Phương thức giải quyết tranh chấp hòa giải là gì?

Một trong những phương thức giải quyết tranh chấp thương mại được quy định tại Điều 317 Luật Thương mại 2005 đó là phương thức hòa giải. Vậy cụ thể phương thức này là như thế nào?

Khái niệm, bản chất phương thức hòa giải

Theo Khoản 1 Điều 3 Nghị định 22/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017 định nghĩa như sau: Hoà giải thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp với sự tham gia của bên thứ ba làm trung gian hoà giải để hỗ trợ, thuyết phục các bên tranh chấp tìm kiếm các giải pháp nhằm loại trừ tranh chấp đã phát sinh.

Bản chất của hoà giải được thể hiện qua các đặc trưng cơ bản sau đây:

+ Thứ nhất, việc giải quyết tranh chấp thương mại bằng hoà giải đã có sự hiện diện của bên thứ ba (do các bên tranh chấp lựa chọn) làm trung gian để trợ giúp các bên tìm kiếm giải pháp tối ưu nhằm loại trừ tranh chấp.

Trong hoà giải luôn có sự xuất hiện của người thứ ba tham gia vào quá trình giải quyết thành chấp còn thương lượng là sự tự giải quyết tranh chấp giữa các bên mà không có sự xuất hiện của người thứ ba. Tuy nhiên, bên thứ ba làm trung gian hoà giải không có quyền quyết định hay áp đặt bất cứ vấn đề gì nhằm tăng buộc các bên tranh chấp. Quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc về các bên tranh chấp khi họ thống nhất được ý chí với nhau về giải quyết vụ tranh chấp trên cơ sở hướng dẫn, trị giúp của người thứ ba làm trung gian hoà giải.

+ Thứ hai, quá trình hoà giải các bên tranh chấp cũng chịu sự chi phối bởi các quy định có tính khuôn mẫu, bắt buộc của pháp luật về thủ tục hoà giải.

Cụ thể đó là Nghị định 22/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017 về hòa giải thương mại ra đời quy định các khuôn mẫu, các nguyên tắc, trình tự, thủ tục trong hòa giải thương mại.

+ Thứ ba, văn bản về kết quả hoà giải thành được xem xét công nhận theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự (theo Điều 16 Nghị định 22/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017).

Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng hòa giải thương mại

Căn cứ theo Điều 4 Nghị định 22/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017, nguyên tắc hòa giải thương mại được quy định như sau:

+ Các bên tranh chấp tham gia hòa giải hoàn toàn tự nguyện và bình đẳng về quyền và nghĩa vụ.

+ Các thông tin liên quan đến vụ việc hòa giải phải được giữ bí mật, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận bằng văn bản hoặc pháp luật có quy định khác.

+ Nội dung thỏa thuận hòa giải không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội, không nhằm trốn tránh nghĩa vụ, không xâm phạm quyền của bên thứ ba.

Các bên có thể thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng hòa giải trước, sau khi xảy ra tranh chấp hoặc tại bất cứ thời điểm nào của quá trình giải quyết tranh chấp.

Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp bằng hòa giải thương mại

Căn cứ theo Điều 14 Nghị định 22/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017, trình tự, thủ tục tiến hành hòa giải được quy định như sau:

+ Các bên có quyền lựa chọn quy tắc hòa giải của tổ chức hòa giải thương mại để tiến hành hòa giải hoặc tự thỏa thuận trình tự, thủ tục hòa giải.

+ Trường hợp các bên không có thỏa thuận về trình tự, thủ tục hòa giải thì hòa giải viên thương mại tiến hành hòa giải theo trình tự, thủ tục mà hòa giải viên thương mại thấy phù hợp với tình tiết vụ việc, nguyện vọng của các bên và được các bên chấp thuận.

+ Tranh chấp có thể do một hoặc nhiều hòa giải viên thương mại tiến hành theo thỏa thuận của các bên.

+ Tại bất kỳ thời điểm nào trong quá trình hòa giải, hòa giải viên thương mại đều có quyền đưa ra đề xuất nhằm giải quyết tranh chấp.

+ Địa điểm, thời gian hòa giải được thực hiện theo thỏa thuận của các bên hoặc theo lựa chọn của hòa giải viên thương mại trong trường hợp các bên không có thỏa thuận.

+ Khi đạt được kết quả hòa giải thành các bên lập văn bản về kết quả hòa giải thành. Văn bản về kết quả hòa giải thành có hiệu lực thi hành đối với các bên theo quy định của pháp luật dân sự.

+ Văn bản về kết quả hòa giải thành được xem xét công nhận theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự

+ Chấm dứt hòa giải thành.

Ưu, nhược điểm của hòa giải

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng hoà giải cũng có nhiều ưu điểm như phương thức thương lượng, bởi tính đơn giản, thuận tiện, nhanh chóng, sự linh hoạt, hiệu quả và ít tốn kém. Bên cạnh những ưu điểm chung, hoà giải còn có ưu điểm vượt trội được mang lại bởi sự tham gia của người thứ ba trong quá trình giải quyết tranh chấp mà bản thân phương thức thương lượng không thể có được. Người thứ ba khi hiểu rõ được nguyên nhân, hoàn cảnh phát sinh mâu thuẫn cũng như quan điểm, nhận thức của mỗi bên, họ sẽ biết cách làm cho ý chí của các bên dễ gặp nhau trong quá trình đàm phán để loại trừ tranh chấp. Vì vậy, trong những trường hợp kinh nghiệm và sự hiểu biết của các bên về vấn đề tranh cấp còn nhiều hạn chế, giải quyết tranh chấp bằng thương lượng sẽ khó có khả năng đạt kết quả, nhưng khi có sự can thiệp của người thứ ba làm trung gian hoà giải thì cơ hội thành công lại cao hơn. Ngoài ra, kết quả hoà giải được ghi nhận và chứng kiến bởi người thứ ba nên mức độ tôn trọng và tự nguyện tuân thủ các cam kết đã đạt được trong quá trình hoà giải giữa các bên cũng cao hơn so với phương thức thương lượng.

Bên cạnh hòa giải cũng có những hạn chế tương tự như phương thức thương lượng, bởi nền tảng của hoà giải vẫn được quyết định trên cơ sở ý chí thỏa thuận cũng như sự tự nguyện thi hành của mỗi bên tranh chấp. Bởi vậy, dù có sự trợ giúp của người thứ ba làm trung gian hoà giải mà một bên không trung thực, thiếu sự thiện chí, hợp tác trong quá trình đàm phán thì hóa giải cũng khó có thể đạt được kết quả mong đợi. Ngoài ra, trong quá trình hoà giải các bên phải trao đổi, cung cấp thông tin với người thứ ba về hoạt động kinh doanh của mỗi bên liên quan đến vụ tranh chấp nên uy tín cũng như bí mật trong kinh doanh của mỗi bên dễ bị ảnh hưởng hơn phương thức thương lượng. Bên cạnh đó, chi phí cho quá trình giải quyết tranh chấp thương mại bằng hoà giải cũng thường tốn kém hơn so với thương lượng, bởi một hoặc các bên tranh chấp phải trả khoản dịch vụ phí cho người thứ ba làm trung gian hoà giải.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Thương mại 2005

Luật Hoàng Anh