Đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan đến quyền tác giả được pháp luật quy định như thế nào?

Hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan đến quyền tác giả là sự thỏa thuận giữa các bên mà theo đó chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan chuyển giao quyền sở hữu đối với một số quyền nhân thân và quyền tài sản cho tổ chức, cá nhân khác. Như vậy, đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan là các quyền nhân thân và tài sản, tuy nhiên không phải mọi quyền thân nhân và quyền tài sản đều có thể trở thành đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả và quyền liên quan. Bài viết sau của luật Hoàng Anh sẽ làm rõ những quy định của pháp luật về vấn đề này.

Căn cứ pháp lý

​- Luật Sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH11 ngày 29/11/2005 (Luật Sở hữu trí tuệ 2005);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 19/6/2009 (Luật Sở hữu trí tuệ 2009);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 16/6/2022 (Luật Sở hữu trí tuệ 2022);

- Nghị định số 17/2023/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan.

Quyền tác giả là gì?

Quyền tác giả là một khái niệm tương đối phức tạp. Dưới góc độ tự nhiên, quyền là những đòi hỏi tất yếu, đương nhiên hay quyền tự thân của chủ thể. Theo từ điển tiếng Việt, “quyền” là điều mà pháp luật hoặc xã hội công nhận cho được hưởng, được làm, còn “tác giả” là người sáng tạo ra một tác phẩm văn học, nghệ thuật hoặc khoa học nào đó. 

Ở Việt Nam, tại Khoản 2 Điều 1 Luật sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi, bổ sung tại khoản 2 Điều 1 Luật sở hữu trí tuệ năm 2009 quy định về khái niệm quyền tác giả như sau: "Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu." 

Theo đó, quyền tác giả được dùng để bảo vệ các sáng tạo tinh thần có tính chất văn hóa không bị vi phạm bản quyền, như các bài viết về khoa học hay văn học, sáng tác nhạc, ghi âm, tranh vẽ, hình chụp, phim và các chương trình truyền thanh. Quyền này bảo vệ các quyền lợi cá nhân và lợi ích kinh tế của tác giả trong mối liên quan với tác phẩm. Hiểu một cách đơn giản, quyền tác giả cho phép tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả được độc quyền khai thác tác phẩm; chống lại việc sao chép, trình diễn bất hợp pháp.

Quyền liên quan là gì?

Căn cứ Khoản 3 Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ 2005, theo đó: "Quyền liên quan là quyền của tổ chức, cá nhân trong quá trình truyền tải tác phẩm đến công chúng thông qua các cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa."

Như vậy Quyền liên quan được hiểu bao gồm ba loại quyền: quyền của người biểu diễn đối với chương trình biểu diễn của họ; quyền của nhà sản xuất bản ghi âm đối với bản ghi âm của họ (theo pháp luật Việt Nam thì cả bản ghi hình); quyền của tổ chức phát sóng đối với các chương trình phát sóng của họ. Người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm và tổ chức phát sóng được hưởng quyền vì họ là những người có công giúp cho tác phẩm của tác giả được truyền bá tới công chúng, hay nói cách khác tuy không là tác giả của tác phẩm nhưng họ chính là cầu nối giữa tác giả và công chúng, nhờ có họ mà công chúng được tiếp cận với tác phẩm, vì thế mà họ cũng có các quyền nhất định.

Hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan là gì?

Chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan là người được hưởng các quyền nhân thân và tài sản theo quy định của pháp luật. Vì vậy, chủ sở hữu có thể định đoạt một số quyền năng thuộc quyền sở hữu của mình thông qua việc từ bỏ, để thừa kế hoặc chuyển nhượng các quyền năng đó cho người khác thông qua hợp đồng.

Do đó hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan đến quyền tác giả là sự thỏa thuận giữa các bên mà theo đó chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan chuyển giao quyền sở hữu đối với một số quyền nhân thân và quyền tài sản cho tổ chức, cá nhân khác. Như vậy, đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan là các quyền nhân thân và tài sản do pháp luật quy định. Theo quy định của Luật sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH11 ngày 29 tháng 11 năm 2005 thì đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan bao gồm các quyền của chủ sở hữu quyền tác giả và quyền của chủ sở hữu quyền liên quan.

Nội dung và hình thức của hợp đồng chuyển nhượng

Điều 46 Luật sở hữu trí tuệ 2005 quy định hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan phải được lập thành văn bản gồm những nội dung chủ yếu sau đây:

- Tên và địa chỉ đầy đủ của bên chuyển nhượng và bên được chuyển nhượng;

- Căn cứ chuyển nhượng;

- Giá, phương thức thanh toán;

- Quyền và nghĩa vụ của các bên;

- Trách nhiệm do vi phạm hợp đồng.

 Do Quyền tác giả được bảo hộ tự động “phải sinh kể từ khí tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thực vật chất nhận định không phụ thuộc vào việc tác phẩm có được đăng kí hay không, do đó, điều kiện tiên quyết để giao dịch chuyển nhượng Quyền tác giả có hiệu lực là bên chuyển quyền phải là chủ sở hữu Quyền tác giả hoặc là người được chủ sở hữu ủy quyền và có quyền chuyển nhượng Quyền tác giả "Căn cứ chuyển nhượng" phụ thuộc vào những chứng cứ mà bên chuyển nhượng cung cấp để chứng minh quyền sở hữu Quyền tác giả của mình.

Đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan

Các quyền của chủ sở hữu quyền tác giả

Theo quy định của điều 45 Luật Sở hữu trí tuệ đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng Quyền tác giả là quyền công bố tác phẩm và các quyền tài sản thuộc Quyền tác giả. Quyền công bố tác phẩm mặc dù là quyền nhân thân của tác giả nhưng nó lại luôn gắn liền với việc thực hiện các quyền tài sản như  sao chép, phân phối, truyền đạt... tác phẩm là tiền đề, cơ sở để chủ thể khác có thể khai thác tác phẩm. Vì vậy, pháp luật quốc tế cũng như pháp luật Việt Nam đều quy định quyền công bố tác phẩm có thể được chuyển giao với những điều kiện và trong phạm vi cần thiết cho việc sử dụng, khai thác tác phẩm. Do đó các quyền của chủ sở hữu quyền tác giả lag đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng bao gồm:

+ Quyền công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm;

+ Làm tác phẩm phái sinh;

+ Biểu diễn tác phẩm trước công chúng;

+ Sao chép tác phẩm;

+ Phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm;

+ Truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất hỳ phương tiện kỹ thuật nào khác;

+ Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính.

Các quyền của chủ sở hữu quyền liên quan

Các quyền của chủ sở hữu quyền liên quan là đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng bao gồm:

Đối với người biểu diễn

+ Định hình cuộc biểu diễn trực tiếp của mình trên bản ghi âm, ghi hình;

+ sao chép trực tiếp hoặc gián tiếp cuộc biểu diễn của mình đã được định hình trên bản ghi âm, ghi hình;

+ Phát sóng hoặc truyền đi theo cách khác đến công chúng cuộc biểu diễn của mình chưa được định hình mà công chúng có thể tiếp cận được, trừ trường hợp cuộc biểu diễn đó nhằm mục đích phát sóng;

+ Phân phối đến công chúng bản gốc hoặc bản sao bản ghi âm, ghi hình của mình thông qua hình thức bán, cho thuê hoặc phân phối bằng bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào mà công chúng có thể tiếp cận được.

Đối với tổ chức phát sóng

+ Phát sóng, tái phát sóng chương trình phát sóng của mình;

+ Phân phối đến công chúng chương trình phát sóng của mình;

+ Định hình chương trình phát sóng của mình;

+ Sao chép bản định hình chương trình phát sóng của mình.

Do tính chất của quyền nhân thân “là quyền dân sự gắn liền với mỗi cá nhân, không thể chuyển giao cho người khác" nên khoản 2 Điều 45 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định việc hạn chế chuyển nhượng Quyền tác giả, Quyền liên quan, cụ thể: tác giả không được chuyển nhượng các quyền nhân thân quy định như quyền đặt tên, quyền đứng tên trên tác phẩm, hay quyền bảo vệ sự toàn vẹn đối với tác phẩm trừ quyền công bố tác phẩm; người biểu diễn không được chuyển nhượng các quyền nhân thân quy định tại khoản 2 Điều 29 Luật này (quyền giới thiệu tên khi biểu diễn hay quyền bảo vệ sự toàn vẹn hình tượng biểu diễn). Do đó, trường hợp sau khi tác giả hay người biểu diễn đã chuyển nhượng các quyền tài sản của minh cho chủ thể khác, họ vẫn có quyền khiếu nại, khởi kiện, yêu cầu bồi thường thiệt hại đối với những hành vi xâm phạm đến các quyền nhân thân của họ. Ngoài ra, trong trường hợp tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng có đồng chủ sở hữu thì việc chuyển nhượng phải có sự thoả thuận của tất cả các đồng chủ sở hữu đó. Trường hợp mặc dù có đồng chủ sở hữu nhưng tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng có các phần riêng biệt có thể tách ra sử dụng độc lập thì chủ sở hữu đối với các phần riêng biệt đó có quyền chuyển nhượng Quyền tác giả, Quyền liên quan đối với phần riêng biệt của mình cho tổ chức, cá nhân khác. Đây là quy định riêng đối với chuyển nhượng Quyền tác giả, Quyền liên quan xuất phát từ đặc thù đối tượng của quyền tác giả, quyền liên quan có thể là sản phẩm sáng tạo chung của nhiều người, trong đó có những phần sáng tạo có thể tồn tại độc lập. 

Như vậy, ngoài duy nhất một quyền nhân thân của chủ sở hữu quyền tác giả là quyền công bố tác phẩm thì các quyền còn lại thuộc đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan đều là quyền tài sản. Các quyền tài sản này là quyền tuyệt đối thuộc chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan và được hiểu là loại tài sản do luật dân sự quy định. Chính vì vậy, hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả ngoài việc tuân theo những quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ thì còn được áp dụng những quy định chung của pháp luật về hợp đồng dân sự cũng như các quy định về hợp đồng mua bán, trao đổi hoặc tặng cho tài sản thông thường. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan chỉ là các quyền năng thuộc quyền sở hữu của chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan chứ không phải là bản thân tác phẩm hoặc bản ghi âm, ghi hình. Nếu đối tượng của hợp đồng này là các tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình thì hợp đồng đó chỉ là hợp đồng mua bán, trao đổi hoặc tặng cho tài sản chứ không phải là hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Luật sở hữu trí tuệ.

Luật Hoàng Anh