Xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn trong trường hợp nào?

Trong trường hợp nào, văn bản quy phạm pháp luật được xây dựng theo trình tự, thủ tục rút gọn. Sau đây, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về vấn đề này.

Điều 2 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 quy định về văn bản quy phạm pháp luật như sau:

“Điều 2. Văn bản quy phạm pháp luật

Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản có chứa quy phạm pháp luật, được ban hành theo đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định trong Luật này.

Văn bản có chứa quy phạm pháp luật nhưng được ban hành không đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định trong Luật này thì không phải là văn bản quy phạm pháp luật.”

Việc xây dựng, ban hành luật, pháp lệnh theo trình tự, thủ tục rút gọn là việc ban hành văn bản khi có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật nhưng với trình tự đơn giản hơn so với trình tự ban hành thông thường, nhằm ban hành văn bản kịp thời, nhanh chóng nhưng vẫn bảo đảm đúng pháp luật.

Điều 146 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (được sửa đổi bởi Khoản 44 Điều 1 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sửa đổi 2020) quy định các trường hợp xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn như sau:

“Điều 146. Các trường hợp xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn

1. Trường hợp khẩn cấp theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp; trường hợp đột xuất, khẩn cấp trong phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, cháy, nổ; trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn.

2. Trường hợp cần ngưng hiệu lực toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

3. Trường hợp cần sửa đổi ngay cho phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành; trường hợp cần ban hành ngay văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện điều ước quốc tế có liên quan mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

4. Trường hợp cần bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật hoặc không còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội.

5. Trường hợp cần kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật trong một thời hạn nhất định để giải quyết những vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn.”

1. Trường hợp khẩn cấp theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp; trường hợp đột xuất, khẩn cấp trong phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, cháy, nổ; trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn:

Theo từ điển Tiếng Việt, “khẩn cấp” nghĩa là cần được tiến hành, được giải quyết ngay, không chậm trễ.

Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 không quy định rõ có trường hợp khẩn cấp là gì. Tuy nhiên, Khoản 10 Điều 2 Luật quốc phòng năm 2018 quy định “Tình trạng khẩn cấp về quốc phòng là trạng thái xã hội của đất nước khi có nguy cơ trực tiếp bị xâm lược hoặc đã xảy ra hành vi xâm lược hoặc bạo loạn có vũ trang nhưng chưa đến mức tuyên bố tình trạng chiến tranh.” Hay theo Điều 42 Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 quy định: “Khi dịch lây lan nhanh trên diện rộng, đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe của con người và kinh tế - xã hội của đất nước thì phải ban bố tình trạng khẩn cấp”.

Ngoài ra, việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn còn được áp dụng đối với trường hợp đột xuất, khẩn cấp trong phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, cháy, nổ; trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn.

Việc quy định ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn trong các trường hợp trên là hết sức cần thiết, nhằm có những quy định kịp thời, đáp ứng việc giải quyết các vấn đề phát sinh, có áp lực về mặt thời gian nếu như không được điều chỉnh, giải quyết kịp thời.

2. Trường hợp cần ngưng hiệu lực toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân:

Pháp luật là công cụ hữu hiệu để bảo vệ lợi ích Nhà nước, của tổ chức cá nhân. Do đó, trường hợp các văn bản quy phạm phạm luật nếu không được ngưng hiệu lực sẽ ảnh hưởng đến các quyền, lợi ích trên thì việc ban hành văn bản theo trình tự, thủ tục rút gọn là một yêu cầu cần thiết. Văn bản quy phạm pháp luật  ngưng hiệu lực toàn bộ hoặc một phần cho đến khi có quyết định xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Thẩm quyền ngưng hiệu lực, tiếp tục có hiệu lực của văn bản hoặc hết hiệu lực của văn bản phải được quy định rõ tại văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

3. Trường hợp cần sửa đổi ngay cho phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành; trường hợp cần ban hành ngay văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện điều ước quốc tế có liên quan mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên:

Theo quy định, văn bản quy phạm pháp luật được ban hành phải đáp ứng được một trong các điều kiện là đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ. Do đó, trường hợp văn bản không còn phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành, cần ban hành ngay thì được ban hành theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Một trong những nguyên tắc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật tại Điều 5 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 là không làm cản trở việc thực hiện các điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Trong một số trường hợp văn bản được ban hành theo thủ tục thông thường có thể làm ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện Điều ước Quốc tế. Do đó, trong trường hợp này, văn bản được ban hành theo trình tự, thủ tục rút gọn nhằm đảm bảo được tính kịp thời trong việc thực hiện các Điều ước mà nước ta là thành viên.

4. Trường hợp cần bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật hoặc không còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội:

Việc xây dựng các văn bản bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật phải tiến hành như quy trình xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật thông thường sẽ mất thời gian cũng như không đảm bảo được tính kịp thời. Quy định mới đáp ứng được tình hình thực tiễn bao gồm tình hình phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết được tình trạng có nhữn văn bản quy định đã không còn phù hợp với thực tiễn cần bãi bỏ mà không cần ban hành một văn bản quy phạm pháp luật mới.

5. Trường hợp cần kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật trong một thời hạn nhất định để giải quyết những vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn:

“Vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn” được hiểu là vấn đề rất gấp, cần phải được giải quyết ngay, đòi hỏi cần phải được hành động gấp, thông thể chậm trễ. Tuy nhiên, hiện nay, pháp luật chưa quy định hay hướng dẫn về “vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn”.

Như vậy, thông qua bài viết trên, Luật Hoàng Anh đã trình bày về các trường hợp xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn. 

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020)

Luật Hoàng Anh