Những vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài nào thuộc thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam?

Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 470 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) tuân thủ pháp luật về thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam được quy định như sau:

“Điều 470. Thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam

1. Những vụ án dân sự có yếu tố nước ngoài sau đây thuộc thẩm quyền giải quyết riêng biệt của Tòa án Việt Nam:

a) Vụ án dân sự đó có liên quan đến quyền đối với tài sản là bất động sản có trên lãnh thổ Việt Nam;

b) Vụ án ly hôn giữa công dân Việt Nam với công dân nước ngoài hoặc người không quốc tịch, nếu cả hai vợ chồng cư trú, làm ăn, sinh sống lâu dài ở Việt Nam;

c) Vụ án dân sự khác mà các bên được lựa chọn Tòa án Việt Nam để giải quyết theo pháp luật Việt Nam hoặc điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và các bên đồng ý lựa chọn Tòa án Việt Nam.

2. Những việc dân sự có yếu tố nước ngoài sau đây thuộc thẩm quyền giải quyết riêng biệt của Tòa án Việt Nam:

a) Các yêu cầu không có tranh chấp phát sinh từ quan hệ pháp luật dân sự quy định tại khoản 1 Điều này;

b) Yêu cầu xác định một sự kiện pháp lý xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam;

c) Tuyên bố công dân Việt Nam hoặc người nước ngoài cư trú tại Việt Nam bị mất tích, đã chết nếu việc tuyên bố đó có liên quan đến việc xác lập quyền, nghĩa vụ của họ trên lãnh thổ Việt Nam, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác;

d) Tuyên bố người nước ngoài cư trú tại Việt Nam bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, mất năng lực hành vi dân sự nếu việc tuyên bố đó có liên quan đến việc xác lập quyền, nghĩa vụ của họ trên lãnh thổ Việt Nam;

đ) Công nhận tài sản có trên lãnh thổ Việt Nam là vô chủ, công nhận quyền sở hữu của người đang quản lý đối với tài sản vô chủ trên lãnh thổ Việt Nam.”

Quy định về thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam

Thẩm quyền là quyền chính thức được xem xét để kết luận và định đoạt, quyết định một vấn đề.

Theo đó, Điều luật đề cấp đến trường hợp những vụ án dân sự hoặc những việc dân sự có yếu tố nước ngoài thuộc thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam. Các trường hợp này được xác định dựa trên một số nguyên tắc nhất định như nguyên tắc quốc tịch, nguyên tắc lãnh thổ, nguyên tắc nơi có bất động sản vốn là những nguyên tắc đã được áp dụng khi quy định thẩm quyền của Tòa án Việt Nam tại Chương III BLTTDS 2015  cũng như tại Điều 470. Tuy nhiên, các nguyên tắc này được triệt để nhấn mạnh thuộc thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam.

Thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam là việc quy định chỉ có Tòa án Việt Nam mới có thẩm quyền giải quyết các vụ việc nhất định. Đương nhiên, quy định này sẽ loại trừ thẩm quyền tài phán của quốc gia khác cũng như loại trừ việc công nhận và cho thi hành các bản án, quyết định của Tòa án nước ngoài. Tuy nhiên, thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam không loại trừ trường hợp vụ việc có yếu tố nước ngoài thuộc thẩm quyền của Tòa án nước ngoài nếu các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia dẫn chiếu. Việc quy định thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam đối với một số vụ việc dân sự nhất định nhằm đảm bảo việc mở rộng tối đa thẩm quyền tài phán của quốc gia đối với các vụ việc đòi hỏi cần thiết phải có sự xét xử của Tòa án Việt Nam, đảm bảo quyền và lợi ích của đương sự cũng như lợi ích quốc gia.

Theo đó, những vụ án dân sự có yếu tố nước ngoài sau đây thuộc thẩm quyền giải quyết riêng biệt của Tòa án Việt Nam:

 Vụ án dân sự là các tranh chấp xảy ra giữa các đương sự mà theo quy định thì cá nhân, cơ quan, tổ chức tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án tại tòa án có thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, nhưng vụ án dân sự này có yếu tố nước ngoài.

- Vụ án dân sự đó có liên quan đến quyền đối với tài sản là bất động sản có trên lãnh thổ Việt Nam;

Tại khoản 1 Điều 107 BLDS 2015 quy định: Bất động sản bao gồm: Đất đai; Nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai; Tài sản khác gắn liền với đất đai, nhà, công trình xây dựng; Tài sản khác theo quy định của pháp luật.

Đây cũng là nguyên tắc chung được thừa nhận bởi nhiều quốc gia khi giải quyết tranh chấp dân sự liên quan đến bất động sản tại quốc gia mình. Đối với Việt Nam nói riêng và nhiều quốc gia, bất động sản không chỉ liên quan đến lợi ích của đương sự mà còn liên quan đến lợi ích cộng đồng quốc gia. Mặt khác, bất động sản chịu sự quản lý nhà nước chặt chẽ. Việc giải quyết tranh chấp tại Tòa án nơi có bất động sản tạo Điều kiện thuận lợi cho các bên đương sự cũng như Tòa án trong việc xác định nơi có tài sản, giá trị tài sản cũng như đảm bảo việc quản lý bất động sản của quốc gia sở tại.

- Vụ án ly hôn giữa công dân Việt Nam với công dân nước ngoài hoặc người không quốc tịch, nếu cả hai vợ chồng cư trú, làm ăn, sinh sống lâu dài ở Việt Nam;

Ly hôn là việc chấm dứt quan hệ vợ chồng theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án.

Theo quy định này, Tòa án Việt Nam có thẩm quyền riêng biệt đối với vụ án ly hôn giữa công dân Việt Nam với công dân nước ngoài hoặc người không quốc tịch nếu cả hai vợ chồng đều thường trú tại Việt Nam, không tính đến việc đăng ký kết hôn ở Việt Nam hay ở nước ngoài. Nếu đăng ký kết hôn ở nước ngoài thì việc đăng ký kết hôn đó được công nhận tại Việt Nam. Việc giải quyết vụ án ly hôn có những tính chất đặc thù vừa mang yếu tố nhân thân vừa mang yếu tài sản. Các chứng cứ trong vụ án ly hôn phải dựa trên quá trình xem xét đời sống hôn nhân trong một thời gian dài. Do đó, việc xem xét vụ án ly hôn mà vợ chồng đã có thời gian sinh sống lâu dài tại Việt Nam sẽ thuộc thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam.

- Vụ án dân sự khác mà các bên được lựa chọn Tòa án Việt Nam để giải quyết theo pháp luật Việt Nam hoặc điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và các bên đồng ý lựa chọn Tòa án Việt Nam. Vụ án dân sự khác quy định tại điểm c khoản 1 Điều này thuộc thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam nếu đáp ứng được các điều kiện sau đây:

+ Là một trong các vụ án thuộc thẩm quyền chung của Tòa án Việt Nam quy định tại Điều 469 của BLTTDS 2015;

+ Có văn bản quy phạm pháp luật hoặc điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên quy định các bên đương sự có quyền lựa chọn Tòa án Việt Nam để giải quyết vụ án đó;

+ Thỏa thuận lựa chọn Tòa án Việt Nam được các bên xác lập bằng văn bản và xác định Tòa án Việt Nam là Tòa án duy nhất có thẩm quyền giải quyết tranh chấp vụ án đó.

Tiếp theo, những việc dân sự có yếu tố nước ngoài sau đây thuộc thẩm quyền giải quyết riêng biệt của Tòa án Việt Nam:

+ Việc dân sự là việc cơ quan, tổ chức, cá nhân không có tranh chấp, nhưng có yêu cầu Tòa án công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý là căn cứ làm phát sinh quyền, nghĩa vụ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động của mình hoặc của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác; yêu cầu Tòa án công nhận cho mình quyền về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động.

- Các yêu cầu không có tranh chấp phát sinh từ quan hệ pháp luật dân sự quy định tại khoản 1 Điều 470 BLTTDS 2015;

- Yêu cầu xác định một sự kiện pháp lý xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam. Sự kiện pháp lý là sự kiện xảy ra trong thực tế mà việc xuất hiện hay mất đi của nó được pháp luật gắn với việc hình thành, thay đổi hoặc chấm dứt các quan hệ pháp luật.

- Tuyên bố công dân Việt Nam hoặc người nước ngoài cư trú tại Việt Nam bị mất tích, đã chết nếu việc tuyên bố đó có liên quan đến việc xác lập quyền, nghĩa vụ của họ trên lãnh thổ Việt Nam, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác;

- Tuyên bố người nước ngoài cư trú tại Việt Nam bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, mất năng lực hành vi dân sự nếu việc tuyên bố đó có liên quan đến việc xác lập quyền, nghĩa vụ của họ trên lãnh thổ Việt Nam;

- Công nhận tài sản có trên lãnh thổ Việt Nam là vô chủ, công nhận quyền sở hữu của người đang quản lý đối với tài sản vô chủ trên lãnh thổ Việt Nam.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Luật Hoàng Anh