Quyết định tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu?

Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 400 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) tuân thủ pháp luật về quyết định tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu được quy định như sau:

“Điều 400. Quyết định tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu

1. Tòa án có thể chấp nhận hoặc không chấp nhận đơn yêu cầu tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu.

2. Trường hợp chấp nhận đơn yêu cầu thì Tòa án ra quyết định tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu. Trong quyết định này, Tòa án phải quyết định về hậu quả pháp lý của việc tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu theo quy định của pháp luật.”

Quy định về quyết định tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu.

Quyết định là văn bản được ban hành trong trường hợp công bố một sự kiện hoặc giải quyết một vấn đề, một yêu cầu cụ thể nào đó.

- Công chứng là việc công chứng viên của một tổ chức hành nghề công chứng chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của hợp đồng, giao dịch dân sự khác bằng văn bản (sau đây gọi là hợp đồng, giao dịch), tính chính xác, hợp pháp, không trái đạo đức xã hội của bản dịch giấy tờ, văn bản từ tiếng Việt sang tiếng nước ngoài hoặc từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt (sau đây gọi là bản dịch) mà theo quy định của pháp luật phải công chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu công chứng. (khoản 1 Điều 2 Luật công chứng 2014)

- Văn bản công chứng là hợp đồng, giao dịch, bản dịch đã được công chứng viên chứng nhận theo quy định của Luật công chứng 2014 (khoản 4 Điều 2 Luật công chứng 2014).

Theo đó, Công chứng viên đã thực hiện việc công chứng, người yêu cầu công chứng, người làm chứng, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, cơ quan nhà nước có thẩm quyền có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu khi có căn cứ cho rằng việc công chứng có vi phạm pháp luật theo quy định của pháp luật về công chứng, cụ thể: người yêu cầu công chứng không tự nguyện yêu cầu công chứng hoặc không có năng lực hành vi dân sự hoặc người yêu cầu có hành vi giả mạo giấy tờ, hợp đồng để công chứng; cá nhân, tổ chức không đủ điều kiện để hành nghề công chứng nhưng đã công chứng tại văn bản công chứng; công chứng hợp đồng, giao dịch vi phạm vi phạm điều cấm của Luật, trái đạo đức xã hội; công chứng những giao dịch, hợp đồng không có người làm chứng; người làm chứng, vi phạm về thủ tục công chứng;  người phiên dịch không đáp ứng đúng và đầy đủ các điều kiện tại Điều 47 Luật công chứng 2014.

Và trên cơ sở các chứng cứ tài liệu được xem xét, đánh giá công khai tại phiên họp, ý kiến của đương sự, những người tham gia tố tụng, phát biểu của Kiểm sát viên và các quy định của pháp luật, Tòa án có thể ra quyết định chấp nhận hoặc không chấp nhận đơn yêu cầu tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu thì nội dung quyết định tuân thủ quy định tại Điều 370 BLTTDS 2015 bao gồm đầy đủ các nội dung như sau:

+ Ngày, tháng, năm ra quyết định;

+ Tên Tòa án ra quyết định;

+ Họ, tên của Thẩm phán, Kiểm sát viên, Thư ký phiên họp;

+ Tên, địa chỉ của người yêu cầu giải quyết việc dân sự;

+ Những vấn đề cụ thể yêu cầu Tòa án giải quyết;

+ Tên, địa chỉ của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan;

+ Nhận định của Tòa án và những căn cứ để chấp nhận hoặc không chấp nhận đơn yêu cầu;

+ Căn cứ pháp luật để giải quyết việc dân sự;

+ Quyết định của Tòa án;

+ Lệ phí phải nộp.

Và trong quyết định, Tòa án phải ra quyết định về hậu quả pháp lý của việc tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu theo quy định của pháp luật.

Vậy, hậu quả pháp lý của việc tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu được hiểu như thế nào? Vấn đề này có những quan điểm khác nhau như sau:

- Quan điểm thứ nhất cho rằng hậu quả là giao dịch, hợp đồng được công chứng cũng bị vô hiệu, các bên trong hợp đồng trở lại tình trạng ban đầu lúc chưa ký hợp đồng.

- Quan điểm thứ hai cho rằng, giao dịch, hợp đồng không đương nhiên vô hiệu mà để xác định hợp đồng, giao dịch dân sự vô hiệu các chủ thể yêu cầu Tòa án tuyên bố vô hiệu và giải quyết hậu quả của hợp đồng, giao dịch vô hiệu. Khi đó yêu cầu này không được giải quyết trong nội dung quyết định tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu mà được thụ lý giải quyết bằng một vụ án dân sự khác.

Theo đó, công chứng giao dịch, hợp đồng là nhằm xác định tính xác thực, hợp pháp của giao dịch, hợp đồng cũng như để giao dịch, hợp đồng có giá trị pháp lý ràng buộc giữa các bên. Vì vậy, khi tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu cần giải quyết vấn đề hợp đồng, giao dịch có vô hiệu hay không cũng như giải quyết hậu quả giao dịch, hợp đồng vô hiệu. Tuy nhiên nếu các đương sự không tranh chấp về việc tuyên bố hợp đồng, giao dịch dân sự vô hiệu thì Tòa án sẽ quyết định luôn trong quyết định tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu. Còn nếu các đương sự có tranh chấp về việc xác định giao dịch, hợp đồng vô hiệu, giải quyết hậu quả giao dịch, hợp đồng vô hiệu thì trong quyết định tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu Tòa án chỉ tuyên cho các đương sự có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết về việc xác định giao dịch, hợp đồng vô hiệu. Khi đương sự khởi kiện về việc tuyên bố giao dịch, hợp đồng vô hiệu, giải quyết hậu quả giao dịch, hợp đồng vô hiệu thì Tòa án sẽ thụ lý giải quyết theo thủ tục giải quyết vụ án dân sự. Tuy nhiên, Tòa án nhân dân tối cao cần có hướng dẫn cụ thể để các Tòa án áp dụng thống nhất pháp luật.

Quyết định tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu phải được gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp, người yêu cầu giải quyết việc dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc giải quyết việc dân sự trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày ra quyết định.

Quyết định giải quyết việc dân sự có hiệu lực pháp luật của Tòa án được công bố trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án (nếu có), trừ quyết định có chứa thông tin quy định tại khoản 2 Điều 109 của BLTTDS 2015: “Tòa án không công khai nội dung tài liệu, chứng cứ có liên quan đến bí mật nhà nước, thuần phong mỹ tục của dân tộc, bí mật nghề nghiệp, bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân, bí mật gia đình theo yêu cầu chính đáng của đương sự nhưng phải thông báo cho đương sự biết những tài liệu, chứng cứ không được công khai.”

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Luật Hoàng Anh