Xét xử vụ án trực tiếp, bằng lời nói là gì?

Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 225 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) tuân thủ pháp luật về xét xử trực tiếp, bằng lời nói được quy định như sau:

“Điều 225. Xét xử trực tiếp, bằng lời nói

1. Tòa án phải trực tiếp xác định những tình tiết của vụ án bằng cách nghe lời trình bày của nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người đại diện hợp pháp, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự và những người tham gia tố tụng khác, cơ quan, tổ chức được mời tham dự phiên tòa; hỏi và nghe trả lời câu hỏi; xem xét, kiểm tra tài liệu, chứng cứ đã thu thập được; điều hành và nghe tranh luận giữa các đương sự; nghe Kiểm sát viên phát biểu ý kiến của Viện kiểm sát.

2. Việc xét xử phải bằng lời nói và được tiến hành tại phòng xử án.”

Quy định của BLTTDS 2015 về xét xử trực tiếp, bằng lời nói.

Xét xử trực tiếp là việc trực tiếp xem xét những chứng cứ của vụ án, chứ không chỉ là căn cứ vào hồ sơ. ... Khi chưa kết thúc phiên tòa đã được bắt đầu thì Thẩm phán, Hội thẩm, Kiểm sát viên không được tiến hành tố tụng đối với vụ án khác. Hình thức của việc xét xử phải được thực hiện bằng lời nói trực tiếp không qua trung gian và văn bản.

Xét xử trực tiếp, bằng lời nói và xét xử liên tục là các nguyên tắc quan trọng của việc tiến hành phiên tòa. Các nguyên tắc này bảo đảm cho việc xét xử chính xác khách quan, bảo đảm cho Hội đồng xét xử ra bản án, quyết định trên cơ sở xem xét chứng cứ và tranh luận công khai tại phiên tòa.

Theo quy định này, Tòa án phải trực tiếp xác định những tình tiết của vụ án bằng cách nghe lời trình bày của nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người đại diện hợp pháp, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự và những người tham gia tố tụng khác, cơ quan, tổ chức được mời tham dự phiên tòa; hỏi và nghe trả lời câu hỏi; xem xét, kiểm tra tài liệu, chứng cứ đã thu thập được; điều hành và nghe tranh luận giữa các đương sự; nghe Kiểm sát viên phát biểu ý kiến của Viện kiểm sát về việc giải quyết vụ án, trong trường hợp có Kiểm sát viên tham gia phiên tòa, nghe các bên đương sự và đại diện của họ tranh luận về chứng cứ cũng như việc áp dụng pháp luật. Bản án phải căn cứ vào tài liệu, chứng cứ đã được xem xét tại phiên tòa,kết quả tranh tụng tại phiên tòa.

Việc xét xử ở phiên tòa phải được tiến hành liên tục, trừ thời gian nghỉ. Các thành viên của Hội đồng xét xử phải xét xử vụ án từ khi bắt đầu cho đến khi kết thúc trừ trường hợp không thể tham gia xét xử được phải thay đổi. Trong trường hợp đặc biệt do Bộ luật này quy định  thì việc xét xử có thể tạm ngừng nhưng không quá 05 ngày làm việc. Hết thời hạn tạm ngừng, việc xét xử vụ án được tiếp tục khoản 2 Điều 197 BLTTDS 2015. Ví dụ: Phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án dân sự mở ngày 15/5/2013 thì phải xét xử liên tục và tuyên án. Nếu vụ án phức tạp thì có thể nghị án kéo dài nhưng không quá 5 ngày làm việc. Nếu hoãn phiên tòa thì thời gian xét xử lại không quá 30 ngày kể từ ngày Quyết định hoãn. Sở dĩ BLTTDS quy định việc xét xử bằng lời nói và phải được tiến hành liên tục là nhằm bảo đảm việc xét xử nhanh chóng tránh việc kéo dài thời gian giải quyết vụ án, bảo vệ kịp thời các quyền lợi ích hợp pháp của đương sự, bảo đảm cho Hội đồng xét xử và những người tham gia tố tụng giải quyết được dứt điểm từng vụ. Tuy nhiên việc xét xử liên tục gặp nhiều vướng mắc nên BLTTDS 2015 đã khắc phục vướng mắc này bằng quy định bổ sung về việc tạm ngừng phiên tòa tại Điều 259 BLTTDS 2015, cụ thể:

“Điều 259. Tạm ngừng phiên tòa

1. Trong quá trình xét xử, Hội đồng xét xử có quyền quyết định tạm ngừng phiên tòa khi có một trong các căn cứ sau đây:

a) Do tình trạng sức khỏe hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan khác mà người tiến hành tố tụng không thể tiếp tục tiến hành phiên tòa, trừ trường hợp thay thế được người tiến hành tố tụng;

b) Do tình trạng sức khỏe hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan khác mà người tham gia tố tụng không thể tiếp tục tham gia phiên tòa, trừ trường hợp người tham gia tố tụng có yêu cầu xét xử vắng mặt;

c) Cần phải xác minh, thu thập bổ sung tài liệu, chứng cứ mà nếu không thực hiện thì không thể giải quyết được vụ án và không thể thực hiện được ngay tại phiên tòa;

d) Chờ kết quả giám định bổ sung, giám định lại;

đ) Các đương sự thống nhất đề nghị Tòa án tạm ngừng phiên tòa để họ tự hòa giải;

e) Cần phải báo cáo Chánh án Tòa án để đề nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật theo quy định tại Điều 221 của Bộ luật này.

2. Việc tạm ngừng phiên tòa phải được ghi vào biên bản phiên tòa. Thời hạn tạm ngừng phiên tòa là không quá 01 tháng, kể từ ngày Hội đồng xét xử quyết định tạm ngừng phiên tòa. Hết thời hạn này, nếu lý do để ngừng phiên tòa không còn thì Hội đồng xét xử tiếp tục tiến hành phiên tòa; nếu lý do để ngừng phiên tòa chưa được khắc phục thì Hội đồng xét xử ra quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự. Hội đồng xét xử phải thông báo bằng văn bản cho những người tham gia tố tụng và Viện kiểm sát cùng cấp về thời gian tiếp tục phiên tòa.”

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Luật Hoàng Anh