Quyết định việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án là gì?

Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 56 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) tuân thủ pháp luật về quyết định việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án được quy định như sau:

“Điều 56. Quyết định việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án

1. Trước khi mở phiên tòa, việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án do Chánh án Tòa án quyết định. Trường hợp Thẩm phán bị thay đổi là Chánh án Tòa án thì thẩm quyền quyết định việc thay đổi như sau:

a) Thẩm phán là Chánh án Tòa án nhân dân cấp huyện thì do Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh quyết định;

b) Thẩm phán là Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh thì do Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao có thẩm quyền theo lãnh thổ đối với Tòa án nhân dân cấp tỉnh đó quyết định;

c) Thẩm phán là Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao thì do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định.

2. Tại phiên tòa, việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án do Hội đồng xét xử quyết định sau khi nghe ý kiến của người bị yêu cầu thay đổi. Hội đồng xét xử thảo luận tại phòng nghị án và quyết định theo đa số. Trường hợp phải thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án thì Hội đồng xét xử ra quyết định hoãn phiên tòa. Chánh án Tòa án quyết định cử Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án thay thế người bị thay đổi. Nếu người bị thay đổi là Chánh án Tòa án thì thẩm quyền quyết định được thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều này.

3. Việc thay đổi Thẩm phán, Thư ký Tòa án khi giải quyết việc dân sự được thực hiện theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 368 của Bộ luật này.

4. Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày hoãn phiên tòa, phiên họp, Chánh án Tòa án phải cử người khác thay thế.”

Quy định của BLTTDS 2015 về quyết định việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án.

Khi có quy định tại Điều 52 BLTTDS 2015 về những trường hợp phải từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng trong trường hợp: Họ đồng thời là đương sự, người đại diện, người thân thích của đương sự; Họ đã tham gia tố tụng với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch trong cùng vụ việc đó; Có căn cứ rõ ràng cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ thì sẽ quyết định việc thay đổi họ trong quá trình hoạt động tố tụng để đảm bảo tính khách quan, công bằng.

Theo quy định tại Điều 56 BLTTDS 2015, thẩm quyền quyết định việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án trong vụ việc dân sự sẽ theo 2 trường hợp: trước phiên tòa là của Chánh án, tại phiên tòa là của Hội đồng xét xử. Tuy nhiên, ở trường hợp trước phiên tòa, nếu Thẩm phán bị thay đổi là Chánh án Tòa án thì Chánh án Tòa án nhân dân cấp trên trực tiếp sẽ ra quyết định.

Ngoài việc quy định thẩm quyền quyết định, khoản 2 Điều 56 BLTTDS 2015 còn quy định thủ tục của việc quyết định thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án tại phiên tòa giải quyết vụ án dân sự. Đó là thủ tục Hội đồng xét xử nghe ý kiến của người bị yêu cầu, sau đó phải thảo luận tại phòng nghị án và quyết định theo đa số. Nếu quyết định là phải thay đổi thì Hội đồng xét xử phải ra quyết định hoãn phiên tòa để chờ Chánh án Tòa án trong thời hạn 3 ngày sẽ quyết định cử người mới thay thế người bị thay đổi. Quy định về thủ tục này là tương đối phù hợp, tuy nhiên từ quy định này tại khoản 2 Điều 56 lại cho thấy một vấn đề là quyết định thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án trước phiên tòa có cần phải nghe ý kiến của người bị bị yêu cầu là thay đổi cần thiết thể hiện tính khách quan công minh hơn. Nếu Chánh án chỉ cần đọc văn bản đã lập như Điều 55 trước đó thì việc quyết định của Chánh án có thể chưa thật sự thấu đáo. Có lẽ nội dung này cần được hướng dẫn trong văn bản hướng dẫn thi hành BLTTDS 2015 của cơ quan, người có thẩm quyền.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Luật Hoàng Anh