Quy trình thủ tục hỏi đương sự về việc thay đổi, bổ sung, rút yêu cầu khởi kiện?

Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 243 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) tuân thủ pháp luật về Hỏi đương sự về việc thay đổi, bổ sung, rút yêu cầu được quy định như sau:

“Điều 243. Hỏi đương sự về việc thay đổi, bổ sung, rút yêu cầu

Thủ tục hỏi đương sự về việc thay đổi, bổ sung, rút yêu cầu được bắt đầu bằng việc chủ tọa phiên tòa hỏi đương sự về các vấn đề sau đây:

1. Hỏi nguyên đơn có thay đổi, bổ sung, rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện hay không.

2. Hỏi bị đơn có thay đổi, bổ sung, rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu phản tố hay không.

3. Hỏi người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập có thay đổi, bổ sung, rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu độc lập hay không.”

Quy định của BLTTDS 2015 về việc hỏi đương sự về việc thay đổi, bổ sung, rút yêu cầu khởi kiện.

- Đương sự trong vụ án dân sự là cơ quan, tổ chức, cá nhân bao gồm nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.

+ Nguyên đơn trong vụ án dân sự là người khởi kiện, người được cơ quan, tổ chức, cá nhân khác do Bộ luật này quy định khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án dân sự khi cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của người đó bị xâm phạm.

Cơ quan, tổ chức do Bộ luật này quy định khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu Tòa án bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc lĩnh vực mình phụ trách cũng là nguyên đơn.

+ Bị đơn trong vụ án dân sự là người bị nguyên đơn khởi kiện hoặc bị cơ quan, tổ chức, cá nhân khác do Bộ luật này quy định khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án dân sự khi cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của nguyên đơn bị người đó xâm phạm.

+ Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án dân sự là người tuy không khởi kiện, không bị kiện, nhưng việc giải quyết vụ án dân sự có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ nên họ được tự mình đề nghị hoặc các đương sự khác đề nghị và được Tòa án chấp nhận đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.Trường hợp việc giải quyết vụ án dân sự có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của một người nào đó mà không có ai đề nghị đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan thì Tòa án phải đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.

+ Khởi kiện vụ án dân sự là việc cơ quan, tổ chức, cá nhân tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình theo trình tự, thủ tục được quy định tại Bộ luật tố tụng dân sự 2015.

+ Yêu cầu phản tố là quyền của bị đơn đưa ra trong vụ án dân sự, đề nghị với Toà án buộc nguyên đơn hoặc những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan phải thực hiện đối với mình.

+ Yêu cầu độc lập của người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan cũng là một yêu cầu khởi kiện, có thể được khởi kiện thành vụ án độc lập.

Tại  Điều 5 Bộ luật tố tụng dân sự (BLTTDS) 2015  về “Quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự” được xác định là một trong những nguyên tắc có tính cơ bản của BLTTDS. Theo đó, các đương sự có quyền quyết định việc khởi kiện, yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ, việc dân sự, tức là chỉ khi đương sự có yêu cầu khởi kiện bằng đơn khởi kiện hoặc đơn yêu cầu thì Tòa án mới xem xét thụ lý, giải quyết yêu cầu, khởi kiện đó của đương sự. Nguyên tắc này còn đảm bảo tối đa “quyền tự định đoạt” của đương sự khi xác định đương sự có quyền chấm dứt, thay đổi yêu cầu của mình so với yêu cầu khởi kiện trước đó (Khoản 2-Điều 5-BLTTDS).

Trong suốt quá trình tố tụng, các đương sự có quyền thay đổi, bổ sung rút các yêu cầu của mình, có quyền thương thuyết thỏa thuận với nhau về một giải pháp nhân nhượng cho vấn đề tranh chấp, miễn sao không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội. Việc thực hiện quyền này được pháp luật khuyến khích, không chỉ dừng lại ở thời điểm Tòa án tiến hành thủ tục hòa giải mà còn được Tòa án tạo điều kiện cho các bên đương sự thương thảo ở các giai đoạn xét xử.

Tại các Điều 208, 209, 210, 211 BLTTDS 2015 có thể thấy rằng mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ là một thủ tục tố tụng hoàn toàn mới. Mục đích của phiên họp này là nhằm xác định rõ các nội dung có ý nghĩa quan trọng trong việc quyết định Tòa án sẽ tiếp tục giải quyết vụ án như thế nào, bao gồm: yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn; việc sửa đổi, bổ sung, thay đổi, rút yêu cầu khởi kiện, yêu cầu phản tố, yêu cầu độc lập của các đương sự; những vấn đề các bên đương sự thống nhất được; những vấn đề các bên đương sự chưa thống nhất được và yêu cầu Tòa án giải quyết; các tài liệu, chứng cứ mà các bên đương sự đã giao nộp cho Tòa án và việc gửi tài liệu, chứng cứ cho đương sự khác; việc yêu cầu Tòa án thu thập tài liệu, chứng cứ; yêu cầu Tòa án triệu tập đương sự khác, người làm chứng và người tham gia tố tụng khác tại phiên tòa. Đồng thời, việc mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ có ý nghĩa bảo đảm quyền tiếp cận, trao đổi tài liệu, chứng cứ giữa các đương sự, bảo đảm cho các đương sự có điều kiện thực hiện tốt nguyên tắc tranh tụng, tức là BLTTDS “chốt” lại những vấn đề, những nội dung liên quan đến việc phải xem xét, giải quyết vụ án của Tòa án và thời điểm mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ được xác định là thời điểm “chốt” nên kết quả phiên họp này là một trong những cơ sở có ý nghĩa quan trọng để Tòa án quyết định ra một trong các các quyết định được quy định tại khoản 3 Điều 203 BLTTDS, bao gồm: Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự; quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết vụ án; Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án và Quyết định đưa vụ án ra xét xử. Trước mắt, để giải quyết vướng mắc này Tòa án nhân dân tối cao có công văn số 01/2017 ngày 07/4/2017 giải đáp một số vấn đề nghiệp vụ của Tòa án các địa phương, trong đó tại mục 7, Phần IV đã hướng dẫn thực hiện nội dung như sau: “Tòa án chấp nhận việc nguyên đơn thay đổi, bổ sung yêu cầu khởi kiện nếu việc thay đổi, bổ sung được thực hiện trước thời điểm mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải. Tại phiên họp và sau phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải thì Tòa án chỉ chấp nhận việc đương sự thay đổi yêu cầu khởi kiện nếu việc thay đổi yêu cầu của họ không vượt quá phạm vi khởi kiện ban đầu”.

Như vậy, trường hợp nguyên đơn thay đổi, bổ sung yêu cầu khởi kiện trước thời điểm Tòa án mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải thì sẽ được chấp nhận. Trường hợp nguyên đơn thay đổi, bổ sung yêu cầu khởi kiện từ thời điểm Tòa án mở phiên họp trở đi thì việc thay đổi yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn chỉ được chấp nhận nếu việc thay đổi yêu cầu của họ không vượt quá phạm vi khởi kiện ban đầu. Hướng dẫn này của ngành Tòa án phù hợp với quy định về quyền yêu cầu phản tố của bị đơn và quyền yêu cầu độc lập của người có quyền, nghĩa vụ liên quan được quy định tại khoản 3-Điều 200 và khoản 2- Điều 201-BLTTDS 2015

Và thông thường, chủ tọa phiên tòa yêu cầu nguyên đơn đứng lên trả lời các câu hỏi của Hội đồng xét xử, Thủ tục hỏi đương sự về việc thay đổi, bổ sung, rút yêu cầu được bắt đầu bằng việc chủ tọa phiên tòa hỏi đương sự về các vấn đề sau đây:

- Hỏi nguyên đơn có thay đổi, bổ sung, rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện hay không.

- Hỏi bị đơn có thay đổi, bổ sung, rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu phản tố hay không.

- Hỏi người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập có thay đổi, bổ sung, rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu độc lập hay không.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Luật Hoàng Anh