Ủy thác mua bán hàng hóa là gì?

Ủy thác là việc giao cho cá nhân, pháp nhân – bên được ủy thác nhân danh người ủy thác để làm một việc nhất định mà người ủy thác không thể làm trực tiếp hoặc không muốn làm. Ủy thác mua bán hàng hóa là hoạt động thương mại được quy định cụ thể trong Luật Thương mại 2005.

1. Khái niệm ủy thác mua bán hàng hóa

Ủy thác mua bán hàng hóa được quy định cụ thể tại Điều 155 Luật Thương mại 2005 như sau:

“Điều 155. Ủy thác mua bán hàng hóa

Uỷ thác mua bán hàng hoá là hoạt động thương mại, theo đó bên nhận uỷ thác thực hiện việc mua bán hàng hoá với danh nghĩa của mình theo những điều kiện đã thoả thuận với bên uỷ thác và được nhận thù lao uỷ thác.”

Như vậy, bên nhận ủy thác thực hiện việc mua bán hàng hóa với danh nghĩa của chính mình và tuân theo những điều kiện đã thỏa thuận với bên ủy thác và nhận thù lao ủy thác từ bên ủy thác.

2. Đặc điểm của ủy thác mua bán hàng hóa

Ủy thác mua bán hàng hóa có những đặc điểm như sau:

+ Quan hệ ủy thác mua bán hàng hóa được xác lập giữa bên ủy thác và bên nhận ủy thác. Bên nhận ủy thác phải là thương nhân kinh doanh mặt hàng phù hợp với hàng hóa được ủy thác và thực hiện mua bán hàng hóa theo những điều kiện đã thỏa thuận với bên ủy thác. Thương nhân nhận ủy thác có thể nhận ủy thác mua bán hàng hóa cho nhiều bên ủy thác khác nhau (Điều 161 Luật Thương mại 2005). Bên ủy thác là bên giao cho bên nhận ủy thác thực hiện việc mua bán hàng hóa theo yêu cầu của mình và không nhất thiết phải có tư cách thương nhân. Quan hệ ủy thác có thể bao gồm ủy thác mua và ủy thác bán hàng hóa. Trong thực tế, đôi khi ủy thác còn được gọi là kí gửi. Ví dụ: Thợ thủ công, nghệ nhân nhờ thương nhân có cửa hàng, cửa hiệu bán sản phẩm, tác phẩm của mình, người có đồ cũ, đồ cổ nhờ bán kí gửi[1].

Giống quan hệ đại diện cho thương nhân bên nhận ủy thác phải có tư cách thương nhân và tiến hành hoạt động mua, bán hàng hóa theo sự ủy quyền và vì lợi ích của bên ủy thác để lấy thù lao. Nhưng khác với quan hệ đại diện cho thương nhâ, bên nhận ủy thác khi giao dịch với bên thứ ba sẽ nhân danh chính mình và những hành vi của bên nhận ủy thác sẽ man lại hậu quả pháp lý cho chính họ chứ không phải cho bên ủy thác.

+ Nội dung của hoạt động ủy thác mua bán hàng hóa bao gồm việc giao kết, thực hiện hợp đồng ủy thác giữa bên ủy thác và bên nhận ủy thác và giao kết, thực hiện hợp đồng mua bán hàng hóa giữa bên nhận ủy thác với bên thứ ba theo yêu cầu của bên ủy thác. Nội dung của hoạt động ủy thác mua bán hàng hóa hẹp hơn so với nội dung hoạt động đại diện cho thương nhân. Bên đại diện cho thương nhân có thể được bên giao đại diện ủy quyền thực hiện nhiều hành vi thương mại khác nhau, trong khi bên nhận ủy thác chỉ được bên ủy thác ủy quyền mua hoặc bán hàng hóa cụ thể nào đó cho bên thứ ba. Hoạt động ủy thác mua bán hàng hóa cũng rất khác hoạt động môi giới thương mại. Bên môi giới thương mại không giao kết hợp đồng mua bán hàng hóa hoặc hợp đồng cung ứng dịch vụ thương mại. Những hợp đồng này do các bên được môi giới giao kết trực tiếp với nhau. Bên môi giới không tham gia quá trình thực hiện hợp đồng. Còn bên nhận ủy thác trực tiếp giao kết và thực hiện hợp đồng mua bán hàng hóa với bên thứ ba.

Trong thực tế, vì nhiều lí do khác nhau mà ủy thác mua bán hàng hóa đã trở nên phổ biến trong quan hệ ủy thác xuất nhập khẩu khi một đơn vị sản xuất kinh doanh trong nước do không có điều kiện xuất nhập khẩu trực tiếp (không có nghiệp vụ xuất khẩu) ủy thác cho đơn vị chuyên kinh doanh xuất nhập khẩu để thực hiện các hoạt động mua, bán hàng hóa với thương nhân nước ngoài theo những yêu cầu của mình.

+ Việc ủy thác mua bán hàng hóa phải được xác lập bằng hợp đồng. Hợp đồng ủy thác mua bán hàng hóa phải được lập thành văn bản hoặc các hình thức khác có giá trị pháp lý tương đương.

Hợp đồng ủy thác mua bán hàng hóa được giao kết giữa bên ủy thác và bên nhận ủy thác. Bên ủy thác có thể là tổ chức hoặc cá nhân có nhu cầu mua bán hàng hóa. Bên nhân ủy thác phải là thương nhân kinhd oanh mặt hàng phù hợp với hàng hóa được ủy thác. Trong trường hợp, bên nhận ủy thác giao kết hợp đồng ủy thác không nằm trong phạm vi kinh doanh của mình thì hợp đồng đó vi phạm Điều 156 Luật Thương mại 2005 và có thể bị tuyên bố vô hiệu.

Theo Điều 518 Bộ luật dân sự, hợp đồng ủy thác mua bán hàng hóa là một loại hợp đồng dịch vụ, do đó đối tượng của hợp đồng ủy thác mua bán hàng hóa là công việc mua bán hàn hóa do bên nhận ủy thác tiến hành theo sự ủy quyền của bên ủy thác. Hàng hóa được mua bán theo yêu cầu của bên ủy thác là đối tượng của hợp đồng mua bán giao kết giữa bên nhận ủy thác với bên thứ ba chứ không phải đối tượng của hợp đồng ủy thác.

Khi giao kết hợp đồng ủy thác mua bán hàng hóa, các bên có thể thỏa thuận và ghi vào hợp đồng các điều khoản sau: Hàng hóa được ủy thác mua bán, số lượng, chất lượng, quy cách, giá cả và các điều kiện cụ thể khác của hàng hóa được ủy thác mua hoặc bán, thù lao ủy thác, thời hạn thực hiện hợp đồng ủy thác. Ngoài ra, tùy từng trượng hợp cụ thể mà các bên có thể thỏa thuận hoặc ghi vào hợp đồng những nội dung khác như các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng, trách nhiệm giải quyết khiếu nại với khách hàng, trách nhiệm tài sản của các bên khi vi phạm hợp đồng, thủ tục giải quyết tranh chấp, các trường hợp miễn trách nhiệm.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật Thương mại 2005

Luật Hoàng Anh

[1] Phạm Duy Nghĩa, Chuyên khảo luật kinh tế, Sdd, tr. 549.