Phân loại tập trung kinh tế như thế nào?

Một trong những vấn đề lớn được điều chỉnh trong pháp luật Cạnh tranh là tập trung kinh tế. Được nhìn nhận từ Luật Cạnh tranh 2004, cho đến nay, trong Luật Cạnh tranh 2018 và các văn bản liên quan, vấn đề tập trung kinh tế đã và đang được quy định tương đối đầy đủ và chặt chẽ, tạo điều kiện thuận lợi cho cả các chủ thể tham gia lẫn chủ thể quản lý.

Luật cạnh tranh 2018 không định nghĩa thế nào là tập trung kinh tế mà chỉ liệt kê các hành vi được coi là trung kinh tế tại Khoản 1 Điều 29 Luật cạnh tranh 2018. Theo đó, tập trung kinh tế bao gồm các hình thức sau đây: Sáp nhập doanh nghiệp; Hợp nhất doanh nghiệp; Mua lại doanh nghiệp; Liên doanh giữa các doanh nghiệp; Các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật. Cơ bản các hình thức tập trung kinh tế Luật cạnh tranh 2018 kế thừa Điều 16 Luật cạnh tranh 2004.

Tập trung kinh tế được hiểu là quyền tự do kinh doanh của các chủ sở hữu doanh nghiệp khi họ quyết định thay đổi cơ cấu tổ chức doanh nghiệp của mình. Tuy nhiên, như đã phân tích ở trên, tập trung kinh tế sẽ hình thành các tập đoàn kinh tế lớn mạnh và có thể gây hạn chế cạnh tranh, vì vậy các nước phải kiểm soát tập trung kinh tế. Tiêu chí chủ yếu được sử dụng để xem xét các vụ tập trung kinh tế thông qua việc đánh giá tác động tích cực của tập trung kinh tế và đánh giá tác động hoặc khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể của việc tập trung kinh tế. Ngoài ra, còn một số tiêu chí khác như sô lượng nhân viên, tổng tài sản, cơ cấu thị trường, …

Phân loại tập trung kinh tế

Căn cứ vào vị trí của các chủ thể tham gia tập trung kinh tế theo cấp độ kinh doanh, tập trung kinh tế được chia thành:

- Tập trung kinh tế theo chiều ngang: là sự sáp nhập, hợp nhất, mua lại, liên doanh…thường diễn ra giữa hai doanh nghiệp cùng nằm ở một cấp độ trong chuỗi sản xuất hay nói cách khác đó là những doanh nghiệp trên cùng một thị trường liên quan.

- Tập trung kinh tế theo chiều dọc: là sự hợp nhất, sáp nhập, mua lại hoặc liên doanh giữa các doanh nghiệp ở những cấp độ khác nhau của chuỗi sản xuất tức là những doanh nghiệp có quan hệ người mua - người bán với nhau.

- Tập trung kinh tế dạng hỗn hợp: là sự sáp nhập, hợp nhất, mua lại, liên doanh của những doanh nghiệp không phải là đối thủ của nhau và cũng không có những mối quan hệ mua bán thực sự hoặc tiềm năng trên thị trường liên quan.

Quy định về tập trung kinh tế theo pháp luật cạnh tranh Việt Nam

Các hình thức tập trung kinh tế theo quy định của pháp luật cạnh tranh Việt Nam bao gồm các hình thức sau:

- Hành vi sáp nhập doanh nghiệp

Căn cứ Khoản 2 Điều 29 Luật cạnh tranh 2018: “Sáp nhập doanh nghiệp là việc một hoặc một số doanh nghiệp chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình sang một doanh nghiệp khác, đồng thời chấm dứt hoạt động kinh doanh hoặc sự tồn tại của doanh nghiệp bị sáp nhập”. Có thể khái quát công thức sáp nhập doanh nghiệp như sau: A+B = A (B chấm dứt sự tồn tại)

- Hành vi hợp nhất doanh nghiệp

Khoản 3 Điều 29 Luật cạnh tranh 2018: “Hợp nhất doanh nghiệp là việc hai hoặc nhiều doanh nghiệp chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình để hình thành một doanh nghiệp mới, đồng thời chấm dứt hoạt động kinh doanh hoặc sự tồn tại của các doanh nghiệp bị hợp nhất”. Khác với sáp nhập doanh nghiệp, hợp nhất doanh nghiệp sẽ dẫn đến các doanh nghiệp bị hợp nhất sẽ chấm dứt tồn tại. Có thể khái quát công thức hợp nhất doanh nghiệp như sau: A + B = C

- Hành vi mua lại doanh nghiệp

Khoản 4 Điều 29 Luật cạnh tranh 2018: “Mua lại doanh nghiệp là việc một doanh nghiệp mua lại trực tiếp hoặc gián tiếp mua lại toàn bộ hoặc một phần vốn góp, tài sản của doanh nghiệp khác đủ để kiểm soát, chi phối doanh nghiệp hoặc một ngành, nghề của doanh nghiệp bị mua lại”. Luật cạnh tranh 2018 đã có sự bổ sung mua lại doanh nghiệp so với Luật cạnh tranh 2004 ở hành vi mua lại doanh nghiệp trực tiếp hoặc gián tiếp. Ta có thể khái quát công thức mua lại doanh nghiệp: A + B = A+

Nhìn tổng thể, có thể nhận thấy nó khá giống với hình thức sáp nhập doanh nghiệp nhưng ở mua lại doanh nghiệp thì doanh nghiệp bị mua lại vẫn còn tồn tại nhưng chỉ còn lại cái vỏ bọc, linh hồn của doanh nghiệp đã bị sở hữu hoặc chi phối kiểm soát bởi doanh nghiệp mua lại.

- Hành vi liên doanh giữa các doanh nghiệp

Theo quy định tại Khoản 4 Điều 17 Luật cạnh tranh 2018: “Liên doanh giữa các doanh nghiệp là việc hai hoặc nhiều doanh nghiệp cùng nhau góp một phần tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình để hình thành một doanh nghiệp mới”. Công thức được khái quát như sau: A + B = C (A, B vẫn còn tồn tại hoạt động trên thị trường).

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Cạnh tranh năm 2018

Luật Hoàng Anh