BLTTDS quy định như thế nào về tính chất của xét xử phúc thẩm ?

Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 270 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) tuân thủ pháp luật về tính chất của xét xử phúc thẩm được quy định như sau:

“Điều 270. Tính chất của xét xử phúc thẩm

Xét xử phúc thẩm là việc Tòa án cấp phúc thẩm trực tiếp xét xử lại vụ án mà bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị.”

Quy định của BLTTDS 2015 về tính chất xét xử phúc thẩm.

Tại khoản 1 Điều 6 Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2014 quy định: “Chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm. Bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của luật tố tụng. Bản án, quyết định sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị trong thời hạn do luật định thì có hiệu lực pháp luật. Bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo, kháng nghị thì vụ án phải được xét xử phúc thẩm. Bản án, quyết định phúc thẩm của Tòa án có hiệu lực pháp luật.”

Tại khoản 1 Điều 17 BLTTDS 2015 quy định: “Chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm. Bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của Bộ luật này. Bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án không bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm trong thời hạn do Bộ luật này quy định thì có hiệu lực pháp luật. Bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án bị kháng cáo, kháng nghị thì vụ án phải được xét xử phúc thẩm. Bản án, quyết định phúc thẩm có hiệu lực pháp luật.”

Như vậy, nguyên tắc hai cấp xét xử được ghi nhận trong Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2014 và được quy định trong BLTTDS khẳng định xét xử phúc thẩm là việc Tòa án cấp phúc thẩm trực tiếp xét xử lại vụ án mà bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị nhằm bổ sung hoàn thiện các quy định về kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm đối với các bản án, quyết định sơ thẩm.

Phúc thẩm dân sự thực chất không phải là một thủ tục xét xử mới đối với một vụ án nhưng lại khác cơ bản so với thủ tục xét xử sơ thẩm. Nếu như thủ tục xét xử sơ thẩm nhằm mục đích xem xét tính công khai, trực tiếp tất cả các chứng cứ, tài liệu đã thu thập được trên cơ sở đó Tòa án sơ thẩm ra bản án, quyết định hợp pháp và có căn cứ thì mục đích của cấp phúc thẩm là kiểm tra lại tính hợp pháp và tính có căn cứ của bản án, quyết định đó.

Phúc thẩm dân sự được coi là cấp xét xử thứ hai, được tiến hành sau thủ tục sơ thẩm. Nói cách khác, thủ tục phúc thẩm luôn được tiến hành sau thủ tục sơ thẩm và ngược lại, sơ thẩm luôn được thực hiện trước phúc thẩm. Đây chính là nội dung của nguyên tắc của hai cấp xét xử, đối tượng của thủ tục cấp phúc thẩm phải là những bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật. Đó là những bản án còn nằm trong thời hạn kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm. Trường hợp nếu bản án, quyết định sơ thẩm đã có hiệu lực pháp luật mới bị đề nghị xét xử lại thì việc xét xử sẽ được tiến hành theo thủ tục đặc biệt là giám đốc thẩm hoặc tái thẩm.

Tuy nhiên, không phải tất cả bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật đều đưa ra xét xử phúc thẩm. Việc xét xử chỉ tiến hành trên cơ sở có kháng cáo, kháng nghị đối với bản án hoặc quyết định đó theo quy định của pháp luật. Do vậy, việc có kháng cáo, kháng nghị sẽ mang tính chất quyết định cho việc tiến hành phúc thẩm một bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật.

+ Kháng cáo là thủ tục tố tụng nhằm biểu thị sự bất đồng đối với bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án chưa có hiệu lực pháp luật.

+ Kháng nghị là trường hợp hành vi, bản án, quyết định của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền trong hoạt động tư pháp có vi phạm pháp luật nghiêm trọng, xâm phạm quyền con người, quyền công dân, lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân thì Viện kiểm sát nhân dân phải kháng nghị.

Tòa án có thẩm quyền xét xử phúc thẩm là Tòa án cấp trên trực tiếp của Tòa án đã xét xử sơ thẩm cụ thể:

+ Các Tòa phúc thẩm thuộc Tòa án nhân dân tối cao xét xử phúc thẩm những vụ án  do TAND cấp tỉnh đã xét xử sơ thẩm mà bản án quyết định chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo kháng nghị.

+ TAND cấp tỉnh xét xử những vụ án do Tòa án nhân dân cấp quận, huyện đã xét xử sơ thẩm mà bản án quyết định chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị.

Việc phúc thẩm bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật có ý nghĩa quan trọng trong việc có thể khắc phục những sai lầm có thể trong bản án quyết định chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án, đảm bảo cho quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân cũng như các lợi ích công cộng được thực hiện trong thực tế góp phần bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa.

Thông qua việc xét xử lại vụ án hoặc xét lại quyết định sơ thẩm, Tòa án cấp phúc thẩm kiểm tra tính hợp pháp và tính có căn cứ của bản án quyết định sơ thẩm trong phạm vi quyền hạn của mình nhằm khắc phục những sai sót của Tòa án cấp sơ thẩm.

Sự khác nhau cơ bản giữa phúc thẩm và giám đốc thẩm và tái thẩm thể hiện ở 1 số đặc điểm như sau:

+ Phúc thẩm là việc Tòa án cấp trên trực tiếp xét xử lại vụ án hoặc xét lại quyết định sơ thẩm mà bản án, quyết định sơ thẩm đó chưa có hiệu lực pháp luật và bị kháng cáo hoặc kháng nghị.

+ Giám đốc thẩm là thủ tục xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị vì phát hiện có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án. Những căn cứ để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm là:

Kết luận trong bản án, quyết định của Tòa án không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án; Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong điều tra, truy tố, xét xử dẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án; Có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật.

+ Tái thẩm là thủ tục xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhưng bị kháng nghị vì có tình tiết mới được phát hiện có thể làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án, quyết định mà Tòa án không biết được khi ra bản án, quyết định đó. Những căn cứ để kháng nghị theo thủ tục tái thẩm là:

– Có căn cứ chứng minh lời khai của người làm chứng, kết luận giám định, kết luận định giá tài sản, lời dịch của người phiên dịch, bản dịch thuật có những điểm quan trọng không đúng sự thật;

– Có tình tiết mà Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán, Hội thẩm do không biết được mà kết luận không đúng làm cho bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật không đúng sự thật khách quan của vụ án;

– Vật chứng, biên bản về hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, biên bản hoạt động tố tụng khác hoặc những chứng cứ, tài liệu, đồ vật khác trong vụ án bị giả mạo hoặc không đúng sự thật;

– Những tình tiết khác làm cho bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật không đúng sự thật khách quan của vụ án.

Phiên tòa phúc thẩm được tiến hành như phiên tòa sơ thẩm nghĩa là việc xét xử phúc thẩm được tiến hành công khai với sự tham gia của những người liên quan đến việc giải quyết kháng cáo, kháng nghị, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự và những người tham gia tố tụng khác trừ trường hợp đặc biệt cần giữ bí mật nhà nước, giữ gìn thuần phong mỹ tục của dân tộc, bảo vệ người chưa thành niên hoặc giữ bí mật nghề nghiệp, bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân, bí mật gia đình của đương sự theo yêu cầu chính đáng của họ. Phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm không phải là phiên tòa công khai và việc triệu tập người tham gia tố tụng không bắt buộc.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Luật Hoàng Anh