựa theo tiêu chí phân loại là hình thức đấu thầu thì theo quy định tại Khoản 1 Điều 215 Luật Thương mại 2005 có hai hình thức đấu thầu là đấu thầu rộng rãi và đấu thầu hạn chế.

+ Đấu thầu rộng rãi: Đấu thầu rộng rãi là hình thức đấu thầu mà bên mời thầu không hạn chế số lượng các bên dự thầu (theo Điểm a Khoản 1 Điều 215 Luật Thương mại năm 2005).

Bên mời thầu có trách nhiệm thông báo công khai về các điều kiện cũng như thời gian dự thầu trên các phương tiện thông tin đại chúng trước khi phát hành hồ sơ mời thầu. Đấu thầu rộng rãi đem lại sự cạnh tranh lớn nhất giữa các nhà thầu, nên nó là hình thức chủ yếu được áp dụng trong đấu thầu hàng hoá, dịch vụ.

+ Đấu thầu hạn chế: Đấu thầu hạn chế là hình thức đấu thầu mà bên mời thầu chỉ mời một số nhà thầu nhất định dự thầu (theo Điểm b Khoản 1 Điều 215 Luật Thương mại năm 2005). Đây là hình thức đấu thầu mà chỉ những nhà thầu có đủ kinh nghiệm và năng lực mới được tham dự. Số lượng nhà thầu tham dự phải đủ rộng để đảm bảo có sự cạnh tranh, thông thường phải có từ 5 nhà thầu trở lên cho mỗi gói thầu. Trong hình thức này, bên mời thầu không cần thông báo công khai mà trực tiếp gửi thư mời thầu cho từng nhà thầu được mời tham dự.

Đấu thầu hạn chế được áp dụng khi chỉ có một số nhà thầu có khả năng đáp ứng được yêu cầu của gói thầu hoặc do nguồn vốn sử dụng yêu cầu phải đấu thầu hạn chế hoặc do tình hình cụ thể của gói thầu mà việc đấu thầu hạn chế có lợi thế.

Việc chọn hình thức đấu thầu rộng rãi hoặc đấu thầu hạn chế do bên mời thầu quyết định.

Dựa theo tiêu chí phương thức đấu thầu

Dựa theo tiêu chí phân loại là phương thức đấu thầu thì theo quy định tại Điều 216 Luật Thương mại 2005 có hai phương thức đấu thầu là đấu thầu một túi hồ sơ và đấu thầu hai túi hồ sơ.

+ Đấu thầu một túi hồ sơ

Đối với đấu thầu một túi hồ sơ, khi dự thầu, bên dự thầu nộp hồ sơ dự thầu gồm đề xuất về kỹ thuật, đề xuất về tài chính trong một túi hồ sơ theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu để bên mời thầu xem xét và đánh giá chung. Các túi hồ sơ này được mở và đánh giá một lần vào cùng một thời điểm (Theo Khoản 2 Điều 216 Luật Thương mại năm 2005).

+ Đấu thầu hai túi hồ sơ

Đối với đầu thầu hai túi hồ sơ (thường áp dụng khi hàng hoá, dịch vụ có yêu cầu đặc biệt về chỉ tiêu kĩ thuật) thì các đề xuất về kĩ thuật và đề xuất về tài chính có thể được nộp cùng thời điểm nhưng trong hai túi hồ sơ khác nhau. Khi mở thầu, những túi hồ sơ đề xuất về kĩ thuật sẽ được xem xét trước. Những nhà thầu nào đạt được điểm số về kĩ thuật nhất định theo tiêu chuẩn đã xác định sẽ được mở tiếp túi hồ sơ để xuất về tài chính để so sánh (theo Khoản 3 Điều 216 Luật Thương mại năm 2005).

Bên mời thầu có quyền lựa chọn phương thức đấu thầu và phải thông báo trước cho các bên dự thầu.

Như vậy, tùy theo mục đích, yêu cầu của gói thầu hoặc do tình hình cụ thể của gói thầu mà bên mời thầu có quyền lựa chọn hình thức, phương thức đấu thầu cho phù hợp và phải có nghĩa vụ thông báo cho các bên dự thầu.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Thương mại 2005

Luật Hoàng Anh