Phân tích vụ việc tập trung kinh tế của Thế giới Di động và Trần Anh (Phần 1)

Căn cứ pháp lý:

- Luật Cạnh tranh năm 2018.

- Luật Cạnh tranh năm 2004 (đã hết hiệu lực từ ngày 01/07/2019)

- Nghị định số 35/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Cạnh tranh.

Vụ việc mua lại doanh nghiệp giữa Thế giới Di động (Công ty cổ phần Đầu tư Thế giới Di động) và Trần Anh (Công ty cổ phần thế giới số Trần Anh) năm 2017

Ngày 12 tháng 10 năm 2017, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (CT&BVNTD) đã tiếp nhận Hồ sơ thông báo TTKT Công ty cổ phần Đầu tư Thế Giới Di Động (Thế Giới Di Động) dự kiến mua lại Công ty cổ phần Thế giới số Trần Anh (Trần Anh).

Thế giới Di động dự định mua 100% cổ phần từ các cổ đông hiện hữu của Trần Anh. Sau giao dịch mua lại, Thế giới di động sẽ trở thành công ty mẹ của Trần Anh để trực tiếp quản lý và điều hành toàn bộ hoạt động kinh doanh của Trần Anh.

Sau khi tiến hành thẩm định Hồ sơ thông báo tập trung kinh tế và khảo sát ý kiến của các doanh nghiệp kinh doanh trên thị trường, ngày 27 tháng 11 năm 2017, Cục CT&BVNTD đã hoàn thiện báo cáo thẩm định hồ sơ tập trung kinh tế.

Ngày 3/1/2018, thương vụ Công ty cổ phần Đầu tư Thế giới Di động (mã: MWG) thâu tóm chuỗi Điện máy Trần Anh (mã: TAG) chính thức được hoàn tất. MWG đã chi khoảng 850 tỷ đồng sở hữu hơn 23,6 triệu cổ phiếu TAG của Trần Anh, với mức giá khoảng 35.500 đồng/cổ phiếu, tương đương hơn 95,2% số lượng cổ phiếu lưu hành của TAG. Cụ thể, Thế Giới Di Động mua lại cổ phần từ 9 cổ đông hiện hữu tại Trần Anh bao gồm cổ đông lớn nhất là Nojima Corporation với số lượng 7,7 triệu cổ phiếu TAG, tương đương 30,9% vốn. Mua lại 5,6 triệu cổ phiếu, tương đương 22,7% vốn TAG từ ông Trần Xuân Kiên, Chủ tịch HĐQT Trần Anh; mua lại 5,3 triệu cổ phiếu TAG (21,5% vốn) do bà Đỗ Thị Thu Hường nắm giữ và 6 cổ đông cá nhân khác là các nhân sự cấp cao khác tại Trần Anh đã đăng ký bán ra từ ngày 2/1/2018.

Chủ thể của hành vi tập trung kinh tế

Đối với hoạt động tập trung kinh tế theo hình thức mua lại này gồm 2 chủ thể chính là: Công ty cổ phần Đầu tư Thế giới Di động (bên mua) và Công ty CP Thế giới số Trần Anh (bên bán). Đây đều là hai doanh nghiệp thuộc đối tượng điều chỉnh của pháp luật cạnh tranh.

Tính đến thời điểm thực hiện hành vi, Công ty cổ phần Đầu tư Thế giới Di động là doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực bán lẻ 3 mảng điện thoại, điện máy và bách hóa. Công ty là chủ sở hữu của chuỗi hệ thống Thegioididong và Điện Máy Xanh hiện có hơn 1.500 cửa hàng trên toàn quốc, phân bố tại hầu hết các tỉnh thành. Nắm 22% thị phần với hơn 400 cửa hàng và có mặt ở tất cả các tỉnh thành trên cả nước, nhưng Điện Máy Xanh lại không hề mạnh ở thị trường phía Bắc, đặc biệt là Hà Nội.

Trong khi đó, chuỗi điện máy Trần Anh có 35 trung tâm trải rộng tại miền bắc. Một nửa hệ thống này của Trần Anh được đặt tại Hà Nội giúp Trần Anh nắm thị phần dẫn đầu khu vực miền Bắc và khoảng 14% thị phần cả nước. Các trung tâm điện máy của Trần Anh đều có quy mô diện tích lớn, thay vì quy mô nhỏ và vừa của Điện Máy Xanh.

Hệ thống Điện Máy Xanh nhắm tới đối tượng khách hàng rất rõ ràng, là các sản phẩm gia dụng. Tuy nhiên, đối tượng của Trần Anh lại rộng hơn ở chỗ, Trần Anh bán cả đồ gia dụng và đồ cho giới văn phòng, công sở, còn có thâm niên thương hiệu về các sản phẩm máy tính cá nhân (máy để bàn) và các linh kiện cho máy tính cá nhân, như bộ vi xử lý, ram, ổ cứng... Đây là phân khúc mà Thế Giới Di Động hoàn toàn chưa đặt chân vào, khi mới chỉ dừng lại ở kinh doanh laptop, nhưng lại là thế mạnh lớn nhất của Trần Anh suốt nhiều năm qua.

Nhìn một cách sơ bộ, có thể thấy Công ty cổ phần Đầu tư Thế giới Di động và Công ty cổ phần Thế giới số Trần Anh đều là những công ty lớn trong lĩnh vực bán lẻ chuyên kinh doanh sản phẩm điện máy gia dụng, sản phẩm công nghệ thông tin. Vì vậy việc thực hiện giao dịch M&A (Mergers & Acquisitions, tức Sáp nhập và Mua lại) có ảnh hưởng đến cạnh tranh trên thị trường này hay không cần sự xem xét kĩ lưỡng từ phía cơ quan nhà nước.

Xác định thị trường liên quan của vụ việc tập trung kinh tế

Căn cứ quy định tại khoản 7, Điều 3 Luật Cạnh tranh 2018 thị trường liên quan trong vụ việc Thế giới Di động và Trần Anh là: “Thị trường bán lẻ chuyên kinh doanh các sản phẩm điện máy gia dụng trên toàn quốc và thị trường bán lẻ chuyên kinh doanh sản phẩm công nghệ thông tin trên toàn quốc.” Cụ thể đó là:

Thị trường sản phẩm liên quan

- Về hoạt động kinh doanh thực tiễn: Thế giới di động (TGDĐ) và Trần Anh vào thời điểm năm 2017 đều được biết đến với danh hiệu là các nhà bán lẻ điện máy hàng đầu, cả hai đều sở hữu hệ thống các chuỗi siêu thị điện máy với quy mô lớn.

- Khả năng thay thế về đặc tính của sản phẩm, dịch vụ: dịch vụ bán lẻ chuyên kinh doanh các sản phẩm điện máy và công nghệ thông tin qua hệ thống các siêu thị điện máy của Thế Giới Di Động và Trần Anh so với dịch vụ của các doanh nghiệp khác từ góc độ của khách hàng có nhiều đặc tính giống nhau và có khả năng thay thế được cho nhau.

- Khả năng thay thế về mục đích sử dụng của sản phẩm, dịch vụ: dịch vụ bán lẻ chuyên kinh doanh các sản phẩm điện máy và công nghệ thông tin qua hệ thống các siêu thị điện máy của TGDĐ và Trần Anh so với dịch vụ của các doanh nghiệp khác trong cùng lĩnh vực đều có mục đích sử dụng giống nhau là cung cấp những sản phẩm điện máy và công nghệ thông tin giúp khách hàng có thể tiếp cận và lựa chọn những sản phẩm phù hợp với nhu cầu của mình. Như vậy có thể thay thế được cho nhau về mục đích sử dụng dịch vụ.

- Khả năng thay thế về giá của sản phẩm, dịch vụ: giá bán các sản phẩm điện máy và công nghệ thông tin do TGDĐ và Trần Anh bán ra trên thị trường vào thời điểm xảy ra vụ việc không có quá nhiều chênh lệch so với giá của các doanh nghiệp, cá nhân bán lẻ khác.

Như vậy, thị trường sản phẩm dịch vụ liên quan của vụ việc trên là: “Thị trường bán lẻ chuyên kinh doanh các sản phẩm điện máy gia dụng và thị trường bán lẻ chuyên kinh doanh sản phẩm công nghệ thông tin.”

Thị trường địa lý liên quan

Thị trường địa lý liên quan là một khu vực địa lý cụ thể trong đó có các hàng hoá, dịch vụ có thể thay thế cho nhau với các điều kiện cạnh tranh tương tự và có sự khác biệt đáng kể với các khu vực địa lý lân cận. Đây là yếu tố không gian theo quy định của Luật cạnh tranh năm 2018.

- Vào năm 2017 Thế Giới Di Động không hề che giấu tham vọng mở rộng thị phần bán lẻ điện máy trên toàn quốc, đặc biệt sau sự xuất hiện của thương hiệu Điện máy Xanh. Vào thời điểm đó 404 cửa hàng Điện máy Xanh của công ty này mới phần lớn tập trung ở phía Nam, chỉ chiếm 15% thị phần ở Hà Nội. Trong khi đó, Trần Anh sở hữu 35 trung tâm điện máy tại nhiều tỉnh thành ở miền Bắc và miền Trung, với Hà Nội là thị trường lớn nhất gồm 14 điểm bán. Như vậy, có thể thấy khu vực địa lý có hoạt động cung cấp dịch vụ của cả TGDĐ và Trần Anh sau khi tập trung kinh tế là trên toàn bộ lãnh thổ Việt Nam.

- Về tập quán của người tiêu dùng: qua thực tiễn cho thấy khách hàng khi muốn mua các sản phẩm điện máy hoặc sản phẩm công nghệ thông tin thường sẽ lên web xem những thông tin quảng cáo về các công ty cung cấp dịch vụ, sản phẩm có uy tín, chất lượng và sẽ lựa chọn những vị trí gần nhất đối với khách hàng để thuận tiện cho quá trình di chuyển. Việc thực hiện dịch vụ bán lẻ các sản phẩm điện máy và công nghệ thông tin thường được thực hiện trong một khu vực địa lý nơi mà khách hàng cư trú.

Do đó, thị trường địa lý liên quan của vụ việc là trên toàn bộ lãnh thổ Việt Nam.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Cạnh tranh năm 2018

Luật Hoàng Anh