Tập trung kinh tế bị cấm khi nào?

Luật cạnh tranh năm 2018 không định nghĩa thế nào là tập trung kinh tế mà chỉ liệt kê các hành vi được coi là trung kinh tế tại Khoản 1 Điều 29 Luật cạnh tranh năm 2018. Theo đó, tập trung kinh tế bao gồm các hình thức sau đây: Sáp nhập doanh nghiệp; Hợp nhất doanh nghiệp; Mua lại doanh nghiệp; Liên doanh giữa các doanh nghiệp; Các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật. Cơ bản các hình thức tập trung kinh tế Luật cạnh tranh năm 2018 kế thừa Điều 16 Luật cạnh tranh năm 2004.

Theo đó, các hành vi tập trung kinh tế bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh năm 2018 đó là:

“Điều 30. Tập trung kinh tế bị cấm

Doanh nghiệp thực hiện tập trung kinh tế gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường Việt Nam.”

Tác động hạn chế cạnh tranh ở đây được hiểu là tác động loại trừ, làm giảm, sai lệch hoặc cản trở cạnh tranh trên thị trường. Và để xác định mức độ tập trung kinh tế gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh của doanh nghiệp, pháp luật cạnh tranh đã quy định các tiêu chí đánh giá tại Điều 31 Luật này.

Các trường hợp tập trung kinh tế bị cấm

Luật cạnh tranh 2004 căn cứ vào thị phần kết hợp của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế chiếm trên 50% trên thị trường liên quan là trường hợp tập trung kinh tế bị cấm. Tuy nhiên, trong bối cảnh nền kinh tế có nhiều thay đổi, tiêu chí trên không còn phù hợp để đánh giá khách quan sức mạnh thị trường của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế, nên đến Luật cạnh tranh 2018 đã thay thế cách xác định trường hợp xác định hành vi tập trung kinh tế bị cấm tại Điều 30: “Doanh nghiệp thực hiện tập trung kinh tế gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường Việt Nam”. Luật cạnh tranh 2018 còn đưa ra các tiêu chí để đánh giá tác động hoặc khả năng gây tác động của việc tập trung kinh tế tại Điều 31: Thị phần kết hợp của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế trên thị trường liên quan; mức độ tập trung kinh tế trên thị trường liên quan trước và sau khi tập trung kinh tế; mối quan hệ của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế trong chuỗi sản xuất kinh doanh; lợi thế cạnh tranh do tập trung kinh tế mang lại trên thị trường liên quan; khả năng doanh nghiệp sau tập trung kinh tế tăng giá hoặc tăng tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu một cách đáng kể; khả năng doanh nghiệp sau tập trung kinh tế loại bỏ hoặc ngăn cản doanh nghiệp khác gia nhập hoặc mở rộng thị trường và các yêu tố đặc thù khác trong ngành lĩnh vực mà doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế.

Các trường hợp tập trung kinh tế phải thông báo

Theo Luật cạnh tranh 2018, ngưỡng thông báo tập trung kinh tế được xác định căn cứ vào một trong các tiêu chí sau: (i) Tổng tài sản trên thị trường Việt Nam của doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế; (ii) Tổng doanh thu trên thị trường Việt Nam của doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế; (iii) Giá giao dịch của tập trung kinh tế; (iv) Thị phần kết hợp trên thị trường liên quan.

- Thủ tục thực hiện thông báo gồm các bước sau:

Bước 1: Thông báo tập trung kinh tế:

Các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế phải nộp hồ sơ thông báo tập trung kinh tế đến Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia theo quy định tại Điều 34 Luật Cạnh tranh 2018.

Bước 2: Thụ lý hồ sơ thông báo tập trung kinh tế

Trong thời hạn 07 ngày làm việc, kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ thông báo việc tập trung kinh tế, Uỷ ban cạnh tranh quốc gia có trách nhiệm thông báo bằng văn bản cho doanh nghiệp nộp hồ sơ về tính hợp lệ, đầy đủ của hồ sơ; trường hợp hồ sơ chưa đầy đủ, cơ quan quản lý cạnh tranh có trách nhiệm chỉ rõ những nội dung cần bổ sung.

Bước 3: Trả lời thông báo về hồ sơ tập trung kinh tế

Ủy ban cạnh tranh quốc gia sẽ thẩm định sơ bộ và quyết định tập trung kinh tế được thực hiện và tập trung kinh tế phải thẩm định chính thức. Trong thẩm định chính thức, Ủy ban cạnh tranh quốc gia sẽ đánh giá tác động tích cực và đánh giá tác động tiêu cực. Sau đó Uỷ ban cạnh tranh quốc gia trả lời bằng văn bản, quyết định:

+ Tập trung kinh tế được thực hiện

+ Tập trung kinh tế bị cấm

+ Tập trung kinh tế có điều kiện

Tập trung kinh tế có điều kiện là điểm mới so với Luật cạnh tranh 2004, Luật cạnh tranh 2018 không quy định các trường hợp được miễn trừ đối với tập trung kinh tế như Luật 2004 mà thay vào đó quy định tập trung kinh tế có điều kiện – tức là phải đáp ứng một hoặc một số điều kiện mà Luật cạnh tranh 2018 quy định thì mới được thực hiện tập trung kinh tế.

Các trường hợp tập trung kinh tế được tự do thực hiện là các trường hợp còn lại không thuộc ngưỡng phải thông báo tập trung kinh tế quy định tại Điều 33 Luật cạnh tranh 2018.

Hình thức xử lý vi phạm pháp luật về tập trung kinh tế

Căn cứ vào Nghị định 75/2019/NĐ–CP của Chính phủ quy định về xử phạt hành vi phạm hành chính trong lĩnh vực cạnh tranh, mức xử phạt đối với hành vi vi phạm tập trung kinh tế được xác định như sau:

+ Hình thức xử phạt đối với hành vi tiến hành tập trung kinh tế thuộc trường hợp bị cấm: Hình thức xử phạt chính là phạt tiền tối đa 5% tổng doanh thu trên thị trường liên quan của năm tài chính trước năm thực hiện hành vi vi phạm. Ngoài ra còn áp dụng hình thức xử phạt bổ sung, các biện pháp khắc phục hậu quả.

+ Hình thức xử phạt đối với hành vi tiến hành tập trung kinh tế mà không thông báo: Phạt tiền đến 5% tổng doanh thu trên thị trường liên quan của năm tài chính trước năm thực hiện hành vi vi phạm.

+ Hình thức xử phạt đối với hành vi vi phạm về tập trung kinh tế bị cấm khác: Phạt tiền đến 01% hoặc 3% (tùy từng hành vi) tổng doanh thu trên thị trường liên quan của năm tài chính trước năm thực hiện hành vi vi phạm.

Như vậy, Luật cạnh tranh 2018 nói chung và tập trung kinh tế nói riêng đã có những bước sửa đổi, bổ sung, đổi mới hơn, tiến bộ hơn, phù hợp với điều kiện kinh tế thực tại của đất nước so với Luật cạnh tranh 2004.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Cạnh tranh năm 2018

Luật Hoàng Anh