Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện là gì?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 35 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) tuân thủ pháp luật về thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện được quy định như sau:

“Điều 35. Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện

1. Tòa án nhân dân cấp huyện có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những tranh chấp sau đây:

a) Tranh chấp về dân sự, hôn nhân và gia đình quy định tại Điều 26 và Điều 28 của Bộ luật này, trừ tranh chấp quy định tại khoản 7 Điều 26 của Bộ luật này;

b) Tranh chấp về kinh doanh, thương mại quy định tại khoản 1 Điều 30 của Bộ luật này;

c) Tranh chấp về lao động quy định tại Điều 32 của Bộ luật này.

2. Tòa án nhân dân cấp huyện có thẩm quyền giải quyết những yêu cầu sau đây:

a) Yêu cầu về dân sự quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9 và 10 Điều 27 của Bộ luật này;

b) Yêu cầu về hôn nhân và gia đình quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10 và 11 Điều 29 của Bộ luật này;

c) Yêu cầu về kinh doanh, thương mại quy định tại khoản 1 và khoản 6 Điều 31 của Bộ luật này;

d) Yêu cầu về lao động quy định tại khoản 1 và khoản 5 Điều 33 của Bộ luật này.

3. Những tranh chấp, yêu cầu quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này mà có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài hoặc cần phải ủy thác tư pháp cho cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài, cho Tòa án, cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều này.

4. Tòa án nhân dân cấp huyện nơi cư trú của công dân Việt Nam hủy việc kết hôn trái pháp luật, giải quyết việc ly hôn, các tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của vợ chồng, cha mẹ và con, về nhận cha, mẹ, con, nuôi con nuôi và giám hộ giữa công dân Việt Nam cư trú ở khu vực biên giới với công dân của nước láng giềng cùng cư trú ở khu vực biên giới với Việt Nam theo quy định của Bộ luật này và các quy định khác của pháp luật Việt Nam.”

2. Quy định của BLTTDS 2015 về thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện.

Việc xây dựng các quy định về thẩm quyền của Tòa án các cấp phải phù hợp với quy định về tổ chức hệ thống Tòa án. Theo Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2014 thì hệ thống Tòa án Việt Nam được tổ chức theo 4 cấp là Tòa án nhân dân cấp huyện tỉnh, cấp cáo và tối cao. Trong đó, thẩm quyền sơ thẩm thuộc về Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án nhân dân cấp tỉnh; thẩm quyền phúc thẩm thuộc về Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân cấp cao; Thẩm quyền giám đốc thẩm tái thẩm thuộc về Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân tối cao.

Việc xác định những vụ việc dân sự thuộc thẩm quyền sơ thẩm của Tòa án cấp huyện hay Tòa án cấp tỉnh hiện nay được thiết lập nhằm đáp ứng hai yêu cầu là tạo ra điều kiện thuận lợi cho đương sự tham gia tố tụng để bảo vệ quyền lợi của mình đồng thời điều hòa áp lực về công việc giữa các cấp Tòa án. Do vậy, Điều 35 BLTTDS 2015 hiện nay đã đi theo hướng mở rộng thẩm quyền sơ thẩm của Tòa án cấp huyện và xác định hầu hết các tranh chấp, yêu cầu dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại, lao động thuộc thẩm quyền dân sự của Tòa án đều thuộc thẩm quyền sơ thẩm của Tòa án cấp huyện. Tuy nhiên, dựa vào tính chất phức tạp của một số loại vụ việc đòi hỏi kinh nghiệm chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ Tòa án hoặc theo yêu cầu về sự vô tư, khách quan trong tố tụng, Điều 35 BLTTDS 2015 đã quy định Tòa án cấp huyện không có thẩm quyền sơ thẩm đối với một số loại vụ việc nhất định mà thẩm quyền này sẽ thuộc về Tòa án cấp tỉnh.

Xét về nguyên tắc thì các tranh chấp, yêu cầu có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài hoặc cần phải ủy thác tư pháp cho cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài, cho Tòa án, cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài sẽ thuộc thẩm quyền sơ thẩm của Tòa án cấp tỉnh. Tuy nhiên, việc nghiên cứu cho thấy vẫn tồn tại về thẩm quyền sơ thẩm đối với các tranh chấp, yêu cầu về hôn nhân, gia đình giữa công dân Việt Nam cư trú ở khu vực biên giới Việt Nam. Do vậy,  theo quy định tại khoản 4 Điều 35 BLTTDS 2015 thì Tòa án nhân dân cấp huyện nơi cư trú của công dân Việt Nam hủy việc kết hôn trái pháp luật, giải quyết việc ly hôn, các tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của vợ chồng, cha mẹ và con, về nhận cha, mẹ, con, nuôi con nuôi và giám hộ giữa công dân Việt Nam cư trú ở khu vực biên giới với công dân của nước láng giềng cùng cư trú ở khu vực biên giới với Việt Nam.

Điều 35 BLTTDS 2015 vẫn kế thừa các quy định tại Điều 33 BLTTDS 2004, sửa đổi 2011 về thẩm quyền sơ thẩm dân sự của Tòa án cấp huyện. Điều luật đã mở rộng thẩm quyền sơ thẩm dân sự của Tòa án cấp huyện đối với các tranh chấp lao động tập thể, quyền giữa người sử dụng lao động và người lao động (khoản 2 Điều 32), trang chấp liên đến lao động (tại khoản 3 điều 32) tranh chấp về bồi thường thiệt do đình công hợp pháp (khoản 4 Điều 32).

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Luật Hoàng Anh