Cơ quan nào có thẩm quyền giải thể đơn vị hành chính?

Đơn vị hành chính là một phần của một quốc gia hoặc vùng lãnh thổ, được phân định nhằm phục vụ mục đích quản lý. Các đơn vị hành chính có mức độ tự chủ nhất định, hoạt động trong khuôn khổ chính quyền địa phương. Các quốc gia phân chia lãnh thổ thành các đơn vị hành chính nhỏ hơn để dễ bề quản lý đất đai và các vấn đề dân sinh. Một quốc gia có thể được phân làm các tỉnh, đến lượt các tỉnh lại được chia làm các khu tự quản. Ở Việt Nam, đơn vị hành chính được quy định tại Điều 2 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 như sau:

“Điều 2. Đơn vị hành chính

Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm có:

1. Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh);

2. Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp huyện);

3. Xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã);

4. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.”

Vậy việc giải thể đơn vị hành chính được quy định như thế nào?

1. Giải thể đơn vị hành chính là gì?

Giải thể là việc chấm dứt sự tồn tại của một cơ quan, tổ chức, không còn hoặc không đủ điều kiện để tồn tại như một tổ chức nữa. Do đó, giải thể đơn vị hành chính là việc đơn vị hành chính nhất định nào đó bị chấm dứt sự tồn tại, đơn vị hành chính đó không còn hoặc không đủ điều kiện để tồn tại, hoạt động.

2. Nguyên tắc giải thể đơn vị hành chính:

Điều 128 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định như sau:

Việc giải thể đơn vị hành chính chỉ thực hiện trong các trường hợp sau đây:

- Do yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của địa phương hoặc của quốc gia;

- Do thay đổi các yếu tố địa lý, địa hình tác động đến sự tồn tại của đơn vị hành chính đó.

3. Thẩm quyền quyết định giải thể đơn vị hành chính đơn vị hành chính:

3.1. Đối với đơn vị hành chính cấp tỉnh:

Khoản 9 Điều 70 Hiến pháp 2013 quy định như sau:

“Điều 70

Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:

9. Quyết định thành lập, bãi bỏ bộ, cơ quan ngang bộ của Chính phủ; thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới hành chính tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt; thành lập, bãi bỏ cơ quan khác theo quy định của Hiến pháp và luật;”

Do đó, việc giải thể đơn vị hành chính cấp tỉnh do Quốc hội quyết định.

3.2. Đối với đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã:

Khoản 8 Điều 74 Hiến pháp năm 2013 quy định như sau:

“Điều 74

Ủy ban thường vụ Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:

8. Quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;”

Do đó, việc giải thể đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã do Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định.

3.3. Trình quyết định giải thể đơn vị hành chính:

Khoản 4 Điều 96 Hiến pháp năm 2013 quy định như sau:

“Điều 96.

Chính phủ có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:

4. Trình Quốc hội quyết định thành lập, bãi bỏ bộ, cơ quan ngang bộ; thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới hành chính tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt; trình Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;”

Do đó, Chính phủ có nhiệm vụ trình Quốc hội quyết định giải thể đơn vị hành chính cấp tỉnh; và trình Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định giải thể đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã.

4. Xây dựng đề án giải thể đơn vị hành chính:

Theo Điểm a Khoản 7 Điều 2 Nghị định số 34/2017/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nội vụ, theo đó Bộ Nội vụ có nhiệm vụ thẩm định, trình Chính phủ để Chính phủ trình Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội các đề án về giải thể đơn vị hành chính.

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có nhiệm vụ xây dựng đề án giải thể đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trực thuộc báo cáo Chính phủ.

Kinh phí xây dựng đề án giải thể đơn vị hành chính do ngân sách nhà nước bảo đảm theo quy định của Chính phủ.

5. Lấy ý kiến nhân dân địa phương về việc giải thể đơn vị hành chính:

Việc giải thể đơn vị hành chính phải lấy ý kiến của nhân dân địa phương được quy định tại Khoản 2 Điều 110 Hiến pháp năm 2013 như sau:

“Điều 110.

2. Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định.”

Việc lấy ý kiến cử tri được thực hiện theo hình thức phát phiếu lấy ý kiến cử tri. Báo cáo kết quả lấy ý kiến cử tri phải thể hiện tổng số cử tri trên địa bàn, số cử tri tham gia lấy ý kiến, số cử tri đồng ý, số cử tri không đồng ý, các ý kiến khác. Báo cáo kết quả lấy ý kiến cử tri trên địa bàn cấp huyện, cấp xã được gửi đến Hội đồng nhân dân cùng cấp và Ủy ban nhân dân cấp trên; báo cáo kết quả lấy ý kiến cử tri trên địa bàn cấp tỉnh được gửi đến Chính phủ và Hội đồng nhân dân cấp tỉnh.

6. Thông qua đề nghị giải thể đơn vị hành chính:

Điều 132 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định như sau:

Sau khi lấy ý kiến cử tri về việc giải thể đơn vị hành chính, nếu có trên năm mươi phần trăm tổng số cử tri trên địa bàn tán thành thì cơ quan xây dựng đề án có trách nhiệm hoàn thiện đề án và gửi Hội đồng nhân dân ở các đơn vị hành chính có liên quan để lấy ý kiến.

Trên cơ sở ý kiến của cử tri địa phương, dự thảo đề án giải thể đơn vị hành chính do cơ quan chịu trách nhiệm gửi đến, Hội đồng nhân dân cấp xã, cấp huyện, cấp tỉnh có liên quan thảo luận, biểu quyết về việc tán thành hoặc không tán thành chủ trương giải thể đơn vị hành chính theo trình tự từ cấp xã đến cấp huyện, cấp tỉnh.

Nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp xã về việc tán thành hoặc không tán thành chủ trương giải thể đơn vị hành chính được gửi đến Hội đồng nhân dân cấp huyện; nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp huyện được gửi đến Hội đồng nhân dân cấp tỉnh; nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh được gửi đến Bộ Nội vụ để tổng hợp chung, báo cáo Chính phủ và cấp có thẩm quyền quyết định.

7. Thẩm tra đề án giải thể đơn vị hành chính:

Khoản 3 Điều 70 Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014 quy định Ủy ban pháp luật có nhiệm vụ thẩm tra đề án giải thể đơn vị hành chính. Việc thẩm tra đề án giải thể đơn vị hành chính cấp tỉnh phải được báo cáo Quốc hội, thẩm tra đề án giải thể đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã phải được báo cáo Ủy ban thường vụ Quốc hội.

Hồ sơ thẩm tra gồm có:

- Tờ trình về giải thể đơn vị hành chính;

- Đề án giải thể đơn vị hành chính;

- Báo cáo đánh giá tác động của việc giải thể đơn vị hành chính;

- Báo cáo tổng hợp ý kiến của cử tri, của Hội đồng nhân dân các cấp và các cơ quan, tổ chức có liên quan;

- Dự thảo nghị quyết giải thể đơn vị hành chính.

Như vậy, thông qua bài viết trên, Luật Hoàng Anh đã trình bày các quy định về giải thể đơn vị hành chính.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015

Luật Hoàng Anh