Quyền yêu cầu tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự (HVDS), bị hạn chế năng lực HVDS hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi?

Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 376 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) tuân thủ pháp luật về quyền yêu cầu tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi quy định như sau:

“Điều 376. Quyền yêu cầu tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi

1. Người có quyền, lợi ích liên quan, cơ quan, tổ chức hữu quan có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi theo quy định của Bộ luật dân sự.

2. Người thành niên không đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi do tình trạng thể chất, tinh thần nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố họ là người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi theo quy định của Bộ luật dân sự.”

Quy định về quyền yêu cầu tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.

Điều luật quy định về đơn yêu cầu tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự, hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.

Theo đó, nội dung Điều luật quy định về những chủ thể có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố về vấn đề này, nội dung của đơn yêu cầu và những tài liệu chứng cứ kèm theo đơn yêu cầu để chứng minh về việc một người là mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi. Theo đó Bộ luật dân sự 2015 có quy định như sau:

- Người bị mất năng lực hành vi dân sự là khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần. (Điều 22 BLDS 2015)

- Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự là người nghiện ma túy, nghiện các chất kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản của gia đình thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án có thể ra quyết định tuyên bố người này là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự. (Điều 24 BLDS 2015)

- Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi là người thành niên do tình trạng thể chất hoặc tinh thần mà không đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của người này, người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và chỉ định người giám hộ, xác định quyền, nghĩa vụ của người giám hộ. (Điều 23 BLDS 2015).

Những chủ thể có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi bao gồm: Người có quyền, lợi ích liên quan, cơ quan, tổ chức hữu quan. Như vậy, phạm vi chủ thể có quyền yêu cầu là rộng, đó là tất cả những người có quyền và nghĩa vụ liên quan và các cơ quan hữu quan tới người mất năng lực hành vi dân sự hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự tham gia miễn là những chủ thể đó có liên quan về quyền hoặc lợi ích nào đó với người bị yêu cầu.

Và để Tòa án ra quyết định tuyên một người mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi thì những chủ thể có quyền yêu cầu Tòa án tuyên phải làm đơn yêu cầu, bao gồm các nội dung:

+ Ngày, tháng, năm viết đơn;

+ Tên Toà án có thẩm quyền giải quyết đơn;

+ Tên, địa chỉ của người yêu cầu;

+ Những vấn đề cụ thể yêu cầu Tòa án giải quyết và lý do, mục đích, căn cứ của việc yêu cầu Tòa án giải quyết việc dân sự đó;

+ Tên, địa chỉ của những người có liên quan đến việc giải quyết đơn yêu cầu, nếu có;

+ Các thông tin khác mà người yêu cầu xét thấy cần thiết cho việc giải quyết yêu cầu;

+ Người yêu cầu là cá nhân phải ký tên hoặc điểm chỉ, nếu là cơ quan, tổ chức thì đại diện hợp pháp của cơ quan, tổ chức đó phải ký tên và đóng dấu vào phần cuối đơn.

Vấn đề cụ thể yêu cầu Tòa án giải quyết ở đây chính là yêu cầu Tòa án tuyên bố  một người mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.

Khi gửi đơn yêu cầu tới Tòa án thì người gửi đơn cần đồng thời gửi kèm theo đơn những căn cứ, tài liệu chứng minh rằng yêu cầu của mình là có căn cứ.

Đối với đơn yêu cầu Tòa án tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự thì người yêu cầu cần gửi kèm theo đơn kết luận của cơ quan chuyên môn và các chứng cứ khác để chứng minh người đó bị bệnh tâm thần hoặc mắc các bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ hành vi của mình. Cơ quan chuyên môn ở đây được hiểu là cơ quan giám định.

Đối với đơn yêu cầu Tòa án tuyên bố một người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự thì người gửi đơn yêu cầu cần gửi kèm theo đơn yêu cầu những chứng cứ để chứng minh người đó nghiện ma túy hoặc nghiện các chất kích thích khác dẫn đến phá tài sản của gia đình. Những chứng cứ đó không nhất thiết phải là chứng cứ đó cơ quan chuyên môn, hoặc tổ chức giám định cung cấp giống như đối với người mất năng lực hành vi dân sự.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Luật Hoàng Anh